به گزارش شهرآرانیوز، ریک اسمیت و بروس لوری در کتابشان با عنوان «مرگ آهسته با اردک پلاستیکی: خطر پنهان در چیز‌های روزمره» می‌نویسند: «بدن انسان نه مثل یک صخره است و نه مثل یک جزیره... بلکه بهترین توصیف برای آن، "اسفنج" است؛ چون ما قابلیت جذب داریم.» این یعنی سلول‌های بدن ما طوری طراحی شده‌اند که موادی را از محیط جذب می‌کنند؛ و اگرچه این ویژگی برای زنده ماندن ضروری است، اما از طرفی باعث می‌شود ناخواسته مقدار زیادی مواد شیمیاییِ مضر را نیز جذب کنیم، بیشتر از آن‌چه فکرش را می‌کنیم.
مطالعات نشان داده‌اند که آثار باقی‌مانده از مواد شیمیایی در شیر مادر، ادرار و منابع مختلف آب وجود دارد. بسیاری از این مواد، مختل‌کننده‌های غدد درون‌ریز هستند؛ یعنی در عملکرد طبیعی هورمون‌های بدن اختلال ایجاد می‌کنند.
دکتر شانا سوان، استاد پزشکی محیط‌زیست و سلامت تولیدمثل در مدرسه پزشکی آیکان نیویورک، می‌گوید: «این مواد می‌توانند مثل هورمون‌ها رفتار کنند، جلوی عملکرد آنها را بگیرند یا آن را دچار بی‌نظمی کنند. در نتیجه، ممکن است سلامت بدن را با مشکلات جدی روبه‌رو کنند.»
ما معمولاً بدون اینکه متوجه باشیم، این مواد شیمیایی را از راه خوردن، تنفس یا حتی از طریق پوست جذب می‌کنیم. هرچند میزان سمی بودن آنها به مقدار مصرف بستگی دارد، اما واقعیت این است که بسیاری از ما، هر روز در معرض این مواد قرار داریم.
پس در برابر این موضوع چه کاری می‌توان انجام داد؟
اپلیکیشن‌هایی وجود دارند که می‌توانند اطلاعاتی درباره ترکیبات موجود در محصولات مختلف در اختیارتان بگذارند. اما با این حال، برخی مواد شیمیایی خاص وجود دارند که شناخت آنها واقعاً ارزشمند است. از آن‌جایی که علم همواره در حال پیشرفت است، بررسی و درک این موضوعات حتی برای کارشناسان هم می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. به همین دلیل، بسیاری از متخصصان توصیه می‌کنند به‌جای تمرکز وسواس‌گونه روی یک ماده خاص، به سبک زندگی کلی‌تان و عادت‌های روزمره توجه بیشتری داشته باشید. فهرستی که در ادامه آمده، کامل و جامع نیست، اما ۱۵ ترکیب شیمیایی را معرفی می‌کند که براساس شواهد علمی، ممکن است برای سلامت ما خطرآفرین باشند.
فتالات‌ها گروهی از مواد شیمیایی هستند که در عطرها، پلاستیک‌ها (از جمله اسباب‌بازی‌های کودکان) و دیگر محصولات آرایشی و بهداشتی مانند اسپری مو و لاک ناخن یافت می‌شوند.
برخی از فتالات‌ها به‌عنوان مختل‌کننده‌های غدد درون‌ریز شناخته می‌شوند. به گفته‌ی متخصصان این مواد با زایمان زودرس، مشکلات باروری، بلوغ زودرس و برخی سرطان‌ها مرتبط هستند.
دکتر شانا سوان نیز می‌افزاید: «فتالات‌ها می‌توانند باعث کاهش سطح تستوسترون و افزایش پاسخ استروژنی بدن شوند، که به‌نوبه‌ی خود می‌تواند بر سلامت اسپرم، تخمک و باروری تأثیر بگذارد و خطر سقط جنین و نقص‌های مادرزادی را افزایش دهد.»
اگرچه برخی از انواع این مواد در دوز‌های پایین «ایمن‌تر» در نظر گرفته می‌شوند، اما بسیاری از آنها هنوز با نگرانی‌های سلامت همراه هستند یا به اندازه کافی مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند.
برای کاهش تماس با فتالات‌ها:
از محصولات دارای برچسب مبهم مانند «fragrance» (عطر) خودداری کنید.
مراقب ترکیباتی باشید که به "phthalate" ختم می‌شوند، مثل: dibutyl phthalate و diethyl phthalate
پارابن‌ها به‌عنوان نگهدارنده در محصولات آرایشی، مراقبت از پوست، مراقبت از مو و حتی برخی غذا‌های فراوری‌شده به‌کار می‌روند.
کار آنها افزایش ماندگاری محصولات و جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌هاست. اما نوع خاصی از آنها به نام پارابن‌های زنجیره بلند مانند:. پروپیل‌پارابن (propylparaben). بوتیل‌پارابن (butylparaben). ایزوبوتیل‌پارابن (isobutylparaben)
به‌عنوان مختل‌کننده‌های غدد درون‌ریز شناخته می‌شوند.
دکتر فدریکا آماتی، متخصص تغذیه می‌گوید: «این ترکیبات با بر هم زدن تعادل هورمونی، آسیب به سیستم تولیدمثل، آسم، آلرژی، چاقی و حتی برخی سرطان‌های حساس به هورمون در آینده مرتبط هستند.»
آیا استفاده از دوز کم پارابن بی‌خطر است؟ برخی کارشناسان معتقدند که دوز‌های پایین پارابن‌ها بی‌خطر است، اما با توجه به نگرانی‌های موجود، بسیاری از برند‌ها محصولات بدون پارابن عرضه می‌کنند.
رایحه‌ها ممکن است بوی خوبی داشته باشند، اما بسیاری از ترکیبات معطر مورد استفاده در محصولات، در واقع فتالات‌ها یا ترکیبات فرّاری هستند که می‌توانند در هوا گاز آزاد کنند.
مشکل چیست؟ این ترکیبات معمولاً به‌طور کامل در لیست مواد تشکیل‌دهنده قید نمی‌شوند، می‌توانند باعث حساسیت‌های پوستی شوند و ممکن است در عملکرد طبیعی هورمون‌ها اختلال ایجاد کنند.
دکتر آماتی می‌گوید: «یکی از این مواد Lilial (با نام شیمیایی butylphenyl methylpropional) است که تا سال ۲۰۲۲ در بسیاری از لوازم آرایشی استفاده می‌شد، اما اکنون در بریتانیا و اتحادیه اروپا ممنوع شده است.»
چطور از آنها دوری کنیم؟
واژه‌هایی مثل “Fragrance” یا “Parfum” در لیست ترکیبات می‌توانند نشانه‌ای از وجود مواد شیمیایی پنهان (از جمله فتالات‌ها) باشند.
بهتر است به سراغ محصولات بدون رایحه (Fragrance-free) بروید.
نکته مهم: همیشه برچسب ترکیبات را با دقت بخوانید، حتی اگر روی بسته‌بندی نوشته شده "مناسب پوست حساس" یا "طبیعی".
فرمالدهید نوعی نگهدارنده شیمیایی است که در محصولات ناخن و مو استفاده می‌شود، اما مشکل اینجاست که یک ماده سرطان‌زای شناخته‌شده است که می‌تواند باعث تحریک دستگاه تنفسی و واکنش‌های آلرژیک پوستی شود. ترکیباتی که به مرور فرمالدهید آزاد می‌کنند نیز می‌توانند باعث حساسیت‌های پوستی شدید شوند.
دکتر فریدمن می‌گوید: «زنانی از نژاد سیاه‌پوست و لاتین که بیشتر از محصولات صاف‌کننده‌ی مو استفاده می‌کنند، در معرض میزان بالاتری از فرمالدهید قرار دارند و بنابراین در درازمدت با خطرات بیشتری مواجه هستند.»
چگونه از این مواد دوری کنیم؟. برای درمان‌های کراتینه‌ی مو، از برند‌هایی استفاده کنید که فاقد فرمالدهید هستند.. محصولات تقویت‌کننده ناخن (در خانه یا سالن) هم معمولاً فرمالدهید دارند.. مواد دیگری که باید مراقبشان باشید:
حتی اگر روی برچسب محصول مستقیماً "فرمالدهید" ننوشته باشد، ممکن است مواد زیر در ترکیبات آن باشند که فرمالدهید آزاد می‌کنند:
DMDM Hydantoin
Diazolidinyl Urea
Quaternium-۱۵
Sodium Hydroxymethylglycinate
این مواد در محصولات زیر هم یافت می‌شوند:. کرم‌های برنزه‌کننده (Self-tanner). رژگونه، ریمل، کانسیلر، کرم‌پودر. شامپو و نرم‌کننده. کرم‌های مراقبت از پوست. همیشه لیست ترکیبات را با دقت بخوانید، حتی اگر برند معروف و محبوب باشد.
اکسی‌بنزون یک فیلتر شیمیایی است که در بعضی ضدآفتاب‌ها استفاده می‌شود، اما باید بدانید که یک مختل‌کننده‌ی غدد درون‌ریز است و ممکن است به هورمون‌های تیروئیدی و جنسی آسیب بزند. این ماده همچنین ممکن است روی کلیه‌ها و سیستم ایمنی بدنتأثیر منفی بگذارد.
کارشناسان می‌گویند این ماده از طریق پوست جذب می‌شود و اشعه UVA را برای محافظت از پوست خنثی می‌کند، که کار اصلی‌اش هم همین است؛ اما با این حال، نگرانی‌هایی در مورد اثرات آن بر سلامت وجود دارد و تحقیقات همچنان ادامه دارند.
چه کاری باید انجام داد؟. به توصیه‌ی محققان، از ضدآفتاب‌هایی استفاده کنید که فاقد مواد مضری مانند اکسی‌بنزون هستند.. از ضدآفتاب‌های مینرال (فیزیکی) استفاده کنیدکه شامل فیلتر‌هایی مانند زینک اکسید و یا تیتانیوم دی‌اکسید هستند. این مواد روی پوست می‌نشینند و بدون جذب شدن، اشعه‌های UV را بازتاب می‌دهند و در نتیجه گزینه‌ای ایمن‌تر برای پوست و محیط زیست محسوب می‌شوند.
دکتر آماتی می‌گوید: «شیرین‌کننده‌های مصنوعی مثل سوکرالوز و ساخارین می‌توانند تعادل باکتری‌های روده را بر هم بزنند و متابولیسم قند را مختل کنند، که این ممکن است منجر به اختلالات متابولیکی مانند دیابت شود.»
این جایگزین‌های کم‌کالری شکر اغلب در محصولاتی با برچسب «رژیمی» یا «بدون شکر» یافت می‌شوند. مطالعات همچنین مصرف این شیرین‌کننده‌ها را با افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی و تحریک غیرضروری اشتها مرتبط دانسته‌اند.
نکات پیشنهادی:. هنگام خرید محصولات سوپرمارکتی، مراقب ادعا‌های «کم‌شکر» باشید.. بیشتر روی خوردن غذا‌های کامل تمرکز کنید.. مصرف غذا‌های فرآوری‌شده و نوشیدنی‌های رژیمی را محدود کنید.
شربت ذرت با فروکتوز بالا (HFCS) یک شیرین‌کننده رایج در غذا‌های فرآوری‌شده، نوشابه‌های گازدار، شیرینی‌ها، سس‌ها، غلات صبحانه، محصولات پخته‌شده و حتی برخی ماست‌ها و محصولات لبنی طعم‌دار است. ریان استیونسون، متخصص تغذیه می‌گوید: «این شیرین‌کننده التهاب‌زاست، متابولیسم را مختل می‌کند و به مقاومت به انسولین، ناپایداری قند خون، چاقی و دیابت نوع ۲ کمک می‌کند.»
او همچنین می‌گوید که HFCS ارزش غذایی کمی دارد و بر سطح انرژی، هورمون‌ها و سلامت متابولیک تأثیر منفی می‌گذارد.
نکات مهم:. در برخی جاها، شربت ذرت با فروکتوز بالا ممکن است روی برچسب‌ها با نام‌های گلوکز فروکتوز سیروپ یا ایزوگلوکز دیده شود.. استیونسون توصیه می‌کند که همیشه فهرست کامل مواد تشکیل‌دهنده را بخوانید، نه فقط برچسب جلو را، چون ادعا‌های بازاریابی مثل «طبیعی» یا «کم‌چرب» می‌توانند گمراه‌کننده باشند و اغلب علامت هشدارند.. در نهایت، بهترین راه برای اجتناب از شربت ذرت با فروکتوز بالا و افزودنی‌های مشابه، آشپزی با غذا‌های کامل و طبیعی در خانه است.
امولسیفایر‌ها به طور گسترده برای بهبود بافت و افزایش ماندگاری غذا‌های بسته‌بندی‌شده استفاده می‌شوند. دکتر آماتی می‌گوید: «مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که امولسیفایر‌ها می‌توانند باعث التهاب روده و تحمل ضعیف گلوکز شوند و بسیاری از آنها بیماری‌های روده‌ای مانند کولیت اولسراتیو را تشدید می‌کنند.»
این مواد در محصولاتی مثل بستنی، مایونز، شکلات، نان بسته‌بندی‌شده و شیر جو دوسر یافت می‌شوند. نمونه‌های معمول شامل پلی‌سوربات ۸۰، کربوکسی‌متیل سلولز (CMC) و کاراژینان هستند.
اگرچه در مقادیر کم امولسیفایر‌ها فعلاً ایمن در نظر گرفته می‌شوند، اما با پیشرفت تحقیقات روی انسان‌ها، بهتر است به حضور آنها توجه داشته باشید.
اکثر گوشت‌های فرآوری‌شده مانند سوسیس و کالباس با نیتریت‌ها نگهداری می‌شوند. این مواد می‌توانند در بدن به نیتروزآمین‌های سرطان‌زا تبدیل شوند و از نظر علمی با افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ (کولورکتال) مرتبط شده‌اند، که این نوع سرطان در سطح جهان در حال افزایش است.
سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند مصرف گوشت‌های فرآوری‌شده حاوی نیتریت‌ها را محدود کنید، زیرا این مواد در بدن یا هنگام پخت در حرارت بالا (مثل سرخ کردن یا کباب کردن) می‌توانند به نیتروزآمین‌های سرطان‌زا تبدیل شوند که با سرطان معده و روده بزرگ مرتبط‌اند
رنگ‌های مصنوعی خوراکی به غذا و نوشیدنی‌ها اضافه می‌شوند تا رنگ‌های خاصی ایجاد کنند. این رنگ‌ها به طور کلی هنوز ایمن در نظر گرفته می‌شوند، اما با مواردی مانند «التهاب عصبی (که ممکن است به بیماری‌هایی مثل آلزایمر و پارکینسون منجر شود)، اختلال در هورمون‌ها و مشکلات رفتاری مانند بیش‌فعالی و مشکلات توجه، به خصوص در افراد حساس مثل کودکان» مرتبط هستند، طبق گفته استفنسون. «نگرانی‌هایی درباره تأثیر این رنگ‌ها بر رشد مغز و سیستم عصبی وجود دارد.»
این رنگ‌ها در برخی نوشابه‌های گازدار، آب‌نبات‌ها، میوه‌های کنسروی، ژله‌ها، نخود فرنگی له‌شده، غذا‌های آماده یافت می‌شوند. پس حتماً برچسب را بررسی کنید.
چربی‌های ترانس به‌ویژه آنهایی که به صورت مصنوعی ساخته می‌شوند باعث افزایش کلسترول LDL (کلسترول بد) و کاهش کلسترول HDL (کلسترول خوب) می‌شوند و با التهاب مزمن و بیماری‌های قلبی مرتبط هستند. استفنسون می‌گوید: «این چربی‌ها همچنین می‌توانند تعادل هورمونی را مختل کنند، حساسیت به انسولین را کاهش دهند و روی همه چیز از خلق و خو و متابولیسم گرفته تا باروری و سلامت قاعدگی تأثیر بگذارند.»
این چربی‌ها در غذا‌های بسیار فرآوری‌شده مثل پیتزای منجمد، چیپس، دونات، کیک و مارگارین یافت می‌شوند و همچنین به تجمع چربی ناسالم احشایی که در اطراف اعضای حیاتی مانند کبد و روده‌ها انباشته می‌شود کمک می‌کنند. این چربی‌ها باعث افزایش التهاب و بالارفتن خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف می‌شوند.
طبق گفته استفنسون اگر روی برچسب محصول عبارت «روغن نیمه‌هیدروژنه» (partially hydrogenated oil) دیده شود، این یک علامت هشدار فوری است. همچنین چربی‌های اینستری‌فاید (interesterified fats)، روغن گیاهی هیدروژنه و شورتنینگ (نوعی چربی که برای تهیه خمیر‌های پوک و شکننده استفاده می‌شود) نیز از دیگر نشانه‌های خطر هستند.
اگر تابه تفلون دارید، یعنی با PFAS (مواد پر و پلی‌فلوئورواکسی‌آلکیل) آشنا هستید؛ خانواده‌ای از «مواد شیمیایی همیشه‌ماندگار» که در برخی پوشش‌های نچسب استفاده می‌شوند. این مواد همچنین برای مقاومت در برابر آب یا لکه در محصولات آرایشی، منسوجات و لباس‌های فضای باز به کار می‌روند. کارشناسان می‌گویند: «PFASها خیلی کند تجزیه می‌شوند.» این موضوع باعث می‌شود این مواد در بدن و محیط زیست تجمع پیدا کنند، که نگران‌کننده است، چون سرطان‌زا بوده، می‌توانند هورمون‌های بدن را مختل کنند، عملکرد سیستم ایمنی را کاهش دهند و مشکلات تولیدمثلی ایجاد کنند.
برای اجتناب از آنها، به جای تابه‌های نچسب از تابه‌های کربنی، سرامیکی یا استیل ضدزنگ استفاده کنید. بسیاری از برند‌ها حالا به‌صراحت اعلام می‌کنند که محصولاتشان فاقد PFAS است، پس هنگام خرید دقت کنید. طبق گفته کارشناسان در محصولات آرایشی و مراقبت از پوست نیز مراقب موادی باشید که در نامشان «فلور» (fluor) وجود دارد (مثلاً perfluorooctanesulfonic acid)، به‌ویژه اگر محصولی ضدآب یا با ماندگاری بالا باشد، چون اغلب شامل PFAS هستند.
بیسفنول آ (BPA) یک ماده شیمیایی صنعتی است که برای ساخت پلاستیک‌های سخت استفاده می‌شود. دکتر آماتی می‌گوید: «BPA یک مختل‌کننده شناخته‌شده سیستم غدد درون‌ریز است که با بیماری‌های حساس به هورمون مانند آندومتریوز، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، سرطان‌های تخمدان، سینه، پروستات و تیروئید و افسردگی پس از زایمان و همچنین اختلالات متابولیک مرتبط است.» این ماده همچنین بر عملکرد شناختی تأثیر گذاشته و خطر چاقی را افزایش می‌دهد. مانند PFAS، بیسفنول A به مرور زمان در بدن تجمع می‌یابد و خطر بیماری‌های مزمن را بالا می‌برد. تحقیقی در سال ۲۰۲۰ نشان داد که BPA در ادرار ۹۲٪ بزرگسالان در ۱۱ کشور اروپایی یافت شده است.
برای جلوگیری از مواجهه، بهتر است از ظروف شیشه‌ای استفاده کنید و به دنبال برچسب «BPA-free» روی قوطی‌ها باشید. اگر کد بازیافت قوطی ۳ یا ۷ (مثلث سبز رنگ) باشد، احتمالاً پوشش داخلی آن حاوی BPA است.
چندین ماده در محصولات تمیزکننده وجود دارد که می‌تواند سلامت انسان را تحت تأثیر قرار دهد. تریکلوزان یا تریکلوسان، یک ماده ضدمیکروبی است که با استرس اکسیداتیو، اختلال هورمونی و ژنوتوکسیسیته (توانایی آسیب به ژن‌ها) مرتبط است و بهتر است از آن اجتناب شود.
ترکیبات آلی فرار (VOCs) که در موادی مانند الکل دناتوره (متانول) و برخی عطرها یافت می‌شوند، با سرطان و مشکلات تنفسی مرتبط هستند. بهتر است از محصولات تمیزکننده بدون عطر استفاده کنید.
برای کاهش مواجهه با مواد مضر:
برچسب‌ها را دقیق بخوانید.
از اپ‌های مرتبط استفاده کنید.
سبک زندگی‌تان را سالم‌تر کنید، نه فقط یک ماده خاص را هدف قرار دهید.
مهم‌ترین نکته این است: انتخاب‌های آگاهانه، حتی اگر کوچک باشد، می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.
منبع: تبیان