در روزگاری که نام سرداران مرد بر صفحات تاریخ نقش بسته، روایت‌ها از زنی گمنام حکایت دارند؛ همسر صوفیان خلیفه، والی مشهد، که در غیاب شوهرش پرچم دفاع را بر فراز شهر برافراشت و شش ماه تمام با شجاعت و تدبیر، مشهد را از سقوط در برابر ازبکان نجات داد.

قرن‌هاست که زنان خراسانی نام حضرت زهرا (س) را با دعا، نذر و آیین‌های کهن در هم آمیخته‌اند؛ آیین‌هایی که در پخت آش‌ها، دیگچه‌ها و سفره‌های حاجت جلوه‌ای پررنگ یافته است. از آش «ابوالدرداء» تا نذر دیگچه و اماج‌کماج، هر کدام داستانی از باور، حاجت و ارادت زنان این سرزمین را روایت می‌کند؛ آیین‌هایی که همچنان در بسیاری از خانه‌ها زنده‌اند و نسل به نسل منتقل می‌شوند.

در بحبوحه حوادث تلخ توپ‌بندی حرم در سال ۱۳۲۷ قمری، حادثه‌ای در دل هیاهوی شهر ثبت شد که بعد‌ها در تاریخ مطبوعات مشهد ماندگار شد؛ نخستین‌بار واژه «سقط جنین» در گزارش روزنامه‌ها ظاهر شد؛ واژه‌ای تلخ که از دل ترس و آشوب آن روز‌ها زاده شد و روایتگر رنج زنانی بود که صدای توپ، آرامش تن و جانشان را لرزاند.

یک پژوهشگر ادبیات دینی با اشاره به اینکه یکی از شگفت‌آورترین نکات، قیام حضرت زهرا (س) است که عملاً کمتر شناخته شده است، گفت: دفاع از ولایت، شاخصه اصلی این حضرت است.

تاج‌الدوله، یکی از شناخته‌شده‌ترین زنان مسلمان در تاریخ قاجار، از دختری اصفهانی آغاز کرد و با بهره‌گیری از ذوق ادبی، تربیت علمی و ایمان دینی، به یکی از اثرگذارترین بانوان عصر خود بدل شد.

نام حضرت فاطمه (س) قرن‌هاست که با نذر‌ها و دعا‌های زنان خراسانی آمیخته است؛ ارادتی که در پهن کردن سفره‌های حاجت و پخت انواع آش‌ها رنگ گرفته و شاید مشهورترینشان پخت سمنو باشد.

او در فضایی سرشار از کتاب، فرهنگ و لالایی‌های به‌جامانده از نسل‌های گذشته بزرگ شد و قدم‌به‌قدم مسیر دانش و پژوهش را طی کرد تا به نامی ماندگار در تاریخ فرهنگ و موزه‌داری ایران تبدیل شود؛ پژوهشگری که روشنایی جست‌وجویش هنوز در میان کلمات زنده است.

نماینده سابق مجلس شورای اسلامی گفت: مجاهدت‌های مرضیه حدیدچی دباغ نشانی از حقیقت ناب «زن الگوی سوم» را به نمایش می‌گذارد.

در روزگاری که بسیاری از شاهزادگان قاجار غرق در لقب‌ها و بی‌عملی بودند، اشرف‌الملوک فخرالدوله ــ دختر مظفرالدین‌شاه ــ مسیر دیگری را انتخاب کرد؛ مسیری که او را به نخستین زن کارآفرین ثبت‌شده در مطبوعات ایران بدل کرد. از تأسیس آسایشگاه سالمندان گرفته تا پایه‌گذاری اولین تاکسی‌رانی کشور، او برای مردم اشتغال آفرید و آینده‌ای متفاوت ساخت.

نگاهی به زندگی بی‌بی‌کوکب بختیاری، اولین زن سفرنامه‌نویس ایران.