علیرضا ظهیری - شاخص‌های آلایندگی هوای شهر مشهد صبح تا عصر دیروز همچنان با اعداد بالا شرایط را برای گروه‌های حساس و در برخی مناطق و ساعات برای همه گروه‌ها ناسالم کرد و این در حالی است که میهمان ناخوانده ترکمنستانی یا همان ریزگردهای صحرای قره‌قوم کماکان مهم‌ترین عامل آلودگی این روزهای هوای شهر است. البته بارش دیروز باران هم در تلطیف هوای شهر بی‌تأثیر نبود تا آنجا که شاخص هوای مشهد را شب گذشته به عدد 97رساند و به معنای دیگر در شرایط سالم قرار داد. حتی دیروز به دستور معاون عمران، حمل و نقل و ترافیک شهرداری مشهد، با هدف کمک به کاهش آلودگی هوا تمامی پروژه‌های عمرانی شهر به مدت یک روز متوقف شد.
با این حال بالا و پایین رفتن شاخص‌ها در مشهد به عوامل دیگری نظیر وجود ذرات معلق متأثر از ترافیک شهری هم بستگی دارد. براساس پژوهشی که شهرداری مشهد از وضعیت آلودگی پنج‌ساله این شهر صورت داده است، برخی از نقاط شهر به دلیل حمل‌ونقل و وجود ذرات معلق از نقاط دیگر شهر آلوده‌تر هستند و بیشتر این مناطق در بخش شرقی و جنوب‌شرقی مشهد قرار گرفته‌اند. بر اساس این پژوهش، می‌توان گفت که به استثنای بخش حائل، نقاط غربی و شمال‌غربی مشهد از هوایی بهتر برخوردار است.
ایستگاه‌های آلوده شهر در روزهای پر از گرد و غبار
در این زمینه مدیر اجرایی مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی شهرداری مشهد با اشاره به آلودگی چند روز اخیر هوای شهر، گفت: طبق تحلیل‌های صورت‌گرفته از متوسط آمار و وضعیت غلظت ذرات معلق، ایستگاه‌های شهید کریمی، طرق، مفتح، خیام‌شمالی، امامیه و چمن بیشترین بار آلایندگی را در خود ثبت کرده‌اند.
رضا اسماعیلی افزود: به دلیل اینکه منشأ آلودگی این روزهای شهر مشهد بیرونی بوده است، خیلی نمی‌توان به این آمار استناد کرد؛ چرا که این توده هوایی هزاران کیلومتر از کشورهای ترکمنستان، افغانستان و ایران را تحت‌تأثیر خود قرار داده و از طرفی اینبار آلودگی برای شهر مشهد یکسان بوده است و عوامل دیگری سبب می‌شود تا غلظت آلایندگی در برخی مناطق شهر افزایش یابد.
وی افزود: به عنوان نمونه در ایستگاه چمن علاوه بر ثبت آلودگی متأثر از ریزگردها، به دلیل وجود ترافیک بالا وضعیت آلودگی بیشتر از دیگر ایستگاه‌ها گزارش می‌شود. همچنین انجام فعالیت‌های عمرانی، رفت‌وروب و عملیات‌های ساختمانی نیز در افزایش یا کاهش بار آلایندگی بی‌تأثیر نیست.
اسماعیلی با تأکید بر اینکه شناسایی دقیق وضعیت آلودگی در نقاط مختلف شهر نیازمند پژوهشی بلندمدت است، ادامه داد: نتایج بررسی آمار پنج‌ساله و آنالیز 60نقشه ماهانه آلودگی هوای مشهد نشان می‌دهد که این شهر، دارای 3قسمت مجزا در آلودگی هواست؛ قسمت اول مربوط به شرق و جنوب‌شرق با حجم آلودگی بالا، قسمت دوم مربوط به غرب و شمال‌غربی مشهد با حجم آلودگی پایین و قسمت سوم حائلی بین این 2قسمت است.
وی افزود: بر اساس این پژوهش، ایستگاه‌های آلوده شهر مشهد در طی یک دوره پنج‌ساله، ایستگاه‌های خیام‌شمالی، سمزقند، شهید کریمی، رسالت، شهید مفتح، شهید آوینی و وحدت است و ایستگاه‌های الهیه، شهرک لشکر، صدف، ویلا و سرافرازان کمترین میزان آلایندگی را داشته‌اند.
مدیر اجرایی مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی شهرداری مشهد با تأکید بر اینکه ارائه این آمارها می‌تواند روی برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و میان‌مدت شهری اثر بگذارد، ادامه داد: بر اساس این پژوهش‌ها، مدیران شهری می‌توانند متوجه این موضوع شوند که اقدامات زیست‌محیطی یا عمرانی خود را بیشتر در کدام نقاط شهری انجام دهند؛ با این حال متأسفانه هنوز اقدام مؤثری در استفاده از نتایج این آمارها در برنامه‌ریزی‌ها صورت نپذیرفته است.
وی بیان کرد: بازخورد این پژوهش‌ها باید حتی در قیمت ملک و مسکن در نقاط مختلف شهری هم تأثیر بگذارد و باید قیمت مسکن در نقاطی که از آلایندگی کمتری برخوردار هستند، بالاتر از دیگر نقاط باشد که این مسئله به فرهنگ‌سازی در حوزه محیط‌زیست نیاز دارد.
اسماعیلی تأکید کرد: در مجموع بر اساس آمار بررسی‌شده از وضعیت پنج‌ساله شهر مشهد، منبع اصلی آلودگی هوای شهر ذرات معلق بوده است که این ذرات معلق با ریزگرد فرق دارد؛ چرا که ذرات معلق مربوط به آلودگی متصاعدشده از سوخت‌های فسیلی و بخش حمل‌ونقل است.
وی افزود: پس از حوزه حمل‌ونقل که بیشترین بار آلایندگی را در شهر دارد، بخش‌های صنعت و سایر منابع آلاینده در رتبه دوم و سوم قرار دارند.
عامل حرکت گرد و غبار
اسماعیلی همچنین در گفت‌وگو با روابط‌عمومی معاونت خدمات‌شهری شهرداری مشهد گفت: ورود توده گردوغبار در 27شهریور باعت افزایش ناگهانی غلظت ذرات معلق در مشهد شده است.
وی افزود: بررسی سامانه‌های جوی و مدل‌های اقلیمی نشان می‌دهد که عامل ایجاد و جابه‌جایی طوفان گردوغبار، استقرار سامانه پرفشار روی شرق دریای خزر می‌باشد که با ایجاد باد و عبور از بیابان قره‌قوم ترکمنستان و درنتیجه برداشت و انتقال خاک از سطح بیابان و ایجاد توده گردوغبار شده است.
کاهش سرفاصله مترو
با توجه به آلایندگی هوا و در راستای تشویق شهروندان در استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی، شرکت قطارشهری مشهد سرفاصله زمانی حرکت خط یک مترو را در این روزها کاهش داده است.
مدیرعامل شرکت بهره‌برداری قطارشهری مشهد گفت: از ابتدای مهرماه و با توجه به افزایش تقاضای سفر و افزایش آلودگی هوا، ۱۴اعزام به اعزام‌های عادی خط یک افزوده شده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شهرداری مشهد، وحید مبین‌مقدم افزود: با توجه به تعداد ناوگان موجود، سرفاصله زمانی حرکت قطارها در خط یک و در ساعات پیک سفر (ساعت ۶ تا ۸، ۱۲ تا ۱۵ و ۱۷ تا ۲۱) ۵دقیقه و در سایر اوقات (۸ تا ۱۲، ۱۵ تا ۱۷ و ۲۱ تا ۲۲:۳۰) ۶دقیقه برنامه‌ریزی شده است.
وی ادامه داد: با توجه به تعداد ناوگان موجود، سرفاصله زمانی حرکت قطارها در خط۲ در تمامی ساعات روز به‌طور ثابت ۱۰دقیقه است.