مستند ژورنالیسم

چند خیابان آن طرف‌تر از حرم مطهر امام رضا «ع» در حوالی مکتب نرجس بر روی تابلو‌ها نام بانو «فاطمه خاموشی طا‌هایی» را می‌بینیم. بانوی که بیش از یک دهه از نبودنش می‌گذرد، اما هنوز «خانم» گفتن از زبان شاگردانش که هر کدام از اساتید بزرگ تربیتی مشهد هستند نیفتاده است. بانو طا‌هایی را خیلی‌هایمان می‌شناسیم کسی که مادران ما پای درس و بحث او نشسته‌اند. بانوی که نور مهر و ایمانش او را در قلب‌ها ماندگار کرد و باعث شد شاگردان بی شماری بعد از او مسیرش را ادامه دهند.

گردشی در روستای تاریخی اصفهک که دومین روستای ثبت جهانی ایران است؛ در فاصله ۶۰۰ کیلومتری مشهد و در مسیر جاده کویری مشهد به طبس، روستایی قرار دارد که روزگاری بر اثر زلزله به ویرانه بدل شده بود اما حالا بعد از چند دهه ترکیب جذابیت‌ شهرهای کویری است. اصفهک این روزها بعد از ثبت جهانی به عنوان دومین روستای جهانی ایران حال‌وروز خوش و آرامی دارد.

گسترده شدن مشهد در دشتی میان دو رشته کوه، قصه‌ها و حکایت‌های فراوان دارد. بعضی از این روایت‌ها فراموش شده، اما بسیاری از آن، شنیدنی است. درست مانند قصه جاری شدن نهر نادری که از میانه مشهد می‌گذشته و به آن حیات می‌بخشیده. قصه این نهر را محمود ناظران‌پور، به خوبی می‌داند. او فرزند مرحوم ناظران‌پور است، فرزند کسی که مامور بوده تا بر نحوه استفاده از آب نهر نادری نظارت کند.

علی مینایی، در این گفت‌وگو، از جرقه ساخت چرخ‌وفلک ۳۰ متری در روزهای جنگ صحبت کرد و این‌که چطور در برهوت شادی و کمبود امکانات توانست از پس این کار بر بیاید. طوری‌که مشهدی‌ها، برای سوارشدن و دیدن شهر از آن بالا آن‌قدر هیجان داشتند که برای سوارشدن به چرخ‌وفلک تازه سرو دست می‌شکستند.

استاد صلاحی صدا و بازی‌اش را که دید، پیشنهاد داد بیاید برای رادیو برنامه اجرا کند. از روز‌های آخر دهه ۳۰ تا زمانی‌که جان داشت، بچه رادیو بود.

این ویدئو روایت کوتاهی از زندگی بزرگ‌شده خیابان «هفتم‌تیر» مشهد است که اولش آرزو داشت تیمسار شود، اما پدرش که سکته کرد، ورق برگشت و رفت سمت پزشکی؛ سمت رادیوانکولوژی؛ رشته‌ای که کمتر شناخته شده بود و خاطرخواه زیادی نداشت.

قصه آدم‌هایی که در سختی‌ها و کمبود‌ها راهی را شروع کرده‌اند و به‌هدف رسیده‌اند همیشه جذاب است. ماجرای بدرالزمان تیمورتاش که در حوزه دندانپزشکی جزو اولین‌ها بوده است و توانسته با سخت‌جانی اولین دانشکده دندانپزشکی مشهد را راه بیندازد از زبان آذر وکیلی دخترخوانده او دیدنی و شنیدنی است.

گلدان‌های دور حوض صحن گوهرشاد و آزادی، ساعت آفتابی صحن جمهوری، سرستون‌ها و تابلو‌های سنگی کتابخانه، پایه‌ها و لگن‌های سقاخانه، ایوان‌ها و محراب و سرستون صحن قدس و... بخشی از هنر «غلامرضا سراج علیایی» قدیمی‌ترین حجّار حرم مطهر رضوی است که حالا پنج سالی می‌شود از دنیا رفته است. اما مهمترین کار مرحوم سراج تراش سنگ مزار حضرت رضا(ع) است که حالا در موزه‌ی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. با «جواد سراج» فرزند این هنرمند مشهدی درباره‌ی فعالیت‌های پدرش گفتگو کرده‌ایم.

برای حرف زدن با یک مقنی نمی‌توان خیلی روی زمین ماند. باید بروی به سرزمین رویایی او در زیرِ زمین، باید از سطح فاصله بگیری و ذره ذره در تاریکی و عمق حل شوی. ما تنها دو ساعت در عمق ۲۰ متری زمین بودیم، فضای قنات و شوق اُستاتقی ما را از خودمان ربوده بود. ما دنبال سرِ او و حرف‌هایش رفتیم و او برایمان از آداب کندن قنات و ساعت‌ها گیر افتادن در دل چاه گفت.

چهارم شهریور ۱۳۶۹ ساعت ده‌ونیم شب مهدی اخوان‌ثالث شاعر شهیر مشهدی چشم از دنیا بست. اما کارنامه او با مرگش به پایان نرسید و همچنان و هنوز شعرهایش وردِ زبان اهالی ادبیات و شعر است. ۳۴ سال پیش م. امید خانه خیابان زرتشت را ترک کرد و طبق وصیت خودش در جوارِ حکیم توس آرام گرفت. سری به خانه‌موزه اخوان‌ثالث در خیابان زرتشت تهران، زده‌ایم و در هوایی که او نفس کشیده و شعر نوشته، چرخیده‌ایم.