مستند ژورنالیسم

خانه‌ تاریخی سوهانگر چندسالی است که تلاش می‌کند تا بعد از سال‌ها فراموشی و خاموشی و خالی از صدای خنده و خاطره بودن دوباره برگردد به روزهایی که طاقچه‌ها و دیوارهایش گردگیری شود. سوهانگر از معدود خانه‌های مشهد است که از دوره قاجار در محله بالاخیابان و کوچه پنجه در بخش روس‌نشین مشهد به‌جامانده است و قرار است دوباره جان بگیرید. ویژگی مهم خانه سوهانگر یک نقاشی ۱۰۰ ساله است. نقاشی که امضای صاحب اثر پای آن ثبت شده است.

«باره»، «بارو» یا «شهربند»، همگی نام‌دیواری است که صد‌ها سال، چون ماری عظیم‌الجثه، دورتادور شهر تابران توس چنبره زده و از این شهر باستانی، چون گنجی گرانبها محافظت می‌کند. اما دیواری که از سه حمله خانمان برانداز جان سالم به در برده، حالا حال‌وروزش نزار است و از هر زمانی بیشتر به تیمار و نگهداری نیاز دارد. «باره» و «ارگ» تنها بقایای باقی‌مانده از شهر تابران است که الگویش میراثی گرانبها از سبک معماری شهر‌های قرون وسطایی ایران است. این عرصه ۲۴ تیر سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی ثبت شد. اما اقدامی که شایسته حفظ یک اثر ملی است در حقش ادا نشد.

این روایتِ یک زیارتِ از راه دور است، زیارتی که در بخارا بهانه‌اش را یافتم. دلتنگی ما مشهدی‌ها برای حرم، چاره‌ای جز زیارت ندارد و گاهی یک بهانه ما را به حرم می‌رساند، این بهانه برای من یک تابلوی مینیاتور صد ساله بود که سال‌های پیش از توس برای حاکم بخارا هدیه آورده شده است.

مشهد شهر خاطرات ماندگار است. خاطراتی که برای ابد در ذهن آدم حک می‌شود، مثل پا گذاشتن به حرم برای اولین‌بار، دیدن شلوغی و رنگارنگی بازار رضا و چندین و چندخاطره دیگر. اما عطر مشهدی یکی از ماندگارترین‌های این خاطرات است، خاطره‌ای که از یک رایحه می‌آید. رایحه‎ای آشنا و ماندگار. در این ویدئو سراغ راز این عطر رفته‌ایم.

خانه تاریخی ناظران‌پور (انصاری) در مشهد این روز‌ها حال خوشی ندارد. این بنای دوره قاجار، که به دلیل بی‌توجهی در آستانه فروپاشی قراردارد، تا کنون توانسته به کمک مالک فعلی این خانه، سرپا بماند، اما حفظ و احیای این مکان تاریخی نیازمند همت و توجه جدی مسئولان است.

در خراسان بزرگ دوتار نواختن جزو هنر‌هایی است که ویژه همین خطه است. اما در کنار نوازندگان بزرگ در خراسان و مشهد ما هنرمندانی داریم که دستی بر ساز دارند، اما نه برای نواختن بلکه برای ساختن. ساختن دوتار آداب خاص خودش را دارد، آدابی که از درخت شروع می‌شود و به دستان نوازنده می‌رسد. از ساختمان صدای دوتار می‌آید، روایت خانواده حداد است که دوتارسازان شاخص خراسان و مشهد هستند و در منطقه ساختمان (شهید رجایی) مشهد کارگاه دارند.

روایت انقلاب شکوهمند اسلامی از زبان‌ها و زاویه‌های مختلف دریچه‌های تازه‌ای را برای شناخت این واقعه تاریخی می‌گشاید. ترور هنر روایت استاد علیرضا خالقی از حال‌وهوای روزهای منتهی به انقلاب است و مردم مشهد است.

در یکی از محلات قدیمی مشهد جایی نزدیکی حرم امام رضا (ع) بنایی از ۴ قرن پیش به یادگار مانده است. حمام قلی‌بیگ یا شاه بنایی با معماری و نقش و نگار منحصر‌به‌فرد است. نقاشی‌های عجیب و غریب سقف و وسعت حمام از ویژگی‌هایی است که این یادگار تاریخی را از دیگر حمام‌های کشور متمایز کرده است. چرخی در حمام قلی‌بیگ زده‌ایم که این روز‌ها لباس موزه مردم‌شناسی پوشیده است.

روایت عموحسن از مشهد قدیم و روزگاری که درشکه‌سواری رونق داشت. مشهدقدیم سرشار از خاطرات و قصه‌های نگفته است. قصه‌هایی که اگرچه غبار زمان آن‌ها را کم‌رنگ کرده است اما بخشی از آن‌ها همچنان و هنوز در گوشه‌وکنار شهر نفس می‌کشند و به حیاتشان ادامه می‌دهند، مثل عمو حسن، که با کالسکه و اسب‌هایش هنوز یک تکه از خاطرات را زنده نگه داشته است.

در گوشه‌وکنار شهر مشهد برج‌های آجری بلندی وجود دارد که جامانده از دهه‌ها پیش هستند. چندتایی از این میل کوره‌های آجرپزی از گذشته تا امروز همچنان با رازهای فراوان پابرجا مانده‌اند. با ترکیب خیال‌پردازی و حقیقت دور یکی از این میل‌ها چرخیده‌ایم.