داستان صف‌های بنزینی

مهدیزاده-شاهیان| جدا از حواشی ناخوشایندی که به دنبال عملیاتی شدن طرح سهمیه بندی بنزین پدید آمد، حواشی در اصل ماجرا، یعنی بنزین همچنان برقرار است؛ هنوز عده‌ای برای دریافت کارت سوخت یا درخواست آن مشکل دارند، صف‌های طولانی در ادارات پست هنوز به حالت عادی برنگشته، پمپ‌های گاز شلوغ‌تر از زمان قبل از اعلام سهمیه بندی است و معلوم نیست چرا وقتی سهمیه تعیین شده، پمپ‌های بنزین همچنان در ساعاتی از روز با صف‌های طولانی رو به روست. با گذشت ۱۲ روز از اجرای طرح سهمیه بندی بنزین، شال و کلاه می‌کنیم تا از حال و هوای صف‌های متأثر از سهمیه بندی بنزین در این روز‌های شهر مطلع شویم. در طول تهیه این گزارش به محله‌ها و ادارات مختلفی سر زدیم، از خیابان عبادی گرفته تا بولوار لادن، رسالت، پیروزی، شهید فلاحی، عدل خمینی (ره)، استاد اخوان ثالث، طبرسی شمالی، دلاوران، معلم، حر، بزرگراه بابانظر، خیابان مطهری شمالی و ... تا از پمپ‌های بنزین و گاز، مراکز پلیس+۱۰، پست و شرکت پالایش و پخش فراورده‌های نفتی گزارش تهیه کنیم.

پلیس+۱۰ و انتظار برای کارت سوخت
با وجود آفتاب نیمه جان پاییزی، هوا همچنان سرد است. اغلب ارباب رجوع‌ها با دست‌های مچاله شده جلو دهان، راه پله‌ها را به سرعت بالا می‌روند تا خودشان را به مرکز پلیس +۱۰ خیابان عبادی برسانند. داخل مرکز شلوغ است و جلو هر یک از باجه‌ها چند مرد و زن ایستاده اند. با ازدحامی که وجود دارد، کسی جرئت پرسیدن سؤال درباره چگونگی دریافت کارت سوخت را ندارد و اگر چند قدم جلوتر برود، چند نفری با صدای بلند، او را متوجه صف می‌کنند! اغلب آن‌ها که داخل صف ایستاده اند مراحل دریافت کارت سوخت را به خوبی می‌دانند. با این حال روی درِ ورودی برگه‌ای چسبانده و تمام مراحل و مدارک لازم برای دریافت کارت سوخت را نوشته اند. تقریبا جایی برای نشستن نیست و مقابل هر صندلی چند نفر ایستاده اند. خانمی می‌گوید که از ۸ صبح آمده و با گذاشتن شناسنامه، منتظر نوبت شده، اما هنوز نوبتش نشده است. برخی از آقایان از اینکه برای صف بلند بالایی که تشکیل شده است، فقط یک پاسخ گو حضور دارد، شاکی اند. کار افراد که تمام می‌شود، با سؤال مشترک تعدادی از افراد در صف مواجه می‌شوند؛ «چند روز بعد کارت سوخت می‌آید؟»؛ سؤالی که البته هیچ کدام از کارکنان این دفتر و دفاتر دیگر پاسخ مشخصی برایش ندارند.
تعدادی از مراجعان به این مرکز، مالکان موتورسیکلت هستند. برخی از آن‌ها شکایت دارند که چرا باید برای دریافت کارت سوخت، موتورسیکلت خود را بیمه کنند. از حرف‌های یکی از آن‌ها متوجه می‌شوم هدفش از دریافت کارت سوخت، داشتن یک کارت پشتوانه برای بنزین ماشینش است. او با شکایت می‌پرسد: چرا وقتی قرار نیست از موتورم استفاده کنم، باید بیمه اش کنم؟

قانون نانوشته نوبت دهی
در محدوده بولوار رسالت وارد یک دفتر پلیس+۱۰ می‌شویم. تعداد مراجعه کنندگان زیاد است. بااینکه هنوز ساعات کاری تمام نشده است، به دلیل ازدحام فراوان جمعیت، یکی از کارمندان با صدای بلند، اما لحنی مؤدبانه از مراجعان جدید می‌خواهد فردا مراجعه کنند و عنوان می‌کند که هنوز کسانی که روز قبل مراجعه کرده و اسامی شان را ثبت کرده اند، نوبتشان نرسیده است. آن گونه که وی توضیح می‌دهد، مراجعان به این دفتر که قصد ثبت نام کارت سوخت را دارند، باید ساعت ۷ صبح به این دفتر مراجعه و نام نویسی کنند تا با توجه به زیاد بودن تعداد نام نویسان، روز بعد نوبتشان برسد.
همهمه آمیخته به شکایت ادامه دارد و او در پاسخ به اعتراض خانمی جوان می‌گوید: خواهرم، بر اساس فهرست اسامی، کار مردم را راه می‌اندازیم تا معطل نشوند. اگر الان اسم شما را بنویسم، در حق آن‌هایی که از صبح زود آمده و اسم نوشته اند ظلم کرده ام. برای لیست فردا هم از ۷ صبح تا همین الان ۱۲۰ نفر اسم نوشته اند.
قانون نانوشته این مرکز سفت و سخت است و اصرار برای اینکه یک نام دیگر به لیست اضافه شود، پذیرفته نمی‌شود.

موتورسیکلت قدیمی، بدون کارت سوخت
دفتر پلیس +۱۰ در بولوار پیروزی؛ دفتر اینجا کوچک است. ۳ متصدی دارد و در مقابل پیشخوان‌های اول و دوم چند مراجعه کننده ایستاده اند، اما باجه کارت سوخت خیلی شلوغ است. مرد جوانی که در نوبت ایستاده است، از نو بودن خودرو خود می‌گوید و از نداشتن کارت سوخت شاکی است. دل نگرانی او البته بی دلیل نیست و به گفته خودش باید حداقل ۴ ماه، بنزین آزاد بریزد توی باک ماشینش تا کارتش از راه برسد! روال مراکز قبلی، اینجا هم برقرار است؛ بیشترین پرسش‌ها درباره زمان رسیدن کارت سوخت است. برخی هم بیم و امید دریافت کارت سوخت برای خودرو قدیمی شان را دارند؛ درست مثل پیرمردی که موتورسیکلتش مدل ۱۳۸۴ است و طبق قانون، کارت سوخت شامل حالش نمی‌شود. او گله دارد و می‌گوید: یا باید موتورم را کنار بگذارم یا بنزین سه هزار تومانی بزنم.

ازدحام در ساعت اول صبح
به خیابان فلاحی یک می‌رویم تا سری بزنیم به یکی از دیگر دفاتر پلیس +۱۰. اینجا ازدحام چندانی دیده نمی‌شود. اما متصدی یکی از باجه‌ها می‌گوید: شلوغی اینجا مربوط به ساعات اول صبح و تا قبل از ساعت ۹ است.
مشتریان کارت سوخت در این دفتر باید صبح زود برای نوبت گیری مراجعه کنند. اغلب هم بعد از اتمام روند ثبت نام، با بیم و امیدِ دیر و زود شدن زمان ارسال کارت سوخت، محل را ترک می‌کنند. امروز صبح اینجا ۱۸۰ نفر برای کارت سوخت ثبت نام کرده اند. یکی از متصدیان خطاب به مراجعان می‌گوید: به وسایل نقلیه شامل موتور بیش از ۱۰ سال و ماشین بیش از ۳۰ سال کارکرد، کارت سوخت تعلق نمی‌گیرد.

سوخت گیری ۵ لیتری در پمپ‌های بنزین
پمپ بنزین محدوده پل میدان امام حسین (ع) با داشتن چندین جایگاه برای سوخت گیری تعطیل است و کارگران در حال تعمیر جایگاه هستند. آن گونه که یکی از کارگران می‌گوید، تعمیر این پمپ بنزین حداقل یک ماه دیگر زمان می‌برد.

صف، برای اندکی بنزین!
در پمب بنزین بولوار دلاوران (جایگاه اختصاصی ۱۵۳ مولانا) سوخت گیری در تمام ردیف‌ها ادامه دارد، اما ازدحام چندانی دیده نمی‌شود. در هر ردیف حداکثر ۴، ۵ خودرو در انتظار سوخت گیری هستند. مرد میان سالی نازل را برداشته است تا برای خودرو بنزین بزند. از او درباره شرایط فعلی پمپ‌های بنزین و اینکه آیا در این چند روز در صف بنزین حضور داشته است یا نه می‌پرسیم و او می‌گوید: دلیل اینکه صف‌ها طولانی شده، این است که مردم ۵ یا حداکثر ۱۰ لیتر بنزین بزنند زمانی که کارت سوختشان برسد.

به اندازه یک باک هم نیست
به جایگاه بنزین پیروزی ۲۸ رسیده ایم. ۳‌صف نسبتا طولانی در این پمپ تشکیل شده است. یکی از کارگر‌های پمپ، از ناشی بودن برخی کاربران برای کار با کارت سوخت شاکی است و می‌گوید: طولانی شدن صف‌ها آن قدر اذیت کننده نیست که نابلدی مردم برای استفاده از کارت‌های سوخت ما را آزار می‌دهد. خیلی‌ها هنوز بلد نیستند چگونه باید با کارت سوخت کار کنند. شاهد ادعای او هم از راه می‌رسد؛ مرد میان سال از کارگر پمپ می‌خواهد نحوه استفاده از کارت سوخت به پمپ را نگاه کند تا اشتباهی رخ ندهد.
حرف‌های راننده خودرو آزرا هم جای تأمل دارد. او این طور عنوان می‌کند: اوضاع فرقی نکرده است؛ حال و احوال مردم به ۱۱ روز پیش برگشته؛ چون سهمیه‌های ماه اول تمام شده است و مردم دیگر به سهمیه فکر نمی‌کنند. کسی که می‌خواهد ماشینش را براند بالاخره سوخت می‌خواهد؛ هوا که نمی‌تواند توی باک بریزد! باک ماشین من ۷۵ لیتر ظرفیت بنزین دارد و سهمیه‌ای که تعلق گرفته، حتی یک باک هم نمی‌شود!

پایان سهمیه!
صف‌های پمپ بنزین بولوار شهید فلاحی هم طولانی و در هر ردیف بیش از ۲۰ خودرو درانتظار سوخت گیری است. یکی از مراجعان ۳۰ لیتر دیگر بنزین داخل باکش می‌ریزد و از تمام شدن سهمیه سوخت این ماهش شاکی است. کارگر جایگاه و چند مشتری هم به شلوغی همیشگی این جایگاه، حتی قبل از سهمیه بندی بنزین، اشاره می‌کنند.

کارت بانکی، کارت سوخت نشد!
صف ماشین‌های درانتظار برای دریافت بنزین در پمپ بنزین بولوار طبرسی دوم طولانی است و صف ماشین‌ها چندمتر از حاشیه خیابان را هم گرفته است. خانمی میان سال که راننده سرویس مدرسه است، به گفته خودش، چون کارت سوخت ندارد، هر روز بعد از تمام شدن کارش ۵ لیتر بنزین می‌زند. او که چند ماه قبل از اعلام سهمیه بندی، برای دریافت کارت سوختش اقدام کرده، از مسئولان این گونه پاسخ شنیده است: «کارت عابر بانک شما، کارت سوخت است.»، اما حالا کارت بانکی پذیرفته شده نیست و او مانده و کارت سوختی که نگرفته و بنزینی که باید آزاد بزند!

صف‌های طولانی
به جایگاه بنزین بولوار معلم رسیده ایم. تقریبا صف‌های تشکیل شده در این جایگاه عادی و در هر خطی ۴، ۳ خودرو در انتظار سوخت گیری است. کارگر جایگاه، وضعیت این جایگاه را عادی توصیف می‌کند و می‌گوید: از روزی که سهمیه بندی آغاز شده، صف‌ها طولانی‌تر شده است. اینجا اکنون اوضاع عادی است، ولی صف‌ها مقداری بیشتر شده است.
چند نفر از مشتری‌ها از کم بودن سهمیه خودرو‌های سواری و از تمام شدن زودهنگام سهمیه شِکوه دارند. یکی از شهروندان کمی عصبی به نظر می‌رسد؛ ظاهرا دو بار نازل بنزین داخل باک ماشینش قطع شده و هربار در میانه سوخت گیری، یکی از راه رسیده و به اشتباه کارت سوخت او را بیرون کشیده است! او همان طور که دلخوری اش را با کارگر جایگاه در میان می‌گذارد، مشغول حساب و کتاب باقی مانده سوخت سهمیه اش است.

تلاش برای مدیریت مصرف سوخت
در بزرگراه شهید بابانظر و در محدوده بولوار بصیرت، وارد یک پمپ بنزین می‌شویم. جالب است که هیچ یک از ۲۰ خودرویی که مراحل ابتدا تا انتهای سوخت گیری آن‌ها را تماشا می‌کنیم، بیشتر از ۱۰ لیتر بنزین نمی‌زنند. متصدی این جایگاه نیز دلیل مراجعه مکرر و صف‌های طولانی را همین مسئله ذکر می‌کند. به گفته او در ۳، ۲ روز اول، مراجعات مردم به پمپ‌های بنزین خیلی بیشتر بود، اما حالا خیلی‌ها متوجه شده اند که چگونه باید سهمیه سوختشان را مدیریت کنند.

بنزین سوپر؛ بدون مشتری!
به اغلب جایگاه‌های سوخت که مراجعه می‌کنیم، نازل‌های بنزین سوپر بیشتر از قبل بدون مشتری شده است و به عبارتی در قسمت بنزین سوپر پرنده هم پر نمی‌زند. این مسئله را کارگران جایگاه‌ها نیز تأیید می‌کنند؛ اینکه حتی دارندگان خودرو‌های گران قیمت در این روز‌ها تمایلی به استفاده از بنزین سوپر ندارند.

پست، با صف‌های طولانی
داخل مرکز پست مطهری شمالی، جمعیت پشت به پشت ایستاده است؛ تا جایی که مقابل هر باجه، یک دیوار انسانی طولانی تشکیل شده است. صف‌ها آن قدر طولانی است که برخی نوبت را محفوظ نگه داشته و خودشان بیرون از ساختمان ایستاده اند. مرد جوانی می‌گوید که شماره اش ۳۸۹ است و حالا حالا‌ها باید منتظر نوبتش بماند. اغلب افرادی که به این مرکز مراجعه کرده اند، مالکانی هستند که یا کارت سوخت خود را گم کرده اند یا ضرورتی برای پیگیری و دریافتش احساس نمی‌کردند و از بنزین آزاد استفاده می‌کردند؛ این موضوعی است که یکی از مراجعان درباره آن، این گونه می‌گوید: اگر از چند ماه قبل موضوع سهمیه بندی بنزین را می‌دانستم، زودتر و قبل از این ازدحام، مراجعه می‌کردم.

دریافت هزینه کارت، بدون ارسال به منزل!
مرد مسنی در انتظار نوبت است. او از اینکه پست هزینه ارسال کارت سوخت را می‌گیرد و به وظیفه خود عمل نمی‌کند، گله دارد. آن طور که او می‌گوید، از شهریور امسال برای کارت سوخت اقدام کرده است، اما هنوز از کارت سوختش خبری نیست. حالا او بعد از چندبار پیگیری متوجه شده کارت سوخت او به مرکز پست مطهری ارجاع داده شده است. او گله دارد که چرا کارت سوختش به منزل ارسال نشده است.

دفتر پست؛ تعطیل
به در و نرده‌های پست خیابان حُر قفل زده اند و با یک پرده پارچه‌ای به مراجعه کنندگان اعلام کرده اند که «با مراجعه به دفتر خیابان ابوذر، کار‌ها و همه امور پستی خود را انجام دهید.»

ازدحام ناتمام در شرکت پخش فراورده‌های نفتی
رفته رفته به ساعات پایانی فعالیت کاری ادارات نزدیک می‌شویم، اما شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران (منطقه خراسان رضوی) در بولوار استاد اخوان ثالث همچنان شلوغ است و پر رفت و آمد.
قبل از ورود به ساختمان، با ترافیک انبوهی از خودرو‌های پارک شده نزدیک این مرکز مواجه می‌شویم، به طوری که در بسیاری از نقاط، رانندگان مبادرت به پارک دوبل خودرو کرده اند. مقابل در ورودی این مرکز هیچ کس حاضر نیست پاسخ سؤالات ما را بدهد؛ اغلب یا عجله دارند برای ثبت نام کارت سوخت یا ثبت نام کرده اند و در مسیر خروج هستند و تمایلی به گفتگو ندارند. در همین حین و قبل از ورود، خانمی سراسیمه نشانی دقیق باجه‌ای را که باید مدارکش را برای ابطال رمز قدیمی کارت سوخت ببرد، جویا می‌شود. هر دو وارد می‌شویم. پیش از پله ها، اطلاعیه‌ای روی بنری بزرگ با این مضمون درج شده است: «در خصوص حذف رمز کارت هوشمند ابتدا به درج ۴ رقم آخر کارت ملی کسی که کارت سوخت به نام او صادر شده اقدام نمایید؛ در صورت عدم پذیرش رمز به اینجا مراجعه کنید.»
شرکت نفت حسابی شلوغ است. مراجعان ابتدا باید فُرم بگیرند و مشخصاتشان را وارد کنند، سپس در صف دستگاه فتوکپی بایستند تا پشت برگه، از کارت‌های ماشین و ملی و سوخت فتوکپی بگیرند و برگه را به متصدی تحویل بدهند.
همهمه و شلوغی بیداد می‌کند. متصدی‌ای که میکروفن به دست دارد، شماره ۱۷۱۴۱ را صدا می‌زند. هر اقدامی در اینجا بر اساس حضور و نام کسی است که کارت سوخت به نامش است. مالک خودرو باید برگ سبز ماشین یا سند، به نامش باشد تا بتواند برای ابطال رمز قدیمی اش اقدام کند.
برخی افراد هم کارشان پیش رفته است و رمز کارت سوختشان که قفل شده، با مراجعه به اینجا، اصلاح می‌شود. بسیاری از شهروندانی که اینجا حضور دارند، کارت‌های سوختشان قدیمی است. این دسته، افرادی هستند که کارت سوخت خودروهایشان از دوره قبلی سهمیه بندی، رمز داشته است و باید آن را باطل کنند.

شلوغی پمپ‌های گاز
خیابان حر به دلیل داشتن چند جایگاه سوخت در وضعیت مناسبی قرار دارد؛ از ابتدای خیابان حر تا حر ۲۰ یک جایگاه دومنظوره گاز و بنزین و یک جایگاه سی ان جی قرار دارد؛ البته تعداد مراجعه کنندگان به جایگاه‌های سی ان جی زیاد است. یک راننده تاکسی که به گفته خودش مراجعه کننده ثابت این ۲ جایگاه سی ان جی است، می‌گوید که قبل از سهمیه بندی بنزین، معمولا ۱۰ دقیقه در صف انتظار می‌ایستاد، اما با اجرای طرح بنزین، تعداد افرادی که گاز می‌زنند، بیشتر شده است و او برای ۲ بار گاز زدن حداقل یک ساعتی در صف است.
وضعیت در پمپ گاز انتهای بولوار عدل خمینی همین گونه است. صف‌ها به گفته یک راننده تاکسی دوبرابر شده است و مدت انتظار هم. در این میان رانندگان تاکسی هم که معتقدند سهمیه بنزین جواب گوی آن‌ها نیست، تلاش می‌کنند ماه اول سهمیه بندی را با استفاده بیشتر از سوخت گاز سَر کنند تا به مدیریت مشخصی از نحوه استفاده توأمان سوخت برسند.