هانیه فیاض | شهرآرانیوز؛ انسان‌ها هر کدام با روشی متفاوت منابع انرژی را مصرف می‌کنند و شاید ندانند که این شیوه شخصی تا چه حد بر زندگی دیگر انسان‌ها اثرگذار است. برخی بهینه سازی مصرف انرژی را مدنظر دارند و با انتخاب الگو‌ها و به کارگیری روش‌هایی در مصرف انرژی، نه تنها در هزینه‌ها صرفه جویی می‌کنند که زمینه دوام انرژی را نیز تضمین می‌کنند.
روز بهره وری و بهینه سازی مصرف بهانه‌ای شد تا از دید مردم و کارشناسان این حوزه نگاهی داشته باشیم به مؤلفه‌های فرهنگی بهینه سازی؛ زیرا به اعتقاد خیلی از کارشناسان فرهنگ سازی و اطلاع رسانی به عموم مردم یکی از نکات کلیدی در مصرف درست انرژی است. برای همین لازم است علاوه بر توجه به بعد اقتصادی بهینه سازی مصرف انرژی که در کاهش هزینه‌های مردم نقش جدی دارد، به بعد آموزشی و روانی آن نیز پرداخت تا بهینه سازی به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود.
الهام منبتی از کسانی است که روی مصرف بی رویه آب، برق یا گاز بسیار حساس است و اعتقاد دارد بهترین راه برای صرفه جویی در مصرف انرژی هوشیاری کامل در هنگام استفاده و عادت کردن به روش‌های صحیح مصرف است. او می‌گوید: همیشه تلاشم این بوده است که در کنار کاهش مصرف انرژی طوری زندگی کنم که این روش عادت روزمره ام شود. او تبدیل عادات فردی مردم را به یک فرهنگ عمومی در حفظ منابع انرژی کشورمان بسیار مؤثر می‌داند و اضافه می‌کند: مصرف بهینه در ایران به صورت موردی صورت می‌گیرد و هنوز به مرحله‌ای نرسیده که آن را جزو شاخص‌های فرهنگی جامعه ایرانی به حساب آوریم. تأکید همه باید این نکته باشد که «انرژی سهم نسل‌های بعدی هم هست.» شخصا امیدوارم که فرزندانم هم یاد بگیرند که چگونه در حفظ و نگهداری انرژی‌های در دسترسشان کوشا باشند.
«فرهنگ سازی مستمر در جامعه، رکن اساسی در بهینه سازی مصرف انرژی است.» این‌ها بخشی از صحبت‌های حسین کوشافر است که در ادامه می‌گوید: همان طور که خیلی از کارهایمان به عادت بدل شده، مصرف بی رویه حامل‌های انرژی نیز به نوعی عادت اکثر ماست. در واقع مصرف انرژی برای بیشتر ما مهم نیست. اگر هم مهم باشد، فقط از بعد هزینه مالی است، در حالی که نباید چنین باشد.
به اعتقاد او هزینه مالی کمترین هزینه‌ای است که مردم در قبال مصرف بی رویه انرژی پرداخت می‌کنند و هزینه اصلی زمان و کار ارزشمندی است که برای تأمین این انرژی صرف شده است و ما به راحتی آن را هدر می‌دهیم.
به عقیده او استفاده از راه‌های جایگزین که در نهایت به مصرف کمتر انرژی در هر حوزه‌ای منجر می‌شود باید بخشی از وظایف یک شهروند در محیط منزل و حتی محیط کاری اش باشد.
امید حسینی نژاد نیز که در زندگی شخصی خود به دلیلی فراتر از مسائل مالی، صرفه جویی را سرلوحه اکثر کار‌های خود قرار داده است، می‌گوید: به نظرم هرکسی باید استفاده بلند مدت از منابع انرژی را در نظر داشته باشد. بهینه سازی کم مصرف کردن نیست، بلکه درست مصرف کردن است.
او مصرف انرژی را یک مسئله مهم فرهنگی می‌داند که نهاد‌های مسئول باید برای فرهنگ سازی مؤلفه‌های آن به صورت جدی تلاش کنند. حسینی نژاد توضیح می‌دهد: هرکس به نوبه خودش می‌تواند مصرف کاربردی و محدود انرژی را در خانه اش به عادت تبدیل و فرهنگ سازی کند. وقتی من در روز‌های سردتر به جای روشن کردن بخاری با پوشیدن یک لباس گرم به جلوگیری از مصرف بی رویه گاز بپردازم، قطعا فرزندانم هم یاد می‌گیرند و این فرهنگ در طولانی مدت نسل به نسل منتقل می‌شود.
محمد حق دوست، کارشناس حوزه آب، نیز به اهمیت آموزش در بهینه سازی مصرف انرژی اشاره می‌کند و می‌گوید: صرفه جویی در انرژی با آموزش آغاز می‌شود. متأسفانه نسل‌های گذشته و حتی نسل فعلی نیز برای مصرف بهینه انرژی آموزش درستی ندیده اند.
او می‌گوید: مصرف برق، آب یا گاز تا چند سال پیش برای خیلی از خانواده‌ها مهم نبود؛ زیرا هزینه زیادی برای آن نمی‌پرداختند، اگر چه در برخی صرفه جویی‌های یک دهه اخیر انگیزه‌های مالی نقش پررنگی دارند، اما باید به صرفه جویی ناشی از فرهنگ و آموزش برسیم.
او اثرگذاری این آموزش‌ها را وقتی می‌داند که از سنین پایین شروع شود و اضافه می‌کند: آموزش راه‌های بهینه سازی مصرف و بهره وری انرژی باید از دوران کودکی آغاز شود، زیرا کودکان با آموزش مناسب، می‌توانند رفتار‌های صحیح در مصرف را بپذیرند و الگو‌های مصرفی خود را تغییر دهند. ضمن اینکه الگو‌های رفتاری آن‌ها تأثیر مستقیمی نیز روی رفتار والدین دارد.
حق دوست به نقش والدین در بهینه سازی مصرف انرژی تأکید می‌کند و ادامه می‌دهد: در گام اول والدین هستند که باید الگوی خوبی در مصرف بهینه انرژی باشند و توصیه‌ها و راهکار‌های این حوزه را به طور عملی اجرا کنند؛ این گونه است که فرزندان هم در حفظ منابع انرژی مسئولیت پذیر می‌شوند.
تمرین مصرف امر دیگری است که این کارشناس به آن می‌پردازد و می‌گوید: مصرف صحیح را با بچه‌ها تمرین کنید. آموزش خود را از حالت خشک و جدی بیرون آورید و آن را سرگرم کننده کنید. حتی می‌توانید این کار را به یک بازی تبدیل کنید. جدول امتیازی تهیه کنید و برای هر کاری که کودک در زمینه صرفه جویی انرژی انجام می‌دهد، یک امتیاز در نظر بگیرید و در انتها متناسب با امتیازها، برایش جایزه تهیه کنید.
حمیدرضا افشون، سرپرست بهینه سازی مصرف شرکت گاز خراسان رضوی، نیز درباره مدیریت مصرف انرژی از شرایط مصرف مشترکان خود شرکت گاز استان بهره می‌برد و می‌گوید: از نظر من میزان رعایت رفتار‌هایی که منجر به بهینه سازی مصرف انرژی می‌شود، کمتر از ۵۰ درصد است.
او دلیل رعایت نشدن این نوع رفتار‌ها را به دو دلیل «ارزان بودن انرژی» و «نبود شفاف سازی مسئولان» مربوط می‌داند و اضافه می‌کند: متأسفانه نتوانسته ایم برای مردم شفاف سازی کنیم که انرژی چقدر مهم است و مصرف بیش از حد آن چه اثرات و تبعاتی برای کشور دارد؛ بنابراین بیشتر راهکارهایمان برای مصرف بهینه توسط مردم به اجرا گذاشته نمی‌شود.
به اعتقاد او هم آموزش، مهم‌ترین ابزاری است که می‌توان توسط آن مردم را به مدیریت مصرف تشویق و ترغیب کرد: «آموزشی که باید از مدارس آغاز شود تا درون افراد نهادینه و تبدیل به عادت گردد.» افشون می‌گوید: اگر بتوانیم آموخته‌ای را به عادت تبدیل کنیم، قطعا نتایج آن را خواهیم دید. مردم باید خیلی دقیق بدانند چرا باید مدیریت مصرف را انجام و مصرف خود را کاهش دهند. در این صورت آن‌ها بهتر می‌توانند کمک کنند و فرضا در ایام پیک (برای شرکت گاز در زمستان و برای شرکت برق در تابستان) مصرف خود را کاهش دهند.
سرپرست بهینه سازی مصرف شرکت گاز خراسان رضوی در ادامه به ارائه دو راه کار کلی برای مدیریت مصرف می‌پردازد و توضیح می‌دهد: نخستین راهکار سخت افزاری یا هزینه بر است که همان استفاده از تجهیزات و راندمان بالا در منازل است، اما معتقدم هم مردم و هم نهاد‌های مسئول حامل‌های انرژی باید به راهکار‌های نرم یا مدیریت مصرف که بدون هزینه یا با هزینه خیلی جزئی صورت می‌گیرند بیشتر توجه کنند. مثلا شرکت گاز اکنون در بحث راهکار‌های سخت افزاری با هزینه خودش موتورخانه مشترکان گاز را با روش‌هایی مانند عایق سازی لوله‌ها و تنظیم و سرویس مشعل بهینه سازی و اصلاح می‌کند که حدود ۱۰ درصد تا ۱۵ درصد از مصرف گاز مشترکان را کاهش می‌دهد. ضمن اینکه با آموزش و پرورش، مدارس، بسیج در مساجد و ... تعامل داریم که آموزش روش‌های مدیریت مصرف به صورت عمومی ارائه شود.