طوبی اردلان| آیین نکوداشت یاد و خاطره مرحوم «حاج علی‌اصغر عابدزاده» پنجشنبه‌شب گذشته در فرهنگ‌سرای انتظار برگزار شد. این مراسم با عنوان «حاجی عابدزاده و تجربه نهادسازی اجتماعی» و به همت انجمن «چهارسو» و مشارکت سازمان فرهنگی وهنری شهرداری مشهد پا گرفت.
مهدیه باید حفظ شود
در آغاز برنامه، حجت‌الاسلام محمدرضا نوراللهیان که محوریت سخنان خود را به موضوع «مهدیه، بازخوانی یک تجربه ماندگار در نهادسازی» اختصاص داده بود، گفت: بعد از مهدیه مرحوم عابدزاده، مهدیه‌ها در ایران شکل گرفتند و از این پس بود که افق بزرگ‌تر و ائتلاف سنجیده‌تری تشکیل شد و توانست نهاد آموزشی را نه تن‌ها در مشهد که در ایران تغییر دهد.
مشاور ارشد رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در ادامه مرحوم عابدزاده را روحانی دین‌مداری توصیف کرد که توانست در زمانه خود قرآن را از مهجوریت خارج کند: امثال استاد رضوان و استاد زحمتکش‌ها در بنا‌هایی مانند مهدیه مرحوم عابدزاده شناخته شدند. ایشان با فعالیت خود توانست در حد یک روحانی دین‌مدار قرآن را از مهجوریت درآورد، اما آیا ما امروز توانسته‌ایم با وجود امکاناتی مانند رادیوقرآن، مجلات، پژوهشگاه‌ها، رشته‌های دانشگاهی و مسابقات قرآنی که هر‌سال برگزار می‌کنیم، قرآن را از مهجوریت خارج کنیم؟ من می‌گویم که نتوانسته‌ایم و قرآن در این زمانه مهجورتر از هر زمانه دیگری است.
نوراللهیان توضیح داد: بنا بر وصیت نبی اکرم (ص)، آنچه قرآن را از مهجوریت خارج می‌کند، عمل به آن است. جامعه‌ای که شاخص آن چندهزار ساعت آموزش قرآن باشد، جامعه قرآنی نیست؛ جامعه‌ای قرآنی است که همه در آن قرآن بخوانند و قرآن بدانند. همین است که معتقدم مرحوم عابدزاده، هم در وارد شدن به عمق قرآن و هم در عمل به آن همت داشت.
این مدرس دانشگاه همچنین بر حفظ هویت مهدیه تأکید کرد و گفت: در و دیوار این مکان پیام دارد، ازاین‌رو باید آن را حفظ کرد و این کار باید علمی و با استفاده از واقعیت‌های روان‌شناختی و تربیتی انجام شود.
آمادگی داریم که به حفظ یادگار‌های مرحوم عابدزاده، کمک کنیم
محمدرضا حیدری نیز یکی از نکات مثبت مدارس مرحوم عابدزاده را انعطاف در برنامه‌های آموزشی آن دانست و افزود: شرایط آموزش در این مدارس به برخی قالب‌ها محدود نبود و عمر دانش‌آموزان در آن تلف نمی‌شد. آنچه ما امروز به‌عنوان مدارس تیزهوشان می‌شناسیم، سال‌ها پیش از این، در مدارس مرحوم عابدزاده دیده می‌شد.
رئیس شورای شهر مشهد که خود روزگاری به‌عنوان دانش‌آموز پشت نیمکت‌های دبستانی نشسته که به‌همت آن مرحوم ساخته شده است، ضمن یادآوری خاطرات آن دوران، بر بازسازی بنا‌های تخریب‌شده عابدزاده در مشهد تأکید کرد: ما در شورای شهر مشهد آمادگی داریم که به حفظ این نماد‌های هویتی کمک کنیم تا با حفظ چهارچوب این بنا‌ها و اماکن، کارکرد‌های متنوع فرهنگی و دینی و مذهبی درون آن‌ها شکل بگیرد؛ البته به این شرط که طرح جامع و مدونی درباره آن ارائه شود.
نگاه به عابدزاده نباید موزه‌ای و درآمدی باشد
دکتر مجید خدایی که محوریت صحبت‌های خود را به «نسبت بنا‌های حاجی عابدزاده و هویت شهری» اختصاص داده بود، نیز بر لزوم حفظ دو بخش محتوایی و کالبدی آثار و یادگار‌های عابدزاده در مشهد اذعان کرد و توضیح داد: کاری که مرحوم عابدزاده کرد، این بود که برای برخی فعالیت‌های فرهنگی، مکان تعریف کرد. این موضوع تا پیش از او مسبوق به سابقه نبود.
به‌گفته عضو پژوهشکده ثامن مشهد، نباید درباره مرحوم عابدزاده نگاه موضوعی داشت و فقط تلاش کرد که یاد و خاطره او را با جمع‌آوری لوازمش در یک مکان و بلیت‌فروشی به مردم برای تماشایشان زنده نگه داشت. او ادامه داد: نگاه ما به مرحوم عابدزاده نباید نگاه موزه‌ای و درآمدی باشد، زیرا در دورانی که محوریت یک شهر را خیابان‌ها و جاده‌ها تشکیل می‌داد، مرحوم عابدزاده کانون‌هایی را ایجاد کرد که به قرارگاه‌های اجتماعی و مراکز توسعه دینی و فرهنگی تبدیل شدند؛ برای همین بنا‌های او فقط ساختمان‌هایی کهنه نیستند که برایشان مجوز تخریب صادر می‌شود، این اماکن تجلی جریان اجتماعی و تفکر مرحوم عابدزاده است، بنابراین باید کاری کنیم که این جریان اجتماعی نه‌تن‌ها برای نسل امروز که برای آیندگان نیز باقی بماند.
از تجربه مدارس عابدزاده در مدرسه‌سازی استفاده کردیم
در ادامه، جعفر ملکی که به‌عنوان سومین سخنران، گفته‌هایش به موضوع «نظام تربیتی انجمن پیروان قرآن در مدارس» اختصاص داشت، گفت: انجمن پیروان قرآن که مرحوم عابدزاده در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ به ثمر نشاند، کارکرد‌های بسیاری داشت که توسعه زیارت عتبات، امدادرسانی و مدرسه‌داری ازجمله نتایج آن بود. مدیریت در تعلیم و تربیت کار دشواری است، آن‌هم در مدارسی که کتب درسی و معلمان از طرف حکومت پشتیبانی نمی‌شدند و درواقع مقابل جریان حاکمیت قرار داشتند.
به گفته مدیرکل اسبق آموزش‌وپرورش خراسان، اگر این مدارس با هویت دینی تشکیل نمی‌شد، بسیاری از افراد جامعه فرزندان خود را به مدرسه نمی‌فرستادند. او توضیح داد: در این مدارس عدالت کاملا حاکم بود و از کارگر تا تاجر محل، فرزند خود را با پیش‌فرض تدین به آن می‌فرستادند. اگر کسی هم توان مالی مناسبی نداشت، برای تحصیل فرزندش در این مدارس دینی شهریه پرداخت نمی‌کرد. همچنین مرحوم عابدزاده از فناوری‌های روز در آموزش مدارس خود استفاده می‌کرد و برای هر کار اجرایی یک فرد متخصص داشت. ما هم از تجربه‌های این مدارس در آموزش‌وپرورش استفاده زیادی کردیم که یکی از آن‌ها، تشکیل مجمع خیرین مدرسه‌ساز در خراسان بود. آن زمان بیشتر مدارس به این شیوه در استان‌های کشور ساخته شد و به این ترتیب، این حرکت در سطح کشور گسترش بسیاری پیدا کرد.
از دیگر مهمانان آیین نکوداشت یاد و خاطره مرحوم «حاج علی‌اصغر عابدزاده» می‌توان به دکتر جواد خدایی، عضو هیئت‌علمی پژوهشکده ثامن، سیدمحسن حسینی‌پویا، عضو شورای اسلامی شهر مشهد، آیات عظام شیخ مهدی و شیخ علی مروارید، جعفر مروارید، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، تعدادی از اعضای هیئت‌مدیره انجمن پیروان قرآن نبوی، اعضای خانه گفتگو و جامعه قاریان خراسان اشاره کرد.