مقاومت آنتی ­بیوتیکی

معصومه متین نژاد| سرماخوردگی و آنفلوآنزا جزو بیماری‌های شایع این فصل است که گریزی هم از آن نیست. به ویژه این روز‌ها که آنفلوآنزا بیشتر از سرماخوردگی‌های ساده سلامتی مردم را تهدید می‌کند. بیمار‌هایی که با کمی خود مراقبتی به راحتی به درمان جواب می‌دهد و دربیشتر مواقع هم نیازی به مراجعه به پزشک نیست و خوددرمانی کار خودش را می‌کند. بخشی از این خوددرمانی‌ها که به استراحت، مصرف آبمیوه‌های طبیعی و خوراک‌های ساده و لطیف مانند سوپ و دارو‌های طبیعی مانند شلغم مربوط می‌شود، خیلی هم خوب است، ولی بخش دیگر آن که معلوم نیست چطور فرهنگ استفاده از آن دربین مردم باب شده است به مصرف دارو‌های شیمیایی به ویژه آنتی بیوتیک‌ها برمی گردد. دارو‌هایی که برای درمان بیماری‌های عفونی (باکتریایی) تولید شده اند و هیچ تأثیری برروی بیماری‌های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا ندارند.
ایرانی‌ها افزون بر سرماخوردگی و آنفلوآنزا برای درمان بیماری‌های زیاد دیگری نظیر دندان درد و گوش درد هم از آنتی بیوتیک به میزان زیادی استفاده می‌کنند. به این مصرف خودسرانه باید تجویز‌های بی مورد برخی از پزشکان را هم اضافه کرد. براساس آمار‌های سازمان بهداشت جهانی حدود ۳۰درصد از کل نسخه‌های آنتی بیوتیکی که در سراسر جهان تجویز می‌شود، غیرضروری است. این شرایط وقتی تأسف بارتر می‌شود که بفهمیم این تجویز‌های بی مورد در کشور ما از حد میانگین جهانی هم فراتر رفته است و به وضعیت هشدار رسیده است تا آنجا که به دومین مصرف کننده آنتی بیوتیک درجهان تبدیل شده ایم. همچنین استفاده بی رویه از آنتی بیوتیک در دام پزشکی هم عامل دیگری شده است تا این روز‌ها با خطری جدی به اسم مقاومت آنتی بیوتیکی روبه رو شویم. مشکلی که پیامد‌های آن بسیار ناگوارتر از آن چیزی است که احساس می‌شود.

مقاومت آنتی بیوتیکی به چه معناست؟
معرفی داروی آنتی بیوتیک در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ با تحول زیادی در جامعه پزشکی همراه بود و جان میلیون‌ها انسان را از بیماری‌های عفونی نجات داد. اما دیری نپایید که زنگ خطر استفاده بی رویه از این دارو در دنیا به صدا درآمد. تحقیقات پژوهشگران در حوزه سلامت نشان داد که این دارو‌ها دیگر مانند سابق عمل نمی‌کنند و هربار باید دوز بیشتری از آن‌ها را تجویز کرد. درواقع نوعی مقاومت میکروبی ایجاد شده بود که آنتی بیوتیک‌ها دیگر نمی‌توانستند دربرابر آن نقش یک سرکوبگر را داشته باشند و باید به دنبال نسل‌های قوی تری از آن‌ها می‌بودیم. ازسوی دیگر مصرف این دارو‌ها عوارضی هم داشت که با مصرف بیشتر دارو‌ها تشدید می‌شد و باید هرروز شاهد صدمه بیشتری به کلیه ها، کبد و اعصاب محیطی می‌بودیم.
در سال ۲۰۱۲ میلادی، سازمان جهانی بهداشت گزارشی را مبنی بر افزایش مقاومت به دارو‌های ایدز ارائه کرد، این گزارش نشان داد که کنترل این بیماری مهلک با دارو‌های رایج، اثربخشی کمتری دارد و باید به سمت دارو‌های پرهزینه‌تر حرکت کرد. در سال ۲۰۱۳ میلادی، ۴۸۰ هزار مورد جدید بیماری سل مقاوم به دارو در ۱۰۰ کشور گزارش شد که به معنی دوره‌های درمان طولانی‌تر و اثربخشی کمتر دارو‌های فعلی بود. همچنین این گزارش‌ها نشان می‌داد که واکنش‌های آلرژیک روز به روز درجامعه بیشتر می‌شود که بی ارتباط با مصرف بی رویه آنتی بیوتیک‌ها نبود. درنتیجه، این شرایط سازمان بهداشت جهانی را به ایجاد پویشی برای مقابله با این معضل واداشت که ارتباط مستقیمی با برنامه‌های آگاهی بخشی به مردم و جامعه پزشکی داشت.

مهم‌ترین عوارض مقاومت به آنتی بیوتیک
افزایش مرگ و میر و بیماری زایی بیشتر
طولانی شدن مدت زمان اقامت بیماران در مراکز درمانی و افزایش هزینه‌های بستری
افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های ثانویه و ظهور ارگانیسم‌های مقاوم
افزایش بروز عفونت‌های جدی
اختلال در توازن جمعیت میکروبی روده و نابودی میکروب‌های مفید

پرمصرف‌ترین دارو‌ها در ایران
براساس آمار‌های سازمان بهداشت، ۱۰ تا ۱۵ درصد دارو‌ها در ایران خودسرانه مصرف می‌شوند که در این بین دارو‌های مسکن و آنتی بیوتیک‌ها بیشترین میزان مصرف خودسرانه دارو را دارند.

پرمصرف‌ترین کشور‌ها
بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که بسیاری از کشور‌ها بیشتر از میانگین جهانی از آنتی بیوتیک استفاده می‌کنند، درحالی که برخی از کشور‌ها ممکن است دسترسی کافی به این دارو برای نجات زندگی بیماران خود نداشته باشند.