محسن موسوی‌زاده | شهرآرانیوز؛ مرکز ملی آمار ایران نتایج طرح آمارگیری نیروی‌کار تابستان١٤٠١ را منتشر کرد. این آمار نشان می‌دهد که نرخ بیکاری افراد پانزده‌ساله و بیشتر در خراسان‌رضوی ۷.۲ درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار) است. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری حاکی از آن است که این شاخص نسبت به تابستان پارسال ۰.۳ درصد کاهش داشته است.
همچنین در تابستان امسال ۴۲.۴ درصد جمعیت پانزده‌ساله و بیشتر در خراسان‌رضوی از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند؛ یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به فصل مشابه پارسال ۲.۱ درصد افزایش داشته است. همچنین داده‌های اعلامی نشان می‌دهد که نرخ بیکاری خراسان‌رضوی در تابستان ۱.۷ درصد از میانگین نرخ بیکاری در کشور کمتر و میانگین نرخ مشارکت اقتصادی استان ۱.۴ درصد از میانگین کشوری بیشتر بوده است.
درباره آمار کار دو روند وجود دارد. نکته مثبت این است که پس از شوک کرونا به اقتصاد مشهد، جمعیت شاغل در حال احیاست و سطح اشتغال در تابستان امسال به بیشترین میزان از ابتدای شیوع کرونا رسیده است، اما هنوز نرخ مشارکت نیروی کار در سطح پایین‌تری نسبت به پیش از شیوع کرونا قرار دارد. این رقم در تابستان امسال ۴۲.۴ درصد بوده و حدود ۵ درصد نسبت به تابستان ۱۳۹۸ (پیش از شیوع کرونا) کمتر است. با این حال، این مسئله را هم باید در نظر گرفت که درحالی نرخ بیکاری در تابستان امسال نسبت به تابستان پارسال کاهش یافته که میزان مشارکت اقتصادی در استان و مشهد افزایش داشته است.
به جمعیت حاضر در سن کار که مایل به کارکردن هستند، یا به‌عبارت دقیق‌تر در ماه‌های گذشته جویای شغل بوده‌اند، نسبت به کل جمعیت کار، نرخ مشارکت اقتصادی می‌گویند. افراد حاضر در این جمعیت می‌توانند بیکار یا شاغل باشند. مهم تمایل به کارکردن است. به نسبتی از جمعیت فعال اقتصادی که نتوانسته‌اند شغلی پیدا کنند، نرخ بیکاری گفته می‌شود. بر این اساس نرخ بیکاری بر مبنای همه جمعیت بیکار محاسبه نمی‌شود، بلکه کسانی که جویای شغل هستند، محاسبه می‌شوند.
به‌عنوان مثال، کسی که یک‌سال پیش دنبال شغل بوده است، ولی به‌علت نا‌امیدی از یافتن شغل، دیگر دنبال آن نیست، جزو جمعیت بیکار محسوب نمی‌شود و در نرخ بیکاری نیز گنجانده نمی‌شود. نرخ بیکاری و نرخ مشارکت اقتصادی از شاخص‌های مهم اقتصادی به شمار می‌روند که بررسی روند آن‌ها می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را از دیگر متغیر‌های اقتصادی نیز به ما بدهد.
بررسی وضعیت بیکاری در خراسان‌رضوی در سال ۱۳۹۱ نشان می‌دهد که در این سال نرخ مشارکت اقتصادی در استان و مشهد ۴۱.۵ و نرخ بیکاری ۸.۳ درصد بوده است. مقایسه این آمار‌ها نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی در استان نسبت به ۱۰ سال گذشته ۰.۹ درصد افزایش داشته است. همچنین نرخ بیکاری در این مدت ۱.۱ درصد کاهش داشته است.
پایان بیماری کرونا و ترمیم نسبی اقتصاد شهر را می‌توان از عوامل مهم بهبود وضعیت اشتغال در مشهد دانست. به‌عنوان نمونه، به گفته محمود امانی‌بنی، مدیرکل فرودگاه‌های خراسان‌رضوی، فقط در تیرماه امسال ورود زائران خارجی به فرودگاه مشهد نسبت به مدت مشابه پارسال ۳۰۰درصد افزایش داشته است. همچنین آمار‌ها نشان می‌دهد که در شش ماه اول امسال میزان ورود گردشگران درمانی ۲۰۰ درصد افزایش داشته است. در کنار این مسئله، باید به افزایش ورود زائران به مشهد نیز اشاره کرد؛ مسئله‌ای که سبب رونق بازار‌های مشهد در تابستان شد.
وضعیت اشتغال مشهد نسبت به تابستان پارسال بهبود یافته است، اما این مسئله به معنی استفاده بهینه از ظرفیت‌های اقتصادی موجود در این شهر نیست. به‌عنوان مثال، به گفته مدیر کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان‌رضوی، بیش از ۴/۲هزارمیلیارد تومان، میزان گردش مالی سوغات خراسان‌رضوی است. نزدیکی مشهد به کشور‌های آسیای میانه نیز یکی دیگر از ظرفیت‌هایی است که می‌توان با سرمایه‌گذاری بر آن‌ها میزان صادرات و درنتیجه اشتغالزایی واحد‌های تولیدی را در استان و مشهد افزایش داد.
وضعیت ایران در پیمان شانگ‌های از فرصت‌هایی است که می‌توان از آن برای توسعه صادرات استان و مشهد بهره گرفت. با توجه به اینکه سازمان همکاری‌های شانگ‌های شامل کشور‌های شرق دنیا می‌شود و با توجه به وجود ارتباطات مرزی بین ایران با آن کشور‌ها و مسافت نزدیک و قرابت فرهنگی بین آن کشور‌ها و به‌ویژه استان خراسان‌رضوی، بی‌گمان این پیمان و عضویت ایران در آن سازمان به سود تجارت خارجی مشهد است.
جمعیت شاغلان پانزده‌ساله و بیشتر کشور در فصل تابستان ٢٣میلیون‌و٧٧٩هزار نفر بوده که نسبت به فصل مشابه پارسال ٣٧۴هزار نفر افزایش داشته است. بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در تابستان امسال بخش خدمات با ۵٠,۴درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است و صنعت با ٣٣.٨درصد و کشاورزی با ١۵.٨درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
نرخ بیکاری جوانان ١۵تا٢۴سال حاکی از آن است که ٢٣,٠درصد از فعالان این گروه سنی در تابستان امسال بیکار بوده‌اند. بررسی تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد این نرخ نسبت به فصل مشابه پارسال ۷/۲ درصد کاهش یافته است. بررسی نرخ بیکاری گروه سنی ١٨تا٣۵سال نیز نشان می‌دهد که در تابستان١۴٠١ معادل ١۶,٢درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌اند. این درحالی است که تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد این نرخ نسبت به تابستان پارسال ۴/۱ درصد کاهش یافته است.
بررسی سهم جمعیت پانزده‌ساله و بیشتر دارای اشتغال ناقص نشان می‌دهد که در تابستان١۴٠١ معادل ٩,٢درصد جمعیت شاغل، به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدانکردن کار با ساعت بیشتر و…) کمتر از ۴۴ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. این در حالی است که ۶/۳۹ درصد از شاغلان پانزده‌ساله و بیشتر ۴٩ساعت و بیشتر در هفته کار کرده‌اند.