سمیرا شاهیان | شهرآرانیوز؛ از شروع مدرسه‌ها زمان زیادی نگذشته بود که متوجه شدم یکی از همکارانم به‌دلیل موضوعی، سخت مضطرب شده است. او برای دوست مشترکمان تعریف می‌کرد که از مدرسه دخترش تماس گرفتند و اطلاع دادند احتمال دارد فرزندش به شپش سر مبتلا شده باشد. می‌گفت؛ نمی‌دانید با این تلفن چقدر سراسیمه به مدرسه رفتم و از شدت ناراحتی در مسیر سردرد شدم.
با اینکه یک روز از آن موضوع گذشته و حضور شپش‌ها در سر دخترش رد شده بود، هنوز مضطرب به‌نظر می‌رسید و دائم می‌گفت اگر شپش توی سرش بود دق می‌کردم! این روایت کوتاه، حکایت خیلی از پدر و مادر‌ها در روبه‌رو شدن با انگلِ شپش سر است. بسیاری از خانواده‌ها درباره شپش سر حساسیت بی دلیل دارند؛ گویی اگر یکی از اعضای خانواده‌شان دچار این انگل شود یک فاجعه رخ داده است. درحالی که با رعایت بهداشت فردی می‌توان از ابتلا به شپش پیشگیری کرد و در صورت ابتلا، با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، آن را از بین برد.
هر سال با شروع فصل سرما، آلودگی به انگل شپش افزایش می‌یابد. از آنجا که شپش ناقل بیماری‌هایی مانند تیفوس است و در هفته‌های گذشته، مدارس مشهد گزارش‌هایی از آلودگی به این بیماری داشتند به دلیل اهمیت پزشکی موضوع به آن پرداختیم.
افراد با مو‌های نرم
کسانی که مو‌های فر دارند، کمتر از کسانی که جنس موهایشان نرم است در معرض شپش سر قرار می‌گیرند.
دختران
دختران بیشتر از پسران دچار شپش می‌شوند، به این دلیل که تمایل بیشتری به داشتن مو‌های بلندتر دارند.
«یک خواهر و برادر هفت و ۱۰ ساله به علت درمان خودسرانه شپش سر با سموم کشاورزی به کما می‌روند و در نهایت فرزند دختر فوت می‌کند». این اتفاق سال ۹۵ در کشور خودمان و شهر بابل افتاده است و از این دست حوادث نیز کم نبوده‌اند که ناشی از نداشتن اطلاعات کافی درباره این بیماری و راه‌های از بین بردن آن است.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد وحشت از ابتلا به شپش‌سر از عوارض این بیماری، بیشتر باشد تا آنجا که دیده شده برخی از ترس، نشانه‌های آن را نادیده می‌گیرند و بیماری خود را پنهان می‌کنند. موضوعی که سبب گسترش این بیماری در جامعه به‌ویژه در بین کودکان می‌شود. به‌طوری که از مجموع ۹ هزار و ۱۰۰ مبتلا به شپش در استان در هفت ماهه نخست امسال پنج هزار و ۱۸۷ نفر آن‌ها کودکان زیر یازده سال بوده‌اند.
شپش حشره‌ای کوچک، بدون بال و خون‌خوار است. طول بدن شپش یک تا سه میلی‌متر، یعنی کوچک‌تر از مورچه‌های خیلی کوچک و قابل رؤیت با چشم غیرمسلح است. آلودگی به شپش، محدود به جامعه یا طبقه خاصی نیست و ممکن است همه افراد به آن مبتلا شوند.
شپش سر یا بیماری پدیکولوزیس که اغلب بین دانش‌آموزان و سربازان شیوع پیدا می‌کند، یک نوع شپش اجباری است، یعنی نمی‌تواند بدون میزبان انسان زنده بماند. راه انتقال این گونه از شپش‌ها از طریق حیوانات خانگی مانند سگ و گربه است. شپش‌ها، چون قادر به پرواز کردن نیستند به قسمت ساقه مو می‌چسبند. شپش سر معمولا در نواحی پشت گردن، اطراف گوش‌ها و جا‌هایی که گرم‌تر هستند، دیده می‌شود.
اگر شپش پیدا کردید یا نشانه‌های شپش سر را داشتید، فوری به متخصص پوست مراجعه کنید، زیرا شپش اگر درمان نشود شروع به تخم‌گذاری می‌کند و تمام سطح سر را فرا می‌گیرد. البته بعضی راه‌حل‌های خانگی هم وجود دارد، اما از آنجا که بنا بر اندازه، زمان، نوع پوست و ... راه‌های درمان فرق می‌کند، توصیه می‌شود حتما به پزشک مراجعه کنید.
شپش سر از دو راه تماس مستقیم و غیرمستقیم منتقل می‌شود
بیشتر اوقات در شرایطی دیده می‌شود که تماس فرد با شخصی که شپش در سرش وجود دارد ثابت شده است. مدارس، زمین‌های بازی، اردوگاه‌ها، سالن‌های ورزشی، پادگان‌ها، پرورشگاه‌ها و خوابگاه‌ها ازجمله جا‌هایی هستند که شپش سر از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود.
استفاده مشترک از وسایل شخصی آلوده مانند بالشت، پتو، ملحفه، شانه، برس، گیره مو، گل سر، مقنعه، شال و روسری و چادر، کلاه، حوله حمام و لباس مصداق‌هایی از تماس غیرمستقیم هستند. همچنین زمانی که شیوع شپش در جامعه فراگیر است، صندلی اتوبوس‌های شهری و بین شهری، تاکسی‌ها و سالن‌های اجتماعات نیز در انتقال و انتشار شپش نقش دارند.
پای شپش به‌گونه‌ای است که این حشره را قادر می‌سازد به مو چنگ بزند، از همین‌رو شانه زدن موجب شکسته شدن پا‌ها و مرگ آن خواهد شد.
سرکه
سرکه موجب رفع چسبندگی و سست شدن کپسول تخم‌های شپش شده و شانه دندانه ریز به جدا کردن آن‌ها از مو‌ها کمک می‌کند. در این روش باید دو لیوان آب و دو لیوان سرکه را با هم مخلوط و سپس تمام مو‌ها را با آن خیس کنید و بگذارید پنج تا ۱۰ دقیقه به همین حالت باشد.
آب پیاز
آب پیاز یکی دیگر از راه‌های درمان خانگی شپش سر است. برای این کار مقداری آب پیاز تهیه کنید و بین ۳ تا ۴ ساعت آن را روی پوست سرتان قرار دهید. بعد از آن شپش‌های مرده را با شانه ضد شپش بیرون بیاورید و موهایتان را با شامپو بشویید. هر ۳ روز یک‌بار این کار را تکرار کنید.
وازلین
وازلین اثر خفه‌کنندگی دارد. برای استفاده از این روش، شب قبل از خواب یک لایه ضخیم از وازلین را روی پوست سر بمالید و بعد آن را با کلاه پلاستیکی یا حوله حمام بپوشانید. در هنگام شست‌وشو می‌توانید با کمک روغن بچه و شانه، شپش‌های مرده و تخم‌های آن‌ها را از روی سر جدا کنید.
سس مایونز
متداول است که می‌گویند سس مایونز سبب بسته شدن سوراخ‌های تنفسی شپش و از بین رفتن آن می‌شود. فرد مبتلا می‌تواند هنگام شب، سر و مو‌ها را به‌خوبی با سس مایونز آغشته کند و با کلاه سرش را بپوشاند و روز بعد شست‌وشو دهد.
روغن‌های گیاهی
روغن‌های گیاهی طبیعی مانند روغن درخت چای و روغن بادیان کوهی و زیتون می‌تواند اثر سمی روی شپش‌ها و تخم‌های آن‌ها داشته باشد و سبب از بین رفتن آن شود.
۹۱۰۰ نفر
کل مبتلایان در استان
۲۰۰۰ نفر
تعداد دانش‌آموزان مبتلا در استان
۱۰۰۰ نفر
تعداد دانش‌آموزان مبتلا در مشهد
دمای ۳۷ درجه
اگر این انگل در فضایی با دمای ۳۷ درجه و نیم قرار بگیرد رشد می‌کند، اما اگر در دمایی بالاتر یا پایین‌تر از آن باشد محل را ترک می‌کند. برای نمونه اگر انسانی دچار شپش سر و تب ۴۰ درجه باشد، شپش از سرش خارج می‌شود.
درصورت ابتلا به شپش سر، درمان‌های اثربخشی وجود دارد. دکتر احمدرضا طاهری، متخصص پوست و مو در این‌باره می‌گوید: حتما اطرافیان فرد آلوده را مطلع کنید، چون این درمان باید گروهی و خانوادگی انجام شود تا امکان سرایت دوباره از بین برود. تمام وسایل فردی شخص و همه اعضای خانواده او مانند حوله، برس، ملحفه و همچنین کف زمین، فرش، موکت، پتو و... را که امکان دارد به تخم شپش آلوده شده باشد، باید تمیز کرد.
استفاده از شامپو «پرمترین» و «لیندان» و کوتاه کردن مو برای از بین بردن شپش مؤثر است. اگر درمان شپش به خوبی انجام نشود، امکان بازگشت دوباره آن وجود دارد، بنابراین بهتر است که زیر نظر یک پزشک، درمان را شروع کنید. اگر آلودگی شدید باشد، بهتر است به مدت ٣٠ دقیقه لباس‌ها و ملحفه‌هایتان را در آب جوش بجوشانید و از اتو و خشک‌کُن برای خشک کردن لباس‌ها استفاده کنید.
از آنجایی که شپش سر فقط روی پوست سر قادر به ادامه حیات است، اگر وسایل شخصی و بهداشتی بیمار را که قابل شست‌وشو نیست، ۲ تا ۴ هفته در کیسه نایلونی دربسته بگذارید، شپش‌های احتمالی موجود در آن‌ها ازبین خواهد رفت. بهتر است از درمان بیش از حد هم خودداری کنید؛ چراکه افزایش طول مدت یا دفعات درمان نه‌تن‌ها فایده‌ای ندارد، بلکه احتمال عوارض جانبی دارو‌ها را هم افزایش می‌دهد.
برای رفع شپش وحشت نکنید، نفس عمیق بکشید و آرامشتان را حفظ و از راهکار‌های زیر پیروی کنید.
همه دانش‌آموزان باید در طول سال تحصیلی یک‌بار از نظر سلامتی سنجیده شوند و این سنجش به‌طور متداول کارِ مربی بهداشت مدرسه است. فعالیت هر مربی بهداشت، هم‌زمان با آغاز سال تحصیلی شروع می‌شود و شامل بررسی اتاق بهداشت، محیط و کلاس‌ها و به‌طور کلی رعایت استاندارد‌های بهداشتی در مدرسه است. به مناسبت ۱۵ آبان، روز بهداشتیاران مدارس نگاهی به مهم‌ترین وظایف مربیان بهداشت انداختیم.