مسعود فرشته پور | شهرآرانیوز؛ بشر همواره در طول حیاتش روی کره خاکی، روزبه روز روبه جلو در حرکت بوده و از تلاش برای تکرارنکردن اشتباهاتش از چیزی فروگذار نکرده است. از ترکیب تجربیاتش به اتفاقات بزرگ تری دست یافته که تا سال‌ها مایه آسایش بخشی از مردمان شده است. جنگ‌ها و حوادث ناگوار نیز عبرت‌ها و پند‌های گران قدری بوده اند و در گذر زمان، انسان‌ها را به سمت حفظ صلح و اخلاقیات سوق داده اند. در این میان رجوع به سیره و زندگی بزرگان دینی و مدد از بیانات و موضع گیری‌های ایشان در موقعیت‌های مختلف همواره مانند آبی بر آتش بوده است.
مطالعه سرگذشت و سرنوشت گذشتگان همواره بشریت را از پیمودن مسیر‌های متعدد، پرخطر و بی حاصل برحذر داشته و سرعت رسیدن به مطلوب را افزایش داده است. تجربه مرور تاریخی به خصوص در زمینه تاریخ دینی این امتیاز را به نسل ما بخشیده که چرخه تاریخ و حوادث ممکن است تکرارپذیر باشد و رویدادی در بستر زمان نهفته باشد که چراغ راه ما شود. آنچه پیش روی شماست گفت وگوی ما با دکتر علیرضا روحی، مدیر گروه تاریخ دانشگاه علوم و معارف رضوی، پیرامون تطبیق اتفاقات زندگی ائمه با مواجهات کنونی ما در اجتماع است.
در باب مطالعات تطبیقی تاریخی بسیاری از مباحث و موضوعات درباره حوادث و اوضاع کنونی جامعه ما، در بررسی سیره اهل بیت (ع) و سیره نبوی، قراین و گزارش‌های متعددی را مشاهده می‌کنیم که از سوی اهل بیت (ع) در باب بررسی تاریخ گذشتگان تأکید خاصی شده است؛ ازجمله اینکه امام علی (ع) به حضرت مجتبی (ع) سفارش‌های خاصی در این زمینه دارند.
ایشان می‌فرمایند: «تاریخ گذشتگان را مطالعه کنید، تاریخ پیشینیان را بخوانید. من تاریخ پیشینیان را خواندم و اگرچه به اندازه آن‌ها عمر نکرده ام، ولی تجربیات آن‌ها را در اختیار دارم. شما باید تاریخ گذشتگان را ببینید، بررسی و مطالعه کنید. از حوادث گذشته عبرت بیاموزید و این حوادث را سرلوحه زندگی تان قرار دهید. از تجربیات دیگران بهره بگیرید و بر اساس آن تجربیات زندگی و آینده خود را برنامه ریزی کنید.» در سیره دیگر ائمه (ع) هم به این بحث اشاره‌های صریح و مستقیم شده است.
ما در باب جنگ‌های زمان حضرت رسول (ص) و همین طور درباره حوادث مختلف روایات متعددی داریم. تعدادی از یاران ائمه به موضوع‌های تاریخی پرداخته اند؛ افرادی مانند محمد ابن عمیر که یکی از اصحاب اجماع امام صادق (ع) بوده است. او صاحب اثری است به نام «المغازی». ابان ابن عثمان احمر نیز در موضوع جنگ‌های دوران پیامبراکرم (ص) کتابی نوشته است به نام «المبعث و المغازی» که آقای رسول جعفریان این اثر را گردآوری کرده است. همچنین ما نام برخی یاران ائمه اطهار (ع) را داریم که درباره سیره اهل بیت (ع) تألیفاتی داشته اند.
هر جامعه‌ای در هر مقطع زمانی اوضاع خاصی دارد که مشهود است. دوری عده‌ای از افراد جامعه از سنت ها، فرهنگ‌ها و برخی ویژگی‌های خاصی که در ایران اسلامی وجود داشته، باعث ایجاد وضع کنونی شده است.
نتیجه آن باعث شده است درعمل به موضوعات رسمی و جاری جامعه بی توجه باشند. این ویژگی‌ها باعث شده است تا جامعه ما اکنون به دوره خلافت حضرت امیر (ع) بسیار مشابهت پیدا کند. به ویژه پس از اینکه حضرت علی (ع) درگیر جنگ صفین شدند، ماجرای حکمیت اتفاق افتاد، قدرت و توانایی سپاه حضرت رو به ضعف رفت و برخی افراد مثل اشعث ابن قیس، برخی خوارج و طیف‌هایی که نوظهور بودند، اشکالات و ایراد‌هایی به حضرت امیر (ع) می‌گرفتند و حاضر به همراهی با ایشان نمی‌شدند. از آن طرف نیز قدرت و توانایی معاویه روزبه روز در حال افزایش بود و توانست بخش‌هایی از قلمرو اسلامی را تصرف کند.
این‌ها همه در زمانی بود که حضرت امیر (ع) خلیفه بود و متأسفانه مردم به همراهی با ایشان حاضر نمی‌شدند. خود حضرت پس از هر حادثه‌ای منبر می‌رفتند و مردم را به جهاد دعوت می‌کردند. حتی وقتی والیان حضرت امیر (ع) را به شهادت می‌رساندند، حضرت مردم را به جهاد دعوت می‌کردند. برای مثال، محمدبن ابی بکر را که شهید کردند، حضرت به مردم فرمودند آماده جهاد باشید، ما باید با معاویه و نیروهایش برخورد کنیم.
در زمان شهادت حضرت امیر (ع) معاویه قدرت اول جهان اسلام شده بود. به سبب همین دسیسه‌های معاویه، دوره زمانی حضرت امیر (ع) با روزگار ما بسیار شباهت دارد. اگر ما به ستون واحد ولایت اتکا نکنیم و چنگ نزنیم، بدون شک دچار همان دسیسه‌هایی می‌شویم که معاویه بر سر خلافت امام علی (ع) و امام مجتبی (ع) آورد. اگر جایگاه ولایت تضعیف شود، بدون شک همان مصیبت‌هایی که بر سر مردم کوفه و در منطقه عراق وارد آمد، به همان مصیبت‌ها گرفتار خواهیم شد.
پس از شهادت حضرت امیر (ع) و مدت کوتاه خلافت حضرت مجتبی (ع) معاویه بر جهان اسلام مسلط شد و بعد هم حکومت در دست امویان قرار گرفت و یزید و معاویه دوم و مروان عبدالملک، هرکدام به قدرت می‌رسیدند، به تسویه خونی از شیعیان اقدام کردند و عده بسیاری را کشتند. وضعیت کنونی ما همین است و اگر ما هم راه مردم عراق و کوفه در زمان حضرت امیر (ع) را برویم، بدون شک همان ثمرات برای ما به وجود خواهد آمد. مهم‌ترین این مصیبت‌ها تسلط داعش، تسلط آمریکا و تسلط حکومت‌هایی مثل عربستان بر اوضاع منطقه خواهد بود.
الگوگیری از بحث‌های تاریخی، در مطالعه تاریخ اسلام بسیار مهم است. با رجوع به سرگذشت گذشتگان می‌توانیم از آشوب‌ها و حوادثی که برایشان به وجود آمده است، نتایجی به دست بیاوریم و چنانچه وحدت ملی ما خدشه دار شود یا جایگاه حکومت اسلامی ما تضعیف شود، بدون شک دشمنان بر ما مسلط خواهند شد. همگی از جایگاه حکومت، ولایت و رهبری دفاع کنیم تا مانع تسلط بیگانگان بر جامعه شویم.