الهام ظریفیان | شهرآرانیوز؛ سیدمهدی وحیدی، نویسنده، کارگردان و بازیگر تئاتر مشهدی است که به تازگی تئاتر «زخم» را با تهیه کنندگی گروه «ماهو» روی صحنه سالن اصلی تئاترشهر مشهد برده است. این تئاتر که مضمون مذهبی دارد و مرتبط با زندگی حضرت علی (ع) و فاطمه (س) است، از ۲۷ آذر به اجرا رفت و تا ۶ دی، یعنی سالروز شهادت حضرت فاطمه روی صحنه خواهد بود. وحیدی که متولد ۱۳۶۳ است، بیش از بیست سال سابقه فعالیت در حوزه هنرهای نمایشی را دارد، مضامین بیشتر آثارش مذهبی و آیینی است. به بهانه اجرای تئاتر «زخم» با او درباره این تئاتر و تئاتر‌های مذهبی و آیینی گفتگو کردم که در ادامه می‌خوانید.
«زخم» یک دعوت نامه از طرف گروه فرهنگی هنری «ماهو» بود. این گروه متشکل از یک عده جوانان خلاق است که از سال ۹۷ فعالیت نمایشی می‌کنند. امسال به پیشنهاد مهدی سیم ریز قرار شد «زخم» را که نوشته سیدمحمدرضا رضوی و حسین رمضانی است، کارگردانی کنم. متن توسط من و سیم ریز و با همکاری نویسندگان برای اجرا روی صحنه بازنویسی شد.
بله قطعا. کار به زمان خلافت امام علی (ع) اشاره دارد و اخبار کذبی که علیه حضرت علی (ع) توسط معاویه انتشار پیدا می‌کرد. به حدی این اخبار قوی بود که زمانی که امام شهید شدند، گفتند: مگر علی (ع) نماز می‌خوانده که در مسجد کشته شده؟ این کار اشاره به غربت امام دارد و در انتها این غربت را با نشان دادن آتش بر در و مظلومیت همسر و فرزندان او به تصویر می‌کشیم که مرتبط با ایام فاطمیه است. ما از مقاتلی مانند لهوف، کتاب‌هایی مانند «دوران عدل علی» و «آنچه معاویه با علی کرد» و پژوهش‌های اینترنتی استفاده کردیم.
حدود ده، یازده سال است که در این حوزه کار می‌کنم، ولی این طور نبوده که فقط درباره این مضامین کار کرده باشم. لطف خدا و نگاه مهربان اهل بیت (ع) بوده که این توفیق نصیبم شده است که در این نوع کارها دوستان به من اعتماد می‌کنند، اما الزامی برای آن ندارم. اصولا سعی می‌کنم تئاتر روی صحنه ببرم. هر تئاتری حرفی دارد و کار‌های مذهبی هم حرف‌های خودشان را روی صحنه می‌زنند.
مهم هنر است که قرار است دریچه گفت وگویی را بین صحنه و مخاطب براساس آنچه در اجتماع می‌گذرد باز کند. من قائل به تقسیم بندی مذهبی و غیرمذهبی نیستم. تئاتر و به طور کلی هنر، یک پروسه تربیتی برای اجتماع است. هنرمند روی صحنه درد مردمش را می‌گوید. گاهی در مضامین طنز، گاهی در تراژدی و یا در سایر کارها.
در بیشتر آثارم به ویژه «زخم» درباره حقیقت صحبت می‌کنم. چیزی که وقتی به آن خدشه‌ای وارد شود، حقی ناحق می‌شود و انسانی مورد ظلم و بی عدالتی قرار می‌گیرد. انسان بی باور انسان زنده نیست. من سعی می‌کنم بدون توهین به هیچ مذهب و اعتقادی، حرفم را با زبان انسانیت بزنم که نقطه مشترک همه جوامع است.
بسیار زیاد. نه تنها تئاتر بلکه تمام هنر‌ها در انتقال مفاهیم دینی در جامعه بسیار تأثیرگذارند. ما ضرب المثل خوبی داریم که می‌گوید پیشگیری بهتر از درمان است. وضعیت همین الان کشور را ببینید، برای اینکه بتوانیم اتفاقاتی را که در کشور افتاده است جمع کنیم و دوباره کشور به حالت عادی برگردد، هزینه‌های گزافی باید بپردازیم. اگر ۵۰ درصد همین هزینه‌ها را برای تربیت جامعه استفاده کنیم، با درصد زیادی می‌توانیم جامعه را به حالتی برسانیم که افراد بتوانند با هم حرف بزنند و اعتقادات یکدیگر را تحمل کنند.
به نظر من رسانه اسلحه‌ای است که الان در دست دشمن است. الان جنگ رسانه است و جنگ توپ و تانک و اسلحه نیست. هر گروهی دارد اخبار را به نفع خودش منتشر می‌کند و مردم با دجال زمان خودشان درگیر هستند. به نظرم رسانه خیلی مهم است و باید در رأس امور پیگیری کشور باشد، چراکه ما از همین قسمت داریم ضربه می‌خوریم و هم وطنانمان را از دست می‌دهیم.
اولین و بزرگ‌ترین مشکل این است که مسئولان، بودجه خوبی برای تئاتر مذهبی در نظر نگرفته اند. هنر وظیفه اش تربیت اجتماع و جلوگیری از ایجاد زخم هاست. هر وقت ما می‌رویم می‌گویند بودجه نیست. به ویژه گروه‌هایی که کار‌های ارزشی و آیینی انجام می‌دهند، در این زمینه بسیار مشکل دارند. گروه «ماهو» بیشتر هزینه‌های تولید را از هزینه‌های مردمی جمع می‌کند. ما نمایش «رؤیای صادقه» را در محرم کار کردیم، ولی هنوز مبلغی که قرار شده است به عنوان بسته حمایتی به ما بدهند، نگرفته ایم.
برای جشنواره بسیج کار کردیم، هنوز ورودی جشنواره و جوایز بازیگران را به ما پرداخت نکرده اند. به این ترتیب انگیزه هنرمندان برای اینکه بخواهند در این جور آثار شرکت کنند کم می‌شود. ناملایمات را که می‌بینند می‌گویند برویم کار هجو ببندیم که پول در بیاوریم. ما اگر در حوزه‌های دیگری کار کنیم اوضاع بهتری به لحاظ مالی خواهیم داشت. به خاطر اینکه تهیه کننده زمانی پای یک کار می‌آید که برایش صرفه مالی داشته باشد.
تهیه کننده هدفش این است که سود کند، اما در کار‌های مذهبی به ندرت این اتفاق می‌افتد. چون این آثار نیاز به حمایت‌های مادی و معنوی بسیاری دارد. زمانی که کارها با بودجه کم بسته می‌شوند، کیفیت کمتری خواهند داشت.
فکر نمی‌کنید اگر کیفیت کارتان را افزایش دهید و مردم استقبال کنند، از آن طرف آورده خوبی خواهید داشت که سرمایه گذاری را توجیه می‌کند؟
بله، همین طور هم باید باشد. به تئاتر باید به عنوان یک صنعت نگاه شود. سازمان‌ها موظف هستند در این زمینه حمایت کنند. الان این طور جاافتاده است.
نه. آن تئاتری که صرفه دارد تهیه کننده پول می‌گذارد، مانند ساخت یک فیلم است. باید اصلاح شود. برای اینکه آن قدر کار‌های مذهبی سخیف و با بودجه کم ساخته شده اند که این طور جاافتاده که کار مذهبی ضعیف است. تماشاگر در این کارها نه لباس درستی دیده، نه دکور خوبی، نه نور درجه یکی دیده و کارگردان و تهیه کننده هم پول درستی نداشته اند که این کارها را بکنند. کار‌های متعدد ضعیفی که در این حوزه روی صحنه رفته اند، این طور جا انداخته اند که مردم می‌گویند فلان کار مذهبی است، پس حتما ضعیف است.
در صورتی که من سال ۹۶ با «خورشید بر نیزه» و سال ۱۴۰۱ با «رؤیای صادقه» و کار‌های دیگر و حتی تعزیه‌های خیابانی، ثابت کردم تئاتر می‌تواند بدون هیچ نگاه مختص مذهبی و تعصبی و با همه تکنیک‌ها و ابزار‌های هنری ساخته شود و یک تصویر بصری زیبا را به نمایش بگذارد. چنین کاری قطعا تماشاگر را جذب می‌کند. چارلی چاپلین طنز کار می‌کرد، ولی یک طنز بسیار قوی که باعث می‌شد مخاطب در آنی که می‌خندد همچنان دردش هم بگیرد. این یعنی یک هنر ناب و هنری که آغشته به ابزار خوب است و البته خلاقیت هنرمند.
نه هنرمند خلاق کم نداریم. هنرمند خلاق، دستمزد خوب می‌خواهد. دستمزد خوب، نیازمند حمایت خوب است. همیشه از هنرمند انتظار دارند در کار‌های مذهبی پول نگیرد و دلی کار کند. من با این قسمت قضیه مشکل دارم. من می‌گویم هنرمندی که می‌آید کار ارزشی می‌کند، حالا درست است که کمتر می‌گیرد، اما نباید این انتظار باشد که برای خودش چیزی در نظر نگیرد. این است که باعث شده بگویند این تم‌ها مذهبی است و ضعیف است.