سمیرا شاهیان | شهرآرانیوز؛ چند سالی است که قصد ساختن یک کتابخانه شخصی را در خانه‌ام دارم، اما هزینه‌های سرسام‌آور طراحی، خرید مواد و وسایل لازم و اجرای کار مانع از انجام این مهم شده است. طوری که هر زمان به کتاب‌های جمع‌شده در کنج دیوار که تا سقف رسیده‌اند فکر می‌کنم، عدد و رقم‌های زیادی جلو چشمم رژه می‌روند و روی همه ایده‌ها و افکارم خط باطل می‌کشند. تا اینکه همین اواخر تصویری از منزل یکی از آشنایان دیدم. او فردی کتاب‌خوان و کتاب‌دوست است که بیشتر از هر وسیله دیگری در خانه‌اش کتاب دارد.
با اینکه او هم مانند من از تعداد زیاد کتاب‌هایش و فضای محدودی که در اختیارش است همیشه گله دارد، اما توانسته با خلاقیت از هر گوشه‌ای که بدون استفاده بوده برای جانمایی کتاب‌هایش استفاده کند و حتی بالای کابینت‌های دیواری آشپزخانه کتاب بچیند که جلوه ویژه‌ای به آشپزخانه کوچکش بخشیده است، بنابراین موانع داشتن یک کتابخانه هم مانند فرصت‌نداشتن برای مطالعه، بهانه‌ای بیش نیست و می‌توان با کمی خلاقیت، ایده‌پردازی و هزینه کم به این دغدغه به‌درستی پرداخت.
واقعیت این است که وجود یک کتابخانه هرچند کوچک، در خانه که اعضای خانواده بتوانند کتاب‌های موردعلاقه‌شان را در آن قرار دهند، تمایل و رغبت به خواندن کتاب و مطالعه را در آن‌ها تقویت می‌کند و در کنار این مهم به افزایش بینش و آگاهی‌شان نیز کمک می‌کند؛ آگاهی‌ای که راه و رسم درست‌زیستن را می‌آموزد. البته اصلا پسندیده نیست از کتاب برای فرهنگی نشان‌دادن خود و خانواده و بدتر از آن؛ تزیین محیط زندگی بهره ببریم، اما قفسه‌های کتابخانه می‌توانند افزون بر کارایی اصلی‌شان، بخشی از هویت هر خانه را هم بسازند و میهمانانی را که به آن آمدوشد دارند هم به گشت‌و‌گذاری کوتاه در میان کتاب‌ها دعوت کنند. موضوعی که ما در این مطلب قصد داریم بیشتر به آن بپردازیم.
برای ایجاد یا جانمایی کتابخانه شخصی در خانه ابتدا باید همه بخش‌های موجود را به‌درستی بررسی کنید. زیرپله‌های موجود در فضای داخلی خانه، گوشه‌ای از میز تلویزیون یا فضای اطراف آن، بخشی از کابینت‌های آشپزخانه که نزدیک هال و پذیرایی هستند، طاقچه‌ها و فضا‌های تو رفته، لبه پنجره‌ها، طبقه پایینی میز‌های مبلمان، میز‌های بدون استفاده، همه و همه پیشنهاد‌هایی برای جانمایی کتاب‌ها هستند. فرض کنید در دکوراسیون داخلی آپارتمان خود یک راه‌پله دارید که می‌توانید از فضای زیرین آن استفاده کنید. شما می‌توانید این فضا را با اضافه‌کردن یک قفسه کتاب به یک کتابخانه کوچک تبدیل کنید یا مانند تهیه یک قفسه کتاب در کنار مبلمان به‌طوری که هم در معرض دید همگان باشد و هم دارای فضایی برای راحت نشستن و مطالعه‌کردن باشد. این‌کار کمک می‌کند تا هم محلی برای کتابخانه داشته باشید و هم ظاهر زیبایی در فضای خانه ایجاد شود.
به‌غیر از بررسی فضا‌های موجود، شما از توانایی اعضای خانواده و آشنایان هم می‌توانید کمک بگیرید؛ برای نمونه اگر خواهر یا برادر خلاقی دارید که می‌تواند با تکه‌های چوب و... قفسه بسازد و سرهمشان کند، می‌توانید از او هم کمک بگیرید. همه این تلاش‌ها برای این است که فراهم‌کردن یک فضای خاص برای کتابخوانی در خانه، حالتی شرطی برای اعضای خانواده ایجاد می‌کند که استفاده از این فضا، مستلزم به‌دست‌گرفتن یک کتاب یا نشریه و مطالعه آن است.
به احتمال زیاد شما هم این روایت از پیامبر بزرگوار اسلام (ص) را شنیده‌اید که فرمودند: «إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّیَّات» یعنی به‌درستی که اعمال و کار‌های انسان به نیت‌ها وابسته است. نیت در فرهنگ اسلام، جان عمل است. شاید برای داشتن یک کتابخانه شخصی و جانمایی مناسب آن در خانه نیز باید به این روایت توجه کنیم تا از هرگونه ظاهرسازی دور شویم و به فرهنگ‌سازی برسیم. منظور از جانمایی کتابخانه شخصی، صرف هزینه زیاد و به‌کاربردن تجملات فراوان نیست. هدف این است که همان تعداد کتابی که در خانه داریم و مایل به خواندن آن‌ها هستیم، به‌گونه‌ای در بخشی از خانه منجسم و مرتب قرار دهیم که هم برای کتاب‌ها و هم برای ساعت‌های مطالعه خود ارزش قائل شویم. از همین‌رو برای داشتن یک کتابخانه لازم نیست حتما سراغ طرح‌های عجیب و غریب و پیچیده برویم، بلکه با اندکی خلاقیت و استفاده از مصالح موجود می‌توانیم کتابخانه‌ای متفاوت و جذاب برای خانه‌مان طراحی کنیم؛ کتابخانه‌ای که هم به خانه مان جلوه ببخشد و هم سرپناهی برای کتاب‌هایمان شود.
اگر دوست دارید که کودکتان در بزرگسالی نیز وقتی برای مطالعه اختصاص دهد و به کتاب علاقه داشته باشد و روش آن اجبار و سخت‌گیری نیست. کافی است کتاب‌های خواندنی و مناسب سنش را دردسترسش قرار دهید. برای نمونه کودکان را در فضایی زیبا و مملو از کتاب‌های جذاب و مصور قرار دهید تا این علاقه رفته‌رفته در او شکل بگیرد. یکی از راه‌های ایجاد این فضا، نصب کتابخانه‌های کوچک و دردسترس در اتاق خواب مخصوص کودک است که معمولاً فضا‌های خالی و اطراف تختخواب کودکان محیط مناسبی برای طبقه‌بندی و استفاده بهینه محسوب می‌شود، البته باید رعایت نکته‌های ایمنی را به‌ویژه در زمان زلزله داشته باشید.
در کنار اختصاص‌دادن بخشی از خانه به قفسه‌های کتاب، می‌توانیم سهمی از سبد خرید خانوار را هم به خرید کتاب اختصاص دهیم. برای این منظور یکی از اعضای خانواده که مسئول تهیه فهرست برای خریدهاست می‌تواند کتاب‌های تازه و مفید و مورد علاقه خانواده را هم فهرست کند تا کتاب نیز مانند خوراک و پوشاک، باارزش و بااهمیت تلقی شود. با این روش ساده کودکان به‌راحتی به مطالعه سوق داده می‌شوند. از طرفی کتاب‌های متنوعی خریداری می‌شود که اعضای خانواده می‌توانند آن را به یکدیگر امانت دهند و در مخارجشان نیز صرفه‌جویی کنند.
هدیه‌دادن کتاب در مناسبت‌های مختلف، می‌تواند نشان‌دهنده جایگاه اجتماعی شخصی باشد که کتاب را هدیه داده و از طرف دیگر منجر به ایجاد حس احترام در شخصی می‌شود که هدیه را می‌گیرد. اهدای کتاب به اعضای خانواده در موقعیت‌های گوناگون برای تشویق‌کردن یا پاداش‌دادن در مقابل یک عمل نیک و پسندیده یا هدیه‌ای برای مناسبت‌های مختلف مانند جشن تولد، جشن تکلیف، سوغاتی و... نیز می‌تواند نشان دهنده اهمیت و ارزش کتاب برای اعضای خانواده باشد.
اگر ما از نبود فرهنگ کتابخوانی و جایگاه ارزنده کتاب در جامعه خودمان گله کنیم، باید علت آن را در بستر خانواده و رفتار والدین جست‌وجو کنیم. پژوهشگران بر این باورند که عادت به مطالعه، عامل اصلی در ساعت‌های مطالعه افراد جامعه است. می‌توانیم با به‌کارگیری برخی راهکار‌های عملی برای تشویق خانواده به مطالعه، میزان سرانه مطالعه ایرانیان را ارتقا دهیم؛ برای نمونه خواندن کتاب توسط جوانان خانواده برای والدین و سالمندان، گوش‌دادن به کتاب‌های صوتی برای افرادی که زمان کافی برای مطالعه کتاب‌های چاپی ندارند یا تهیه‌کردن کتاب مناسب برای کودکان که سواد خواندن و نوشتن ندارند یا افرادی که شرایط خاص دارند، برخی از این راهکارهاست.
همیشه نظم و آراستگی، آرامش محیط را بیشتر می‌کند. چیدمان کتابخانه هم اگر با حوصله و دقت انجام شود، فضای شما را دلپذیرتر می‌کند. تا جایی که امکان دارد اشیای دکوراتیو اضافه را داخل قفسه‌ها قرار ندهید.
برای منظم نگه‌داشتن کتاب‌های سبک و مجله‌ها در قفسه‌ها، از اشیای دکوری سنگین به‌عنوان نگه‌دارنده کتاب استفاده کنید. نگه‌دارنده‌های کتاب به‌ویژه برای کتاب‌هایی با جلد نازک و کتاب‌های باریک مفید هستند، چون احتمال سقوط این‌گونه کتاب‌ها بیشتر است.
رنگ بیشتر در اتاق را در کتابخانه‌تان هم به کار ببرید تا به فضا حس هماهنگی، نظم و زیبایی بدهد.