سیدی، عظیم زاده| گرفتار شدن در رودخانه ای که از وسط جاده می گذشت و معطلی چندین ساعته برای یافتن تراکتور و بیرون کشیدن ماشین از رودخانه، در راه ماندن و نرسیدن به مقصد به دلیل خرابی راه، ترافیک چند ساعته و گره خوردن ماشین ها در مسیر های روستایی و... خلاصه سفرهای ما در طول یک سالی است که در صفحه گردشگری روزنامه شهرآرا شروع به روستا گردی کرده ایم. هدفمان از سفر به روستاها و جاذبه های گردشگری گوشه و کنار استان، معرفی سایر ظرفیت های گردشگری استان و کاستن از بار ترافیکی طرقبه و شاندیز بود. اما متأسفانه بعد از یک سال باید اعتراف کرد، راه گردشگری ما هنوز دست اندازهای فراوان دارد. ایجاد راه و جاده مناسب، یکی از پیش نیازهای مهم گردشگری است، اما هنوز راه رسیدن به نقطه مطلوب دست کم در استان ما بسیار دراز است. در گزارش پیش رو این مشکلات را با اداره راه و شهرسازی، میراث فرهنگی و کارشناسان گردشگری در میان گذاشتیم که در ادامه می خوانیم.
باید راه دیگری ایجاد کنیم
وقتی هنوز برای رفتن به «چشمه سبز» که یکی از مهم ترین و خاص ترین جاذبه های گردشگری کشورمان است، در راه می مانیم و به مقصد نمی رسیم از چه بگوییم؟ 20کیلومتر این مسیر خاکی و پر از دست اندازهای فراوان است، چنانکه تنها ماشین های شاسی بلند توان تردد در این جاده را دارند. به غار مغان هم نرسیدیم، زیرا راه رسیدن به این غار بی نظیر، یک راه باریک است که از داخل روستا می گذرد. این راه تنها برای عبور یک ماشین ساخته شده، بنابراین در حالی که نیمی از راه را رفته بودیم، مجبور شدیم به همراه حجم انبوهی از ماشین ها که پشت سرمان مانده بودند دنده عقب برگردیم و راه را برای ماشین هایی که از روبه رو می آمدند باز کنیم. برای رفتن به طبیعت زیبای روستای چهچهه نیز در رودخانه ای ماندیم که از میان جاده می گذشت و هر لحظه خطر گیر کردن در سیلاب تهدیدی بر جانمان بود. این ها فقط نمونه هایی از وضعیت گردشگری در خراسان رضوی است. آن وقت شعار می دهیم که باید گردشگری را در استان توزیع کرد، یا می پرسیم چرا آخر هفته راه مشهد به طرقبه و شاندیز گرفتار ترافیک می شود در حالی که این همه مکان برای گردشگری در اطراف مشهد وجود دارد؟
وظیفه راهسازی از روستا تا جاذبه گردشگری به عهده میراث فرهنگی است
به گفته مرادی، رئیس اداره نظارت راه روستایی و معاونت ساخت و توسعه اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی، به طور کلی وزارتخانه راه و شهرسازی متولی راه های روستایی و راه های اصلی است. او می گوید: اگر مسیری روستایی آسفالت نداشته باشد، ما آن را آسفالت می کنیم. به طور دقیق تر آسفالت راه های روستایی یا همان مسیرهایی که به روستا ختم می شود در محدوده وظایف ماست. بقیه مسیر یعنی مسیرهای داخل روستا یا همان مسیرهای منتهی به مکان های گردشگری تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی است.
بیشتر مسیرها تا روستاها آسفالت شده است
با اینکه همچنان مسیرهای پر پیچ و خم زیادی سر راه بهبود وضعیت گردشگری ما وجود دارد، هستند مسیرها و جاده هایی که از نعمت آسفالت برخوردار شده اند. مطابق گفته های مرادی، تا کنون جاده منتهی به روستای مغان آسفالت شده است. در مسیر پیست اسکی شیرباد نیز، راه تا روستای دولت آباد آسفالت شده است و بعد از آن بحث های شخصی و خصوصی و مرتبط با گردشگری مطرح می شود. علاوه بر این، در مسیر کلات تا اورتکند نیز آسفالت شده و قرار است جاده دو روستای بعد از آن نیز آسفالت شود. به گفته رئیس اداره نظارت بر راه های روستایی در سال گذشته حدود 126کیلومتر مسیر روستایی آسفالت و از ابتدای سال جاری تا کنون نیز 20 کیلومتر آسفالت شده است. می توان گفت که تعداد 4 روستا نیز از آسفالت برخوردار شده اند. پیش بینی اعتبارات اختصاص یافته در سال 98 برای راه های روستایی حدود 100میلیارد تومان است و این اعتبارات بین شهرستان های استان و راه های روستایی تقسیم می شود.
جاذبه های خاص برای آدم های خاص
در حالی که از ضرورت ساماندهی راه های گردشگری استان خراسان رضوی، صحبت می کنیم،
رضا ابراهیم نیا، کارشناس مسئول توسعه طرح های توسعه و سرمایه گذاری میراث فرهنگی خراسان رضوی، با نگاه به بُعد دیگر ماجرا می گوید: برخی از جاذبه های گردشگری استان مانند، چشمه سبز و غار مغان، از ماهیت متفاوت تری برخوردار است. به همین دلیل عمده مخاطبان آن نیز، افراد خاص هستند. او دلیل توسعه نیافتن مسیرهای این مکان های خاص را، دور نگاه داشتن آن ها از دسترس عموم گردشگران بیان می کند و ادامه می دهد: همیشه توسعه گردشگری خوب نیست، گاهی برخی از بسترسازی ها و جاده کشی ها ممکن است مخرب باشد. اگر بخواهیم در چنین مکان هایی معابر را آسفالت کنیم، تمام باغ های اطراف تغییر کاربری می دهند و مشابه مسیر زشک و ابرده هیچ عرصه عمومی باقی نمی ماند. از طرف دیگر، تجربه به ما نشان داده است که نظارت در کشور ما ضعیف است و آدم های فرصت طلب می توانند خیلی راحت عرصه عمومی را تصاحب کنند. ما نمی خواهیم تجربه تلخ طرقبه و شاندیز مجدد تکرار شود. به همین دلیل بیشتر از هر چیزی به دنبال توسعه پایدار هستیم. توسعه پایدار هم فقط در حد بهسازی و مرمت است. در مقابل روی مکان های گردشگری عمومی می شود مانور داد. به عنوان مثال مسیر دریاچه بزنگان را بهسازی کردیم.
حذف جاذبه ها با توجیه
البته ابراهیم نیا در حالی مخاطبان چشمه سبز و غار مغان را خاص بیان می کند که امروز این مکان های گردشگری بیشتر پاتوق آفرود سواران شده است، حال آنکه چشمه سبز به دلیل ماهیت اسطوره ای و افسانه ای که دارد، علاوه بر علاقه مندان به طبیعت برای گردشگران علاقه مند به ادبیات و تاریخ نیز می تواند جذاب باشد و نبود راه مناسب عملا این جاذبه خاص و بی نظیر را از فهرست جاذبه های گردشگری کنار گذاشته است. حال آنکه تنها با یک جاده سازی 20 کیلومتری می توان یک جاذبه منحصر به فرد را به جهان معرفی کرد. بنابراین به نظر می رسد این ها تنها یک توجیه باشد برای کم کاری بزرگ.
مردم باید همراه باشند
البته این ماجرا ابعاد متفاوت تر و ریزتری هم دارد. مردم، مثل همیشه جزوی از ماجرا هستند. یک جزو بزرگ و مؤثر. آنگونه که مطرح شد در کل استان خراسان رضوی 16روستای هدف گردشگری وجود دارد اما در برخی از روستاها خود مردم، حالا به دلایل متفاوتی مثل رفتارهای خلاف فرهنگ جامعه روستایی، تمایلی برای پذیرش گردشگر ندارند. این موضوع را ابراهیم نیا مطرح می کند و می گوید: گاه پیش آمده است در برخی از روستاها که هدف گردشگری بوده اند ما میلیاردها تومان هزینه صرف کرده ایم، حتی سرمایه گذار نیز برای سرمایه گذاری در روستا اعلام آمادگی کرده است، اما مردم آن روستا تمایلی به حضور گردشگر نداشته اند و عملا هیچ اتفاق گردشگری در آن روستا رخ نداده است. عکس این قضیه هم وجود دارد، اینکه خود مردم به دلیل آگاهی از فواید حضور گردشگران، شرایطی را برای حضور آن ها فراهم کرده اند. به عنوان مثال روستای سنوی گناباد روستای هدف گردشگری نیست اما ظرفیت گردشگری دارد. به همت خود مردم بوم گردی شکل گرفته، موزه زعفران راه انداخته اند و حتی موفق شده اند اکوسیستم کشاورزی خود را در یونسکو ثبت کنند.
گردشگری پایدار به معنای رها کردن یک جاذبه نیست
دکتر خدیجه بوذرجمهری، استاد جغرافیای دانشگاه فردوسی، با تأکید بر اینکه مسیر مناسب گردشگری همیشه یک اتوبان نیست، می گوید: وقتی می گوییم راه باید مناسب باشد هدف این نیست که اتوبان بزنیم و جاده دو بانده در مسیرهای گردشگری درست کنیم. چنانکه در کشورهای پیشرفته هم شاهد وجود راه های باریک و پیچ در پیچ هستیم. اما نکته اینجاست که در آن کشورها برای ایجاد همان مسیر باریک هم کار کارشناسی انجام شده است. بوذرجمهری ادامه می دهد: نمی توان یک تصمیم کلی برای تمام راه ها و مسیرهای گردشگری استان گرفت، بلکه باید برای مکان های مختلف گردشگری و راه های آن جلسه ای با حضور کارشناسان راهسازی، مردم بومی، کارشناسان گردشگری و... برگزار کرد تا ظرفیت های آن مسیر از نقطه نظرات مختلف بررسی شود. مثلا ممکن است یک جاذبه گردشگری بیشتر مورد پسند دوچرخه سواران و کوهنوردان باشد، بنابراین باید آن مسیر را برای تردد این قشر با نصب تابلوی راهنما و جاده سازی، مناسب سازی کرد.
اما متأسفانه امروز در کشور ما با این توجیه که ممکن است با حضور گردشگران به محیط زیست آسیب رسانی شود، بسیاری از راه ها و جاده ها به حال خود رها شده اند و نتیجه این شده که هر کس با یک ماشین آفرود برای خود راهی از دل جنگل و کوه باز می کند و تخریب این به مراتب بیشتر است. یا اینکه گردشگران بدون تابلوی راهنما در محیط گم می شوند که آسیب های اجتماعی فراوانی در پی دارد. این ها را استاد جغرافیای روستایی دانشگاه فردوسی می گوید و تأکید می کند: گردشگری پایدار، گردشگری است که کمترین آسیب را به محیط بزند و بیشترین تعامل را با آن داشته باشد..
جذاب ترین جاده های ایران
جاده هراز:با تردد در این جاده شمالی می توانید قله دماوند، آبگرم لاریجان، سد لار و سه آبشار زیبا را در یک راستا تماشا کنید.
جاده چالوس:جنگل های انبوه، تونل های فراوان، آبشارها، چشمه سارها و آب و هوای دلپذیر همه در جاده چالوس جمع آمده اند تا آن را به یکی از زیباترین جاده های ایران و جهان تبدیل کنند.
گردنه حیران:راه ارتباطی آستارا - اردبیل معروف به گردنه حیران، از یک طرف مشرف به کوه هایی است که پوشیده از جنگل های انبوه است و از سویی مشرف به دره ای نه چندان عمیق که از میان آن رود آستارا عبور می کند.
جاده اسالم- خلخال:یکی از زیباترین جاده های جنگلی ایران است که دائما در خبرها به علت بارش باران یا برف بسته می شود.
جاده شهداد-نهبندان:یکی از زیباترین جاده های کویری ایران است که از میان کلوت شهداد، یکی از گرم ترین نقاط جهان عبور می کند.
جاده ساحلی چابهار-بریس:با عبور از این جاده ساحلی می توانید سواحل صخره ای، تالاب لیپار، کوه های مینیاتوری(مریخی) جنگل حرا و بسیاری دیگر از جاذبه های چابهار را یکجا ببینید.
جذاب ترین جاده های جهان
آفریقای جنوبی: رانندگی در مرز کوه و دریا را می توانید در جاده «چپ منز پیک» آفریقا تجربه کنید. این مسیر دارای ۱۱۴ پیچ است و توجه ویژه ای هنگام رانندگی می طلبد.
هاوایی: بزرگراه هانا با ترکیب جنگل های بارانی، اقیانوس و آبشارها قاب عکسی زنده و جادویی را در چشمان شما رسم می کند.
نروژ: کل زیبایی های نروژ را می توان در جاده «آتلانتیک» خلاصه کرد. در این جاده می توانید وال هایی که در اقیانوس شنا می کنند را ببینید.
بولیوی: وجود مه رقیق در طبیعت سرسبز با پیچ های فراوان تلفیقی از زیبایی و ترس در این جاده ایجاد کرده است.
فلوریدا: رانندگی روی اقیانوس را می توانید در بزرگراه «اُورسیز» فلوریدا تجربه کنید.
چین: 11 کیلومتر پیچ مداوم شما را به بالای کوه های پارک ملی تیانمن چین می رساند.
ایتالیا: برنامه تخت گاز، جاده «استلیو» ایتالیا را به عنوان جذاب ترین جاده رانندگی در دنیا معرفی کرده است.