ساحل کریمی | شهرآرانیوز؛ اهل بیت عصمت و طهارت (ع)، اهل پاکی و برادری، انسانیت و کمال، خیر‌رسانی به خانواده و مردم جامعه بودند. در تاریخ ذکر شده است حتی مردمانی که از سرزمین‌های دور نزد آن‌ها می‌رسیدند، شیفته سجایای رفتاری و اخلاق کریمانه آن‌ها می‌شدند، صفاتی که وصف معصومین (ع) را در دوران‌های مختلف تا اقصی نقاط جهان امروز بسط داده بود. ازاین‌رو بسیاری از صفات و رفتار‌های معصومین (ع) که در زندگی آن‌ها جاری و ساری بود، در طول تاریخ به‌عنوان سیره رفتاری، کرداری و گفتار آن بزرگان به یادگار ماند تا درسی باشد برای الگوبرداری همه مردم در اعصار مختلف. از دستاورد‌های بارز انقلاب اسلامی می‌توان به الگوپذیری و رواج سجایای اخلاق اسلامی اشاره کرد. در این رابطه با حجت‌الاسلام‌والمسلمین ابراهیم بهاری گفتگو کرده‌ایم که بخشی از آن را به‌طور خلاصه تقدیم حضورتان می‌کنیم.
همدردی، احسان و نیکی به مردم از مواردی است که در جامعه ما مصادیق زیادی دارد، چرا که این امر در رفتار و کردار معصومین (ع) جایگاه ویژه‌ای داشته است. معصومین (ع) آیینه تمام‌نمای رفتار، کردار و گفتار پیامبر خاتم (ص) بودند به‌گونه‌ای که در زیارت جامعه می‌خوانیم: «عادتشان احسان و صفت ثابت و خوی درونی‌شان محبت‌کردن است.» معصومین (ع) بدون هیچ منت و چشمداشتی به مردم احسان می‌کردند بدون اینکه آشکارا خدمات خود را عیان کنند که مبادا فرد احسان‌گیرنده شرمنده شود. در روایت اسلامی آمده است: «امام رضا (ع) به مرد خراسانی که تقاضای کمک کرد دویست دینار از پشت در عنایت کردند و فرمودند: برو تا چهره مرا نبینی و من هم چهره تو را نبینم تا زمینه شرم و خجلتی پیش نیاید.»
بخشش و گذشت به گفته قرآن کریم بخش مهمی از زندگی معصومین (ع) بوده است. بسیاری از عموم جامعه حتی اگر ثروت چندانی برای بخشیدن نداشته باشند از اموال خود به مستمندان هدیه می‌کنند. لازم نیست خیلی در اطراف خود جست‌وجو کنید، کسی که در مترو ناخواسته به شما تنه می‌زند و عذر می‌خواهد و شما هم او را با لبخندی می‌بخشید، می‌تواند از این دست مصادیق باشد.
خداوند متعال در سوره شریفه مائده، درباره انفاق و بخشش امیرالمؤمنین علی (ع) که اتفاقا شیعه و سنی در این موضوع اتفاق نظر دارند، می‌فرماید: «همانا، ولی امر شما خدا و رسول اوست و کسانی که نماز را اقامه کرده و در حال رکوع، زکات خود را می‌پردازند.» در زمان نزول این آیه شریفه، مصداقی جز امیرالمؤمنین علی (ع) وجود نداشت. در سوره دهر که نزد شیعه معروف به سوره اهل بیت رسول اکرم (ص) نیز می‌باشد، خدای متعال در شأن آن بزرگواران چنین می‌فرماید: «و به پاس دوستى خدا بینوا، یتیم و اسیر را خوراک مى‌دادند و می‌گفتند: براى خشنودى خداست که به شما مى‌خورانیم و پاداش و سپاسى از شما نمى‌خواهیم. کسانى که اموال خود را شب و روز و نهان و آشکارا انفاق مى‌کنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان خواهد بود و نه بیمى بر آنان است و نه اندوهگین مى‌شوند.»
مدارا در لغت به معنای ملاطفت و نرمی و احتیاط به کار رفته است. این ملایمت و نرمی برای درامان‌ماندن از شرّ دیگران و یا به سبب جذب و هدایت مخاطبان است. در زمان جنگ تحمیلی مردم ما ثابت کردند که هم می‌توانند قاطعانه از کشور خود دفاع کنند و هم با یکدیگر مدارا کنند و سختی‌های روحی و مالی را در کنار یکدیگر تحمل کنند. همان‌طور که مدارا در سیره اهل بیت (ع) به‌عنوان پسندیده‌ترین خصلت، افضل اعمال، میوه و سرلوحه خرد و رأس حکمت تلقی شده است.
آنچه در این موضوع حائز اهمیت است، اینکه مدارای ایشان به‌دلیل ترس، عجز و مسامحه در اصول و مبانی اسلام نبود بلکه برای همدلی با مظلومان و ستمدیدگان و از سر صدق و صفا در چارچوب شرع و قوانین دین اسلام بود. از سویی مدارا به‌معنای پذیرش عقاید و آرا و رفتار غلط و اشتباه مخالفان و دشمنان نیست، برعکس، مدارا و مماشات به معنای تحمل و سعه صدر در برابر دیگر مذاهب، مکتب‌ها و افکار برای رسیدن به یک فضای منطقی و شک‌پراکنی و جذب آنان به سوی حق و حقیقت است.
امام صادق (ع) در این باره فرمودند:
جبرئیل (ع) نزد پیامبر (ص) آمد و گفت:ای محمد! پروردگارت تو را سلام می‌رساند و می‌فرماید: با بندگانم مدارا کن.
کم‌فروشی و خوردن مال حرامی که از این راه به دست می‌آید ازجمله خط‌قرمز‌های قرآنی است که معصومین (ع) نیز همواره مردم را از انجام آن برحذر می‌داشتند و با توسل به آیات قرآن که بر این موضوع تأکید می‌کند، واى بر کم‌فروشان! آن‌ها که به هنگام خرید، حق خود را به‌طور کامل مى‌گیرند و به هنگام فروش از اندازه وزن کم مى‌گذارند، آیا آن‌ها گمان نمى‌کنند که در روز عظیمى برانگیخته خواهند شد، روز رستاخیز در دادگاه عدل خدا (سوره مطففین ۱-۳) مردم جامعه ما به‌ویژه اهالی بازار و کسبه در بسیاری از موارد نسل به نسل معتقد بوده و از این موارد پیروی کرده‌اند، هرچند در دهه‌های اخیر برای وضع قوانین اسلامی نیز بسیار تلاش شده است.
یکی از مشکلاتی که جوامع بشری همواره دچار آن بوده و از آن رنج برده‌اند، وجود فاصله طبقاتی حاکم در میان اعضای جامعه است، به‌گونه‌ای که اعضای جامعه را به دو دسته تقسیم کرده است؛ عده‌ای محروم و تهی‌دست که ضروری‌ترین لوازم زندگی‌شان از قبیل غذا، مسکن و لباس را نمی‌توانند تهیه کنند و عده‌ای آن‌قدر مال و ثروت دارند و غرق در ناز و نعمت هستند که حساب مال و ثروت خود را ندارند.
جامعه صالح و مبتنی بر ارزش‌های والای دینی، جامعه‌ای است که همه افراد در آن از مزایای نعمت‌های الهی که برای بشر آفریده شده، برخوردار باشند و ترحّم و تعاون در بین آنان حاکم باشد؛ در سیره عملی پیامبر (ص) و ائمّه اطهار (ع) شواهد فراوانی در اقدام به دستگیری از فقرا و محرومان جامعه می‌یابیم که الگوبرداری از آن‌ها برای مسلمانان میسر شده است.
در روایات بسیاری به زبان نرم و دوری از بداخلاقی توصیه شده است و در مذمت بدقولی نیز بسیار سخن داریم. امام علی (ع) فرمودند: «نیک‌خلقی، منشأ هر نیکی است.» از بهترین موارد در میان افرادی که خود را تربیت کرده و خویشتن‌دار هستند، رعایت این دو مورد است چرا که در جامعه کنونی با بالارفتن سطح تعاملات، چه در فضا‌های خانوادگی و چه در محیط‌های اداری، کاری و... این خصوصیات اخلاقی می‌توانند بسیار اثرگذار و کارگشا باشند، هرچند ما در میان جوانان دین‌دار این کشور افراد بسیاری را می‌بینیم که این دو ویژگی را بر اساس توصیه‌های دینی جدی گرفته و به آن عمل می‌کنند.