ششصد و پنجاه و پنجمین ویژه برنامه مجله بخارا، در نکوداشت عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و استاد و مدیر قطب علمی فردوسی و شاهنامه دانشگاه فردوسی مشهد «دکتر محمدجعفر یاحقی» برگزار شد.
به گزارش شهرآرانیوز، ششصد و پنجاه و پنجمین ویژه برنامه مجله بخارا با همکاری دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی، قطب علمی فردوسی و شاهنامه و مرکز آثار مفاخر و اسناد دانشگاه فردوسی مشهد، انجمن پایندان و موسسه فرهنگی خردسرای فردوسی و با عنوان «شب محمدجعفر یاحقی» در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.
در این مراسم که با حضور جمعی از اساتید و فرهیختگان و علاقمندان به ادبیات و به خصوص علاقمندان به «شاهنامه» میراث کهن و ماندگار زبان و ادبیات فارسی برگزارشد، سخنرانان به بررسی ابعاد مختلف شخصیت علمی و ادبی دکتر «محمدجعفر یاحقی» پرداختند.
اما ابتدای این مراسم به معرفی مختصر از زندگی دکتر محمدجعفر یاحقی توسط دکتر «علی دهباشی» سردبیر نشریه بخارا اختصاص یافت و پس از آن نیز دکتر «غلامرضا حسنی درمیان» رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد به رسم میزبانی در جملاتی به حاضران در ماسم خیرمقدم گفت.
۳ اثر دکتر یاحقی که در گروه فرهنگ نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی مورد تحلیل قرار گرفته است
اما نخستین سخنران این مراسم، دکتر «علی‌اشرف صادقی» زبان شناس و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود که سخنان خود را درباره 3 اثر دکتر یاحقی درباره آثار ادبی قرون گذشته که در گروه فرهنگ نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به دقت مورد تحلیل و بررسی قرار گفته است، بیان کرد.
دکتر صادقی گفت: نخستین اثر، تصحیح تفسیر ابوالفتوح رازی (روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن) است که در قرن ششم هجری نوشته شده است و دکتر یاحقی این کتاب را با همکاری دکتر محمدمهدی ناصح تالیف کرده است. بهترین تصحیح این کتاب که هم متن و هم حواشی آن قابل بهره برداری است و فوائد زبانی فراوانی دارد.
وی افزود: کتاب دیگر، یک ترجمه تفسیرگونه قرآن است که به «تفسیر شانقشی» معروف است و برخی از واژه های موجود در آن در هیچ کتاب دیگری موجود نیست.
دکتر صادقی در ادامه گفت: سومین اثر ایشان نیز فرهنگنامه ای است از تمام قرآن های مترجم که دارای ارزش تاریخی و زبانی است که در آن واژگان فراموش شده ای از زبان فارسی و تلفظ هایی از واژگان فارسی آمده است.
نکاتی در باب دانش، پژوهش، بینش و روش دکتر یاحقی
اما دیگر سخنران این مراسم دکتر «قطب‌الدین صادقی» نویسنده، مترجم و کارگردان بود که با توجه به مبود وقت و به صورت تیتروار، سخنانی در باب دانش، پژوهش، بینش و روش دکتر یاحقی بیان کرد.
دکتر صادقی گفت: در باب دانش، نخستین کار ایشان شناخت فرهنگ کلاسیک حفظ زبان و توسعه آن است که به سهم خود به آن وزن داده است. کار دوم دکتر یاحقی، در توسعه زبان و ادبیات است که اساس آن در عدم تقلید است.
وی افزود: اما در مورد پژوهش، پژوهش های دکتر یاحقی 2 دغدغه دارد. دغدغه نخست، اصالت فرهنگ اسطوره ای ما است که به ریشه ها و ارزش های حماسی تاریخ و ادبیات این سرزمین می پردازد و بهترین تجلی آن در شاهنامه است. دومین دغدغه او نیز در رویکرد او به واقعیت ها است. واقعیت تاریخی که بهترین تجلی آن را در ابژکتیویته مثال زدنی بیهقی می بینیم. واقعیت تاریخی که امروز ما، تداوم آن است و اگر آن را نفهمیم، متوجه نمی شویم کجروی های امروز از کجا به ما تحمیل شده است.
دکتر صادقی خاطرنشان کرد: دکتر یاحقی به خوبی این دواثر را تفسیر و تشریح و تدریس کرده است و روح پژوهشی او در این ۲ مسیر زنده تر و تاثیرگذارتر است.
وی در ادامه گفت: اما بینش دکتر یاحقی را باید در پویایی ذهن او جستجو کرد. این که تداوم فرهنگ دیروز را چگونه به امروز منتقل کند، تنها با درس دادن میسر نیست. باید راه های تبدیل و زنده کردن آن را جستجو کرد. وجود و تفکر و روح پویای او در تبدیل یک اثر کهن و به روز کردن آن موثر است.
دکتر صادقی خاطرنشان کرد: اما منش و روش دکتر یاحقی، بازتاب همه آنچه گفته شد، در رفتار او است. آنچه را که آموخته، در رفتار و قلم و ارتباطات اجتماعی او بروز می کند. انتقال دانش از نسل خود به نسل بعد را به عنوان یک تعهد اخلاقی فرهنگی در برابر آیندگان می داند. نجابت در قلم، روح حساس، نگاه تیزبین، تعالی بخشیدن به مطالب سطحی و چارچوب های همیشگی، تاکید بر وجاهت اجتماعی، روح پژوهشی او است که در قلم و رفتار او با دیگران تجلی دارد.
وی تاکید کرد: او ترجیح می دهد به این که به ذوق خویش، دیوانه باشد تا به میل دیگران عاقل. افزون بر این، حق برای او گرانبهاتر از صلح است و به جای سخن از صلح ظاهری، از حق سخن گفته است. چون یاحقی است.
یکی از مدرن ترین مدرن های ایران معاصر
دیگر سخنران این مراسم، دکتر «نعمت‌الله فاضلی» استاد بازنشسته پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بود که از دکتر یاحقی به عنوان یکی از مدرن ترین مدرن های ایران معاصر نام برد.
دکتر فاضلی گفت: دکتر یاحقی دارای یک تناقض ظاهری است. او شاهنامه پژوه است، اسطوره شناس است، در روستا بزرگ شده است، ظاهری شیک و پرزرق و برق و مدرن ندارد. او ایدئولوگ نیست و برای هیچ ایدئولوژی خدمت نکرده است. او مستقل است و تفکر مستقل دارد. او در عین این که به گذشته ها می پردازد و تاریخ را روایت می کند، گذشته گرا نیست. او به ستایش گذشته نمی پردازد و آن را بازآفرینی می کند. این کار را انسان مدرن انجام می دهد. انسان های مدرن واقعی، انسان های خلاق، مستقل، متفکر، کنجکاو و خستگی ناپذیر هستند که در زمانه خودشان زیست می کنند و با آن نمی جنگند.
وی افزود: او فردیت عالی و والایی دارد. او خودش را روایت می کند و اصالت دارد. یاحقی انسان مدرن است. انسان های مدرن هزاران سال زنده هستند و نسل های آینده هر گاه از انسان های امروز ایران نام می برند، حتما از یاحقی نام می برند. او نمونه اعلای یک انسان مدرن است که مستقل و نقاد و شجاع و جسور و خستگی ناپذیر، روایت می کند. او خوانا و نویسا است.
دکتر فاضلی در ادامه گفت: یاحقی انسان مدرنی است که به من آموخت برای فهم فرهنگ امروز ایران، باید حافظ و فردوسی را بشناسم. یاحقی می آموزد که چگونه خود باشیم و این بزرگترین دستاورد دنیای مدرن است. او نمونه اعلای انسان باسواد است که فرهنگ های گوناگون را دیده است. او شهروند «جهان محلی است». در ایران ایستاده و با جهان سخن می گوید. با روستای خودش سخن می گوید. به دوردست های هزاران سال پیش می رود و به دوردست های هزاران سال آینده گاه می کند. او یک معلم است که می خواهد اندیشه مدرن را بیاموزد. عربی و انگلیسی و فرانسه می داند و با فرهنگ ها و انسان های دیگر همنشین می شود و فرهنگ مدارا را فرا می گیرد و گفتگو می کند. یاحقی ها در منش و روش و بینش خود مدارا می کنند به این معنا که چگونه فرهنگ ها و شیوه های زیست و زبان ها را تحمل کنند. به عبارت دیگر به استقبال آنها بروند و به عبارت بهتر، از آنها بیاموزند.
وی تاکید کرد:یاحقی معنای آزادی و تساهل و مدارا را می فهمد. او انسان زندگی است. با زبان شعر و نثر و ادب فارسی با جهان سخن می گوید.
دکتر یاحقی و افغانستان
اما دیگر سخنران این مراسم دکتر «شمس‌الحق آریانفر» نویسنده و پژوهشگر اهل افغانستان و رئیس سابق رادیو و تلویزیون ملی این کشور بود که نکاتی را درباره دکتر یاحقی و افغانستان بیان کرد.
دکتر آریانفر ضمن اشاره به سوابق آشنایی خود با دکتر یاحقی گفت: از نگاه ما کارهای استاد، همه کارهای دقیق و ماندگار و نه کارهای تفننی و ذوقی بوده است. کارهای او بیان هویت ایرانی است. ما را با تاریخ و هویت ما پیوند می دهد تا در جامعه و جهان امروزی احساس استواری داشته باشیم و حتی برتری های خود را احساس کنیم. علاوه بر این، آثار استاد در عرصه زبان و فرهنگ، به ما آموزد که حرفی برای گفتن داشته باشیم. آثار استاد در عرصه اسلام و قرآن نیز جزئی از هویت ما است که ما را به نکات جدید می رساند.
وی افزود: تمامیت استاد می تواند تبلور تمامیت فرهنگ و معنویت ایران باشد. او از یک جامعه روستایی و با استعداد و توانمندی خود به این سطح می رسد.
یاحقی هزاران سال خواهد ماند
دیگر سخنران این مراسم، دکتر «محمدحسین پاپلی یزدی» جغرافیدان، محقق و نویسنده بود.
دکتر پاپلی یزدی ضمن اشاره به بخشی از وقایع گذشته دانشگاه فردوسی مشهد گفت: یاحقی در دانشگاه فردوسی اندیشه تولید می کرد و به دنبال اندیشه همزیستی مسالمت آمیز و مدارا و زیستن برای آینده بود.
وی افزود: ما و یاحقی از دنیا می رویم و آنچه در دنیا باقی می ماند، اندیشه است که قدرتمندترین چیزی است که می ماند.
دکتر پاپلی یزدی تاکید کرد: امثال دکتر یاحقی فرهنگ و زبان ما را پالایش کردند. اگر زبان تحول پیدا نکند، انقلابی اتفاق نمی افتد. اگر زبان فراسی متحول نمی شد، مشروطیت اتفاق نمی افتاد. زبان ابزار کار مردم شد . یاحقی ها به زبان مردم صحبت کردند. یاحقی هزاران سال خواهد ماند، چون اندیشه او است که باقی خواهد ماند.
یاحقی انسانی «سنت مند» است
دیگر سخنران این مراسم، دکتر «سیدمهدی زرقانی» استاد و عضو هیات علمی قطب علمی فردوسی و شاهنامه دانشگاه فردوسی مشهد بود.
دکتر زرقانی در ابتدای سخنان خود و به رسم مسئولیت در گروه ادبیات دانشکده، از همه حاضران در مراسم و افردی که در برگزاری این مراسم همت گماردند، قدردانی کرد.
وی در ادامه و در بخش دیگری از سخنان خود با بیان تعابیری از سنت و تجدد خاطرنشان کرد: یاحقی نه سنت گرا و نه سنت ستیز است. بلکه او سنت مند است.
وی افزود: شرط رسیدن به سنت مندی، رسیدن به خود آگاهی نسبت به چیزی است که نام آن را سنت گذاشته ایم. از سوی دیگر، سنت مندی به معنای ادای احترام به سنت و با تغییر سنت است. شاید این نکته پارادوکسیکال به نظر برسد. اما باید بدانیم تنها در صورتی سنت زنده می ماند که از طریق بازخوانی انتقادی و بازبینی و بازآفرینی، در آن قبض و بسط ایجاد کنیم و انسان سنت مند، انسانی است که می تواند این قبض و بسط را ایجاد کند. یاحقی سنت مند است و این برای مردی که صفت و خصلت او یک عمر معلمی است، بس است.
دکتر یاحقی از نگاه همسر
اما سخنران پایانی این مراسم، دکتر «خدیجه بوذرجمهری» دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد و همسر دکتر یاحقی بود که در سخنانی از جنس و با زبانی متفاوت، ضمن تشکر از بانیان و برگزارکنندگان مراسم، با زبانی متفاوت و آمیخته با طنز، از برخی از خصوصیات فردی و اجتماعی دکتر یاحقی سخن گفت.
گفتنی است در این مراسم، ویدئوهایی شامل پیام های اساتید زبان و ادبیات فارسی در نقاط مختلف دنیا، گفتگوهایی از فرزندان دکتر یاحقی درباره شخصیت ایشان و نیز پیام ویدئویی دکتر «عبدالغفور آرزو» شاعر، نویسنده، بیدل‌شناس، دیپلمات و استاد دانشگاه اهل افغانستان و پیام صوتی دکتر «ژاله آموزگار» پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی به سمع و نظر شرکت کنندگان در این مراسم رسید.
آن «یاحقی» که شما می گویید، من نیستم