فرزانه شهامت - دلمان می‌خواهد آمار‌هایی که می‌خوانیم و پیش‌بینی‌هایی که در مورد قیمت گوشت قرمز می‌شنویم غلط باشد و اوضاع بازار، دست کم در وضعیت کنونی باقی بماند. پشت گوش انداختن این هشدار‌ها کار سختی نیست. به طور مثال می‌شود این حر‌ف‌ها را سیاه‌نمایی وضعیت کنونی توصیف کرد و هشداردهندگان را به شخصیت «مستر گالوم» در سریال «سفر‌های گالیور» تشبیه کرد، سپس با ضمیمه کردن چند‌عدد مثل میزان واردات گوشت قرمز از ابتدای سال، بر آرام بودن اوضاع تأکید کرد. حتی می‌شود گام را فراتر گذاشت و بر دام‌دارانی که مطالبه خود را به رسانه‌ها کشانده‌اند، برچسب‌هایی مثل منفعت‌طلبی و ایجاد فشار رسانه‌ای برای باز کردن راه صادرات زد. این‌ها کار دشواری نیست، اما تجربه زمستان پارسال و خاطره روند افزایشی نرخ گوشت، ۳ رقمی شدن قیمت‌ها، تشکیل صف‌های بلند برای دریافت گوشت‌های تنظیم بازار و سوژه شدن برای رسانه‌های بیگانه می‌گوید پیش‌بینی‌های بازار دام و گوشت را با احتیاط بیشتری بررسی کنیم، هرچند رسیدن به تحلیل صحیح، آن هم با انبوه اظهارنظر‌های ضدونقیض مسئولان ملی و محلی، کار ساده‌ای نباشد.
دوگانه کمبود و مازادراه رفتن روی خط اعتدال، کار سختی است؟ این طور به نظر می‌رسد. انگار همیشه باید درگیر یکی از این دو حالت باشیم، کمبود یا مازاد تولید. آن‌طور که تولیدکننده‌ها می‌گویند در مورد گوساله و گوسفند، فعلا در وضعیت دوم به سر می‌بریم. یعنی در دام‌داری‌های کوچک و بزرگ با گوساله‌ها و گوسفند‌هایی مواجهیم که پروار شده‌اند، اما مشتری ندارند.
در شرایطی که آمار دقیقی از میزان دام کشور در دست نیست دلیلی بر رد صحبت‌های نمایندگان بخش خصوصی نداریم. احمد مقدسی، رئیس انجمن صنفی گاوداران کشور، تعداد دام‌های سبک و سنگین انباشت‌شده در دام‌داری‌های کشور را بالغ بر ۳۶۰ هزار رأس بیان کرده است.
رؤسای تشکل‌های دامی مختلف در استان مانند اتحادیه صنعت دام‌پروری و اتحادیه دامداران نیز در گفتگو با شهرآرا بر وضعیت مشابه دام سبک و سنگین در خراسان رضوی صحه می‌گذارند. آرش فرزادنیا از فعالان این صنعت، وضعیت بازار برای دامداران را با عبارت «خیلی خراب» توصیف می‌کند و می‌گوید: چند‌ماه است که انباشت دام سنگین داریم. اگر پیش از این با وزن‌های ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم به بازار عرضه می‌شدند الان تا ۷۰۰ کیلوگرم هم رسیده‌اند، اما مشتری برایشان وجود ندارد. خرید‌ها نقد نیست. قیمت‌ها به شدت کاهش پیدا کرده است، به‌طوری‌که الان دام‌دار در فروش هر رأس دام سنگین ۶۰۰ کیلوگرمی، ۲ میلیون تومان ضرر می‌کند. او در پاسخ به جوابیه اخیر سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان که حداکثر کاهش قیمت گوساله زنده را ۱۶ درصد بیان کرده است، می‌گوید: بالاترین قیمت گوساله در بازار روز مشهد، مربوط به اسفند پارسال با کیلویی ۳۵ هزار تومان بود. پس از آن، روند کاهشی شد تا امروز (دیروز) که به ۲۳ هزار تومان رسید.
چرا مازاد؟
چرا مازاد دام داریم؟ بی‌برنامه تولید کرده‌ایم یا دلایل دیگری مطرح است؟ فعالان بخش خصوصی به اتفاق می‌گویند واردات بی‌رویه گوشت‌های برزیلی و فروش آن با قیمت پایین‌تر از تولید داخلی، گوشت گرم قرمز به ویژه گوساله را از سکه انداخته است.
آن‌طور که در رسانه‌ها آمده است، میزان واردات گوشت قرمز در ۹ ماهه امسال با رشد ۱۵ درصدی نسبت به پارسال، ۱۳۶ هزار تن بوده است. این در حالی است که براساس داده‌های وزرات جهاد کشاورزی، نیاز سالانه کشور به گوشت قرمز ۶۱۵ هزار تن است که ۵۳۵ هزار تن آن به صورت داخلی تأمین‌پذیر است. به بیان دیگر برای پر کردن کمبود‌های داخلی، میزان واردات باید حداکثر ۸۰ هزار تن باشد، نه ۱۳۶ هزار تن. سعادت علی‌نیا، سرپرست اداره کل پشتیبانی امور دام استان، دلیل دیگر مازاد دام را به تغییر الگوی رفتاری مردم و افزایش گرایش به استفاده از گوشت سفید نسبت می‌دهد. صحبت او منطقی به نظر می‌رسد. با وضعیت اقتصادی کنونی خانوار‌های متوسط و کم‌برخوردار چرا نباید گوشت ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومانی مرغ جایگزین لاشه (با استخوان و چربی) ۵۰ هزار تومانی گوساله نرینه و لاشه ۶۸ هزار تومانی گوسفندی شود؟
دوگانگی دیدگاه‌ها
«نگرانی خاصی نداریم.» معاون تازه منصوب شده بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی خراسان رضوی این‌طور می‌گوید. مجید جعفری هدف از طرح این مباحث را این‌گونه بازگو می‌کند: دامداران دنبال خرید‌های تضمینی و توافقی هستند تا با افزایش قیمت‌ها، بتوانند با نرخ بالاتری بفروشند. الان قیمت‌ها در بازار گوشت، تعادلی و بر اساس عرضه و تقاضاست. نباید منتظر قیمت‌های آن‌چنانی و دلال‌بازی‌ها باشند. الان مشتری دام در بازار هست و به راحتی امکان کشتار دارند. جعفری از میان دلایل احتمالی برای مازاد دام، روی رفتار تولیدکنندگان انگشت می‌گذارد و ادامه می‌دهد: تولید‌کننده‌های واقعی معمولا مشکلی ندارند. آن‌ها دام خود را نگه نداشته‌اند و الان دچار مشکل نیستند. تولیدکننده واقعی به موقع می‌فروشد و خط تولید خود را متوقف نمی‌کند. بیشتر بحث‌هایی که دارد مطرح می‌شود از طرف برخی تشکل‌ها و عده‌ای دلال است که دنبال اهدافی در بازار هستند. او با بیان اینکه موضوع حمایت از دام، بر عهده اداره کل پشتیبانی امور دام است، تأکید می‌کند: ما به عنوان متولی تولید، کارمان را انجام داده‌ایم و نگرانی خاصی نداریم، دامداران هم نگران نباشند. موضوع به وزارتخانه منعکس شده است. معاون سابق بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی استان که اکنون به عنوان سرپرست اداره‌کل پشتیبانی امور دام فعالیت می‌کند، دیدگاه متفاوتی دارد. سعادت علی‌نیا بر نامتعادل بودن قیمت‌ها تأکید می‌کند و می‌گوید: دامداران در وضعیت زیان‌دهی هستند. بره را کیلویی ۴۵ هزار تومان خریده‌اند، پروار کرده‌اند و حالا که می‌خواهند بفروشند قیمت‌ها شده است ۳۲ هزار تومان.
او برخلاف جعفری که گفته بود مازاد تولید اقتضای این فصل از سال است، می‌گوید: امسال شرایط مازاد دام عادی نیست و باید برای حمایت از دامداران کاری کرد وگرنه زیان آن‌ها روی تولید گوشت اثر منفی می‌گذارد و مشکلات سال‌های پیش را تکرار می‌کند.
آخرین خبر‌ها از وزارتخانه، سؤالی است که در پاسخ به آن می‌گوید: هفته پیش جلسه‌ای در وزارت جهاد تشکیل و ۲ گزینه پیشنهاد شد؛ یکی صادرات محدود دام اضافه، البته با دریافت ما‌به‌التفاوت نرخ ارز دولتی‌ای که برای نهاده‌ها پرداخت شده؛ گزینه دوم هم خرید حمایتی است. کاری که برای گوشت مرغ در حال انجام است تا هم ذخایر استراتژیک کشور تأمین شود هم تولیدکننده آسیب نبیند.
از او می‌پرسیم کدام‌یک از این گزینه‌ها به نتیجه رسیده‌اند؟ و پاسخ می‌شنویم: فعلا هیچ‌کدام.