«اندروید داخلی طراحی شد». این خبر ازطریق توئیتی که وزیر ارتباطات دیروز منتشر کرد، خیلی زود پخش شد. آذری‌جهرمی در توئیتی نوشت: «سال‌ها قبل، در محله‌مان، کاسبی بود که تنها بقالی محل بود. روزهایی بی‌دلیل لجش می‌گرفت و همسایه‌ها را در فهرست سیاه فروش می‌گذاشت. بالاخره همسایه دیگری هم یک مغازه زد و فهرست سیاه، عملا پَر! بنده‌خدا، دیگر هر وقت لجش می‌گرفت، با پسرش دعوا می‌کرد.» و با پیوست کردن یک ویدئو به متن پیامش، خبر از طراحی اندروید داخلی داد.
اندروید داخلی، چرا و چگونه؟
همه ماجرا از تحریم‌های گوگل علیه کاربران ایرانی شروع شد؛ از حذف نرم‌افزارهای ایرانی از روی فروشگاه اپ‌گوگل(گوگل پلی‌استور) بگیرید تا حذف بدون اطلاع نرم‌افزارهای ایرانی مثل تلگرام طلایی از روی گوشی کاربران. از همان موقع وزارت ارتباطات به فکر ساختن نسخه بومی اندروید افتاد تا درصورت نیاز، کاربران ایرانی بتوانند در بستری مناسب از نرم‌افزارهای ایرانی -که بیشتر هم مربوط به حوزه کسب‌وکار است- استفاده کنند؛ برای همین شرکت‌های مختلف دانش‌بنیان شروع به ارائه طرح برای ایجاد نسخه داخلی اندروید کردند. بالاخره یک تیم از دانشگاه شریف این نسخه را آماده بهره‌برداری و برای تست روی یک مدل از گوشی‌های جی‌ال‌ایکس نصب کردند تا از شهریور روانه بازار شود.
فرق اندروید ایرانی با خارجی چیست؟
در سیستم عامل اندروید، همه نرم‌افزارها برای اجرا شدن به نرم‌افزار «گوگل پلی‌سرویس» متصل می‌شوند. همین اتصال، این امکان را به گوگل می‌دهد که از اجرای هرکدام از نرم‌افزارها که بخواهد، روی گوشی من و شما جلوگیری کند و حتی آن را از روی گوشی پاک کند. نسخه ایرانی اندروید با اضافه کردن کدهای برنامه‌نویسی به نسخه خام اندروید ساخته شده است. نسخه خام اندروید دردسترس تمام برنامه‌نویسان هست و خیلی از شرکت‌ها با تغییر در آن، نسخه خصوصی‌شده خودشان را می‌سازند. حالا برنامه‌نویسان ایرانی با کار روی نسخه خام، نسخه‌ای ساخته‌اند که در آن دیگر خبری از گوگل‌پلی سرویس نیست و نرم‌افزارها برای اجرا به یک سرویس مشابه داخلی متصل می‌شوند؛ البته این تغییر به معنی از کار افتادن سرویس‌های محبوب گوگل، مثل گوگل‌مپ یا جی‌میل( یا هیچ سرویس بین المللی دیگر) روی اندروید ایرانی نیست و همه آن نرم‌افزارها به قوت خودشان باقی خواهند ماند.
بی‌اعتمادی؛ مشکل اصلی اپ‌های داخلی
اگر به توئیتر وزیر جوان ارتباطات سر بزنید، با انبوهی از کامنت‌ها روبه‌رو خواهید شد که حکایت از اعتماد نداشتن کاربران به اندروید داخلی دارد: «وزیر جوان! وقتی هیچ ارزشی برای حریم شخصی شهروندان قائل نیستین و متقابلا هیچ اعتمادی هم از طرف شهروندان وجود نداره، همواره تولیدات داخلی در حوزه آی‌تی محکوم به شکست خواهد شد. پیام‌رسان سروش رو که فراموش نکردید؟!»، کاربر دیگری نوشته بود: «چرا ما باید به اسم دانشگاه شریف اعتماد کنیم؟ بعد، این اپ نام تجاری نداره؟ اسمش اندروید داخلیه؟ بس نبود لینوکس رو داخلی کردیم؟ پیام‌رسان رو داخلی کردیم؟» اعتماد نکردن مردم به این سیستم‌عامل از چالش‌های جدی پیش‌روی این محصول است اما خود مسئولان هم از این نکته آگاه هستند و امیر ناظمی، رئیس سازمان فناوری و معاون وزیر ارتباطات، در اظهارنظر چند روز قبلش درباره نسخه داخلی اندروید گفته بود: «من هم به شهروندان حق می‌دهم که با بدبینی به این مسئله نگاه کنند؛ چراکه پیش‌فرض‌هایشان براساس رفتارهای قبلی دولت بوده است و من هم حق می‌دهم که چنین تصوری وجود داشته باشد ولی اگر این پیش‌فرض را کنار بگذاریم، می‌بینیم که اصول چیده‌شده، منطقی و براساس تحولات جهانی است و نمی‌توان گفت غیرعادی است.»
وزیر ارتباطات همچنین در اینستاگرامش پستی منتشر کرد و درباره اعتماد کاربران به اندروید ایرانی و امنیت اطلاعات در آن نوشت: «این سیستم عامل در اختیار همه است و قابلیت بررسی در همه آزمایشگاه‌های امنیت سایبری دنیا را دارد. ارزیابی مرکز امنیت سازمان فناوری اطلاعات، سلامت سیستم را نشان می‌دهد. از بررسی‌های داخلی و بین‌المللی نیز استقبال می‌کنیم.» آذری جهرمی این سؤال کاربران که آیا سرنوشت این سیستم عامل مانند پیام‌رسان‌های داخلی است؟ این‌طور پاسخ داد: «اصولا تفاوت زیادی بین این دو وجود دارد. تصور کنید یک روز صبح متوجه شوید نرم افزار حمل و نقل عمومی، سفارش غذا، بانکداری و بسیاری خدمات دیگر ایرانی را که روی گوشی خود استفاده می‌کردید با دخالت کشوری دیگر حذف شده باشند. توسعه این سیستم عامل کمک می‌کند در آن روز بیچاره نباشیم.»
اندروید داخلی، زوری نخواهد بود
حالا مهم‌ترین چالش وزارت ارتباطات، شیوه نصب این سیستم‌عامل روی گوشی‌هاست. بسیاری از گوشی‌ها مثل هوآوی و برخی برندهای سامسونگ، اجازه تغییر سیستم‌عامل را به کاربران نمی‌دهند، حتی اگر این اجازه داده شود، تغییر سیستم‌عامل کار راحتی نیست که خود کاربران ازعهده آن بربیایند. به نظر می‌رسد تنها راه منطقی، مذاکره وزارت ارتباطات با تولیدکنندگان داخلی و خارجی گوشی است تا این سیستم‌عاملِ بومی‌شده را در کارخانه روی گوشی‌هایی که قرار است به ایران وارد شود، نصب کنند؛ اتفاقی که درمورد یک مدل از گوشی‌های جی‌ال‌ایکس افتاده است.
طبق اخبار رسیده، همین حالا هم مذاکراتی با شرکت‌های خارجی که بازار موبایل ایران را در دست دارند، در جریان است، با این حال وزارت ارتباطات باتوجه‌به شرایط بازار و زیرساخت‌هایش، می‌داند که نصب این سیستم‌عامل روی همه گوشی‌ها، کاری غیرممکن است و طبق گفته رئیس سازمان فناوری، برآورد وزارت ارتباطات این است که 5/0 تا 8درصد کاربران اندروید، جذب این نسخه سفارشی‌شده خواهند شد. ناظمی گفته است: «حرف وزارت ارتباطات این است که داشتن یک جایگزین، همیشه باعث می‌شود طرف مقابل تصور نکند که تنها راه‌حل، خودش است. اساسا شاید ما چنین راهکاری را داشته باشیم تا یک شرکت بزرگ، هیچ‌وقت به‌سراغ حذف نرم‌افزارها نرود؛ چون در بدترین حالت، ابزاری داریم که الزامات حداقلی را پاسخ می‌دهد».