حمیده خلیل‌زاده | شهرآرانیوز؛ توی حساب و کتاب آسمان یک‌سال شده است. یک‌سال از شب‌هایی که رفته‌ایم مهمان خدا بوده‌ایم، گذشته است. یک‌سال از شب‌هایی که در خانه خدا را زده‌ایم و سلامش کرده‌ایم و درباره گذشته و آینده‌مان گپ زده‌ایم، گذشته و دوباره رسیده‌ایم سرخط! رسیده‌ایم سر خط و حالا دوباره وقتش شده است که برویم در خانه خدا. دوباره بعد از یک‌سال آمده‌ایم دل به دلش بدهیم و گل بگوییم و گل بشنویم.
چهارتا حرف حساب هم این بین ردوبدل کنیم. چهارتا حرف حساب که به قدوقواره‌مان اضافه کند و برای ماراتن بعدی ما را آماده کند و بسازد. خدا را چه دیده‌ای، شاید در گپ‌وگفت شب‌های قدر امسالمان نسخه همه عمرمان را پیچیدیم. در ادامه، اعمال این شب‌ها و توصیه‌هایی را برای انجام بهترشان با هم مرور می‌کنیم.
بررسی سیره معصومان (ع) نشانگر آن است که آن بزرگواران در چنین شب‌هایی به حضور در مساجد توصیه کرده و خود نیز در مساجد بوده‌اند. آن بزرگواران احیای شب قدر را درون مسجد می‌گذراندند و با عمل، به پیروان خویش حضور در مساجد، به‌ویژه در چنین شب‌های بابرکتی را تعلیم می‌کردند. چنانکه رسول خدا (ص) حتی در شب‌های بارانی، در حالی که مسجد مدینه سقف نداشت، عبادت و شب‌زنده‌داری را در این محل ترک نمی‌کردند.
اعتکاف در دهه آخر ماه مبارک رمضان استحباب ویژه‌ای دارد. معتکفان در طول این دهه در مسجد جامع حضور یافته و تا آخر ماه از این مکان مقدس خارج نمی‌شوند. حضور رسول خدا (ص) در دهه سوم ماه مبارک رمضان در مسجد نیز نشان از اهمیت حضور در چنین مکان مقدسی است. محمدبن‌یوسف الصالحی‌الشامی (م ۹۴۲) در کتاب (سبل‌الهدی، ج ۸، ص ۴۳۹) این مورد را آورده است و این امر دارای سندی تاریخی ست.
همچنین «یحیی بن رزین» نقل می‌کند که امام صادق (ع) بیماری شدیدی داشتند؛ اما [با همان حال]دستور دادند که ایشان را به مسجد پیامبر (ص) ببرند و حضرت تا صبح روز بیست‌وسوم ماه رمضان در آنجا باقی ماندند. (امالی، شیخ طوسی، انتشارات دارالثقافه، قم، ۱۴۱۴ ق، ص ۶۷۶)
آیت‌ا... مکارم شیرازی درباره اعمال شب قدر بیان کرده‌اند: «اهمیت شب قدر بیشتر از هزاران ماه است، لذا یکی از اعمال شب قدر خواندن دو سوره عنکبوت و روم است، زیرا مطالب مربوط به توحید و توبه به‌سوی خدا در سراسر این دو سوره وجود دارد و اگر برنامه‌های این دو سوره را در زندگی اجرا کنیم، برای عمر ما کافی است و باید از فرصت شب‌های قدر استفاده کنیم و از گناهان کوچک و بزرگ خود توبه کنیم.»
آیت‌ا... حق‌شناس درباره اعمال شب قدر گفته‌اند: «در روایت وارد شده است که هر شخصی این دو شب نوزدهم و بیست ویکم احیا را به مذاکره علمی بگذراند؛ هر یک‌ساعت، ثواب یک احیای تام و تمام را دربردارد. مذاکره علم همین است، همین «قال‌الصادق» و «قال‌الباقر» است. اگر بخواهید از امیرمؤمنان (ع) تبعیت کنید؛ باید به این نکات توجه بفرمایید.»
آیت‌ا... صافی‌گلپایگانی درباره اعمال شب قدر گفته‌اند: از جمله وظایف مهم در این شب‌ها، تجدید عهد با، ولی امر، حضرت بقیّها... (عج) و خواندن دعای معروف: «اَللهم کُن لِوَلِیِّکَ…» میباشد؛ زیرا شب قدر به آن حضرت تعلّق خاص دارد و در آن شب ملائکه بر آن بزرگوار نازل می‌شوند و تمسّک به قرآن، عترت و کتاب مبین و امام مبین هم اقتضا دارد که در شب قدر، مؤمنان به ثقلین قرآن مجید و آخرین امامِ عدالتگستر و بقیه عترت هادیّه و مصداق حقیقی «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبَادِنَا»؛ یعنی به حضرت حجّه بن الحسن العسکری روحی و ارواح العالمین له الفدا تمسّک کرده و بدانند که به تصریح اخبار متواتره ثقلین، امن و نجات از ضلالت و گمراهی، فقط در سایه تمسّک به قرآن و عترت حاصل میشود و برای نجات از این همه انحرافات و سرگردانیهای گوناگون، راهی جز توسّل و تمسّک به هدایت «قرآن و عترت» نیست. در پایان به این مهم توجه داشته باشید که حالات معنوی نمازگزاران و روزه‌داران به یک اندازه نیست؛ چنانکه امیرمؤمنان (ع) در نهج‌البلاغه، حکمت ۱۹۷ می‌فرمایند: «إِنَّ هذِهِ الْقلُوبَ لَتمَلُّ کمَا تَمَلُّ الْأَبدَانُ؛ به‌درستی که دل‌ها همانند تنها خسته می‌شوند.»
اعمال شب‌های قدر را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد. یک قسم اعمالی هستند که در هر سه شب مشترک هستند و قسم دوم اعمالی هستند که مخصوص به هر کدام از شب‌ها توصیه شده‌اند. اعمال مشترک شب‌های قدر به شرح زیر است: