حمیده خلیل زاده | شهرآرانیوز؛ بهترین کلمات در زمان وداع با ماه رمضان، از آن امام سجاد (ع) است؛ آنجا که در دعای ۴۵ صحیفه فرمودند: «ماه رمضان در میان ما اقامت داشت و همراه خود رحمت آورد. رفیق بسیار خوبی برای ما بود و ما در صحبت و همراهی با او به فضایل و نعمت‌های بسیاری رسیدیم. دوستی بود که به همراهش رحمت و برکت و مغفرت آورد.» سپس فرمودند: «این ماه پس از آنکه پایانش فرا رسید، از ما مفارقت و هجرت کرد و ما را تنها گذاشت.
ما هم اکنون با ماه خدا وداع می‌کنیم؛ وداع با دوست عزیزی که مفارقتش برای ما توان فرساست. آن فردی که اهل معنا بود، خیرش در این ماه بیشتر شد و آن شخصی که گرفتار گناه بود، از گناهش کاسته شد.» وداع با ماه رمضان عملی است که انجامش در سیره رسول اکرم (ص) آمده است. به گفته کارشناسان دینی، این وداع به منظور پاسداشت این ماه و شکر نعمت‌های آن و طلب بخشش از پروردگار در آخرین دقایق این ماه عظیم است. به این منظور، اعمالی در سیره ائمه (ع) و همچنین کتاب‌های دعا برای ماه رمضان آمده است که در ادامه با هم مرور می‌کنیم.
وداع با ماه رمضان هرگز به معنای وداع با ویژگی‌های ارزشمند این ماه نیست. بنابراین، اگر صفات پسندیده‌ای مانند پهن کردن سفره اطعام، حضور در محافل دینی، قرائت قرآن، شب زنده داری و پرهیز از محرمات را حفظ کنیم، می‌توانیم همواره و تا رمضان بعد، از پیامد‌های معنوی آن بهره ببریم.
رهبر معظم انقلاب درباره وداع با ماه مبارک رمضان می‌فرمایند: «امام سجاد علیه السلام در دعای وداع ماه رمضان، آن چنان از فراق این ماه می‌نالد که بار‌ها و بار‌ها بر ماه رمضان درود می‌فرستد: السلام علیک. اینجا سلام به معنای بدرود و به معنای خداحافظی کردن با ماه رمضان عزیز و با این روز‌ها و شب‌های نورانی است. خداحافظی با این قطعه بهشتی از زمان عمر ما و از طول دوران سال، یعنی ماه رمضان است. عزیزان من! این ذخیره تقوا را که در ماه رمضان به دست آوردیم… باید حفظ کنیم. این محصول بسیار ارزشمندی است.» (۲۴/۰۸/۱۳۸۳)
شب آخر ماه رمضان، شب مبارکى است که چند عمل در آن سفارش شده است:
۱- غسل کردن.
۲- زیارت امام حسین علیه السلام.
۳- خواندن سوره هاى «انعام»، «کهف» و «یس».
۴- صد مرتبه «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ».
۵. خواندن این دعا که شیخ کلینی از امام صادق (ع) روایت کرده است:
«اللَّهُمَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ وَ قَدْ تَصَرَّمَ وَ أَعُوذُ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ یَا رَبِّ أَنْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیْلَتِی هَذِهِ أَوْ یَتَصَرَّمَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ لَکَ قِبَلِی تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُرِیدُ أَنْ تُعَذِّبَنِی بِهِ یَوْمَ أَلْقَاکَ»؛
«خدایا این است ماه رمضان که قرآن را در آن نازل کردی، اینک در حال گذشتن است و من به ذات کریمانه ات پناه می‌آورم از اینکه سپیده این شب طلوع کند یا ماه رمضان بگذرد و نزد تو برایم نتیجه کار ناشایست یا گناهی باشد که بخواهی مرا به سبب آن، روزی که ملاقاتت کنم، عذاب کنی.»
۶. خواندن دعاى «یا مُدَبِّرَ الْأُمُورِ...» که در اعمال شب بیست وسوم در «مفاتیح الجنان» آمده است.
۷. خواندن دعای وداع با ماه رمضان
پس از این اعمال، توصیه شده است که با این ماه وداع کنیم و دعا‌هایی را که درباره
وداع با ماه رمضان در کتاب‌های دعا آمده است، بخوانیم که بهترینش دعاى چهل وپنجم «صحیفه سجادیه» است.
همچنین سیدبن طاووس از امام صادق علیه السلام روایت کرده است که هر فردی در شب آخر ماه رمضان با آن ماه وداع کند و این دعا را بخواند، خداوند او را پیش از طلوع صبح بیامرزد و توفیق توبه و انابه را به او مرحمت فرماید: «اللَّهُمَّ لاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِیامى لِشَهْرِ رَمَضان»؛ «خدایا آن را آخرین دیدار از روزه ام در ماه رمضان قرار مده.»
در روایت دیگرى از جابربن عبدالله انصارى، این دعا از پیامبراکرم (ص) نقل شده است. در جمعه آخر ماه رمضان به محضر رسول اکرم (ص)، ایشان به من فرمود: این روز، جمعه آخر ماه رمضان است. با آن وداع کن و بگو: «اللهُمَّ لاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِیامِنا»؛ «خدایا آن را آخرین دیدار ما از روزه مان در ماه رمضان قرار مده.»
رسول اکرم صلى الله علیه و آله در ادامه فرمود: «هرکس در این روز این دعا را بخواند، به یکى از دو نیکویی دست یابد؛ یا آنکه ماه رمضان آینده را درک مى کند یا به آمرزش و رحمت بى انتهاى خداوند مى رسد.»
۸. خواندن ۱۰ رکعت نماز
از رسول اکرم صلى ا... علیه و آله روایت شده است که هرکس در شب آخر ماه رمضان ۱۰ رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت یک مرتبه سوره «حمد» و ۱۰ مرتبه سوره «توحید» را بخواند و در رکوع و سجود ۱۰ مرتبه بگوید: «سُبْحانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا الهَ الَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ اکْبَرُ» و بعد از هر دو رکعت، تشهد بخواند و سلام دهد و هنگامى که ۱۰ رکعت به پایان رسید، هزار مرتبه بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ» و بعد از استغفار سر به سجده بگذارد و بگوید: «یا حَىُّ یا قَیُّومُ، یا ذَاالْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ، یا رَحْمنَ الدُّنْیا وَ الْاخِرَه…» [۶۷]؛ «اى زنده، اى پاینده، اى صاحب جلالت و بزرگوارى، اى بخشاینده دنیا و آخرت...»
آن حضرت در ادامه فرمود: «هرکس چنین کند، سوگند به حق آن کس که مرا به نبوت مبعوث کرد، جبرئیل مرا خبر داد از اسرافیل و اسرافیل از پروردگار خود، که هنوز این شخص سر از سجده برنداشته است که خداوند او را بیامرزد و ماه رمضان را از او قبول فرماید و از گناهانش بگذرد.»
۹. دعاى ختم قرآن در روز آخر ماه رمضان
با توجه به اینکه در روز آخر ماه رمضان، بیشتر مردم قرآن را ختم مى کنند، مناسب است که پس از ختم قرآن، دعاى چهل ودوم «صحیفه سجادیه» را بخوانیم.
همچنین مى توانند این دعاى مختصر را که از امیر مؤمنان (ع) نقل شده است، بخوانند: «اللهُمَّ اشْرَحْ بِالْقُرْآنِ صَدْرى…»؛ «خدایا سینه ام را به وسیله قرآن بگشا…»