با سهام عدالت آشنا هستید؟
سهام عدالت در دسته خدماتی مانند یارانه‌ها قرار می‌گیرد. شرکت‌های تعاونی عدالت استانی، این سهام را به افرادی واگذار می‌کند که حائز ویژگی‌های لازم برای دریافت این خدمت هستند. این طرح در دولت نهم اجرایی شد و هدف از آن، گسترش و توسعه سهم تعاونی در اقتصاد کشور بود. با وجود سهام عدالت، شرکت‌های دولتی بنا به تصمیم‌گیری دولت، سهام خود را به طور بلاعوض به مردم واگذار می‌کنند و تمام اقشار جامعه با هدف‌گیری افراد کم‌توان جامعه در درآمد‌های دولتی سهیم می‌شوند. گسترش سهم تعاون و مشارکت بیشتر مردم عادی در درآمد‌های دولتی از جمله اهداف این طرح وسیع بوده است.
با بسته شدن ثبت نام سهام عدالت از سال ۱۳۹۴، ثبت نام سهام عدالت جدید صورت نگرفته و در حال حاضر واریز و پرداخت سهام عدالت ۱۳۹۸و استعلام سهام عدالت با کارت ملی و مشاهده صورتحساب سهام عدالت از طریق سایت سهام عدالت ممکن است:
https://www.samanese.ir
سهام عدالت چگونه و به چه کسانی اعطا شد؟
تصویب این طرح اقتصادی به بهمن‌ماه سال ۱۳۸۴ می‌رسد. در این تاریخ، هیأت دولت آن زمان، ارائه سهام عدالت به مردن را به تصویب رساند و مقرر شد در درجه نخست به گروهی از افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی، سازمان بهزیستی و رزمندگان بیکار سهام تعلق بگیرد. در واقع، بنا به این طرح، بخشی از سهام شرکت‌های دولتی به اقشار کم‌درآمد فروخته می‌شد. اما بعد‌ها این طرح عمومی‌تر شد و خانوار‌های مختلف می‌توانستند با ثبت‌نام در سامانه سهام عدالت، درخواست دریافت سهام خود را به دولت ارائه می‌کردند.
به این گروه از افراد برگه‌هایی اعطا شد که ارزش هر یک، ۵۰۰ هزار تومان بود و بعد‌ها به دستور محمود احمدی‌نژاد به یک میلیون تومان ارتقا پیدا کرد. سقف سهامی که به هر خانوار تعلق می‌گرفت هم حدود پنج میلیون تومان مشخص شده بود. در واقع، قرار بر این بود که نیمی از هر سهم تخفیف داده شود و نیم دیگر آن طی ۱۰ سال از محل سود شرکت‌ها بازپرداخت شود.
ارزش سهام عدالت رشد کرده است؟
ارزش سهام یک میلیون تومانی در ۱۱ سال قبل، اکنون به چیزی در حدود ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان رسیده است. این خبر را سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرده است. این سازمان، متولی اجرای طرح مذکور به شمار می‌رود. رقم مذکور در مهرماه سال ۱۳۹۷ اعلام شده و علت ارتقا و افزایش آن، بالا رفتن ارزش پورتفوی سهام عدالت به خاطر افزایش سهام در بازار سرمایه بوده است. شایان ذکر است که سهام عدالت، قابلیت خرید و فروش در بازار سرمایه را ندارد و این ارقام هم برآوردی است از افزایش ارزش سهام عدالت.
سود سهام عدالت چگونه پرداخت می‌شود؟
سهام عدالت متشکل از یک سبد سرمایه‌گذاری است که در آن سهام ۶۰ شرکت بورس و فرابورس وجود دارند. سود و زیان این شرکت‌ها به شکل علی‌السویه میان سهام‌داران توزیع می‌شود. به هر فرد مشمول دریافت این سهام، مبلغ یک میلیون تومان اختصاص یافته است.
لازم به ذکر است که سود سهام برای هر یک از افراد خانوار به حساب خود آن فرد واریز می‌شود و مانند یارانه ها، تمام سود به حساب سرپرست خانوار منتقل نمی‌شود. هر فرد از خانواده در هنگام ثبت نام این طرح به طور جداگانه، شماره شبای حساب خود را در سیستم به ثبت رسانده است و در نتیجه برای دریافت سود هم نیازی به دریافت سهم خود از سرپرست خانوار ندارد.
افراد می‌توانند وضعیت سهام خود را ازسایت سهام عدالت پیگیری و مشاهده کنند که چه میزان سهام دارند و وضعیت واریز سود آنها در چه وضعیتی است. دوره مجاز سهام عدالت به پایان رسیده است. اکنون به دلیل نبود وجود مجوز و ظرفیت‌های قانونی، ثبت و توزیع سهام به افراد جدید صورت نمی‌گیرد. اگر وضعیت جدیدی برای ثبت‌نام افراد تازه در سامانه شکل بگیرد، اطلاع‌رسانی‌های لازم از طریق مراجع و پایگاه‌های عمومی دولتی انجام خواهد گرفت.
مرحله اول واریز سود سهام عدالت در سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ پیگیری شدانجام شد و واریز سود مرحله سوم هم در مرداد ماه ۱۳۹۸ صورت گرفت. بر اساس مصوبه دولت، مشمولان نهاد‌های حمایتی دو برابر افراد دیگر سهام عدالت دریافت کرده‌اند و به همین میزان واریز سود سهام کمیته امداد و بهزیستی بیشتر از گروه‌های دیگر است.
شرایط تغییر شماره شبا برای مشمولین سهام عدالت
در شرایط عادی، امکان تغییر شماره شبای بانکی مشمولین وجود ندارد. اما اگر فردی، حساب بانکی قبلی خود را ببندد، ارسال یک دوره پرداخت سود به حساب مذکور و اعلام بانک مبنی بر عدم امکان واریز وجه به حساب مورد نظر او، سامانه امکان ثبت شماره شبای جدید فراهم می‌شود.
به طور کلی، ۵۰ میلیون نفر از ایرانیان، مشمول طرح دریافت سهام عدالت هستند. اما به دلیل اینکه برخی از افراد، مدارک دقیق و کاملی از خود تسلیم سامانه ثبت‌نام سهام عدالت نکرده‌اند و مدارک و اطلاعات هویتی‌شان راستی‌آزمایی نشده است، پرداخت سود تاکنون به تمامی ۵۰ میلیون نفر صورت نگرفته است و از میان این جمعیت حدود ۳۰ میلیون نفر موفق به دریافت سود سهام شده‌اند.
نحوه شناسایی مشمولان دریافت سهام
شناسایی مشمولان دریافت سهام نیاز به ساختار منسجم‌تر و دقیق‌تری دارد. زیرا نظام بررسی درآمد‌ها و مالیات در کشور چندان دقیق نیست و از این رو شناسایی گروه‌هایی که به واقع، مشمول دریافت سهام عدالت یا طرح‌های دیگری مانند دریافت رایانه هستند به خوبی قابل تشخیص نیستند. در میان این ابهام‌ها و نبود سیستمی شفاف برای تشخیص وضعیت مالی افراد، شناسایی برخی گروه‌ها مانند:
مددجویان کمیته امداد و سازمان بهزیستی
رزمندگان فاقد شغل
روستاییان و عشایر کم‌درآمد
شاغلین و بازنشستگان دستگاه‌های دولتی
کارگران فصلی
اما به طور کلی، ۱۸ گروه مشمول دریافت سهام هستند. مثلا: مددجویان کمیته امداد، سازمان بهزیستی و رزمندگان فاقد شغل، روستاییان و عشایر کم‌درآمد، شاغلین و بازنشستگان دستگاه‌های دولتی و دامنه بعدی مشمولان، کارگران فصلی را پوشش می‌دهد.
هدف از این طرح اقتصادی چیست؟
هدف از اجرای طرح اقتصادی سهام عدالت در جامعه، توسعه و افزایش خصوصی‌سازی و مشارکت مردمی در پیش‌برد فعالیت‌های اقتصادی و البته منتقع شدن آنها از درآمد‌های دولتی بوده است. دولت در نظر داشته تا موارد زیر را با اجرای این طرح در جامعه پیاده‌سازی کند. اینکه تا چه حد اهداف زیر با وجود سهام عدالت تحقق یافته‌اند نیاز به بررسی‌های دقیق و واکاوی شرایط اقتصادی دارد:
وضعیت دریافت سهام عدالت افراد متوفی
تغییراتی که در وضعیت خانواده‌ها بعد از ثبت‌نام برای تخصیص سهام ایجاد می‌شود، شرایط و مبلغ دریافت سهام مشمولین را تغییر نمی‌دهد. مثلا اگر خانواده‌ای بعد از ثبت‌نام خود، دارای فرزندانی شود، افراد اضافه‌شده دیگر مشمول دریافت سهام عدالت نخواهند بود. بنا به اصل ۴۴ قانون اساسی، آخرین مهلت ثبت شماره‌های شبا در پایان مهرماه سال ۱۳۹۷ بوده است.
اگر بنا به ثبت شماره‌های شبای جدید باشد، رسانه‌های عمومی، این موضوع را اعلام خواهند کرد. درباره افراد متوفی هم، سازمان خصوصی‌سازی، سود سهام را محاسبه می‌کند و برای وراث قانونی آنها کنار می‌گذارد. وراث هم بعد از شناسایی از سود مذکور بهره‌مند می‌شوند.
وارثان قانونی مشمولان دریافت سهام عدالت متوفی، با مراجعه به یکی از دفاتر پیشخوان خدمات الکترونیک دولت و با ارائه مدارک لازم و امضای تقسیم‌نامه سهام عدالت باید نسبت به تقسیم سهام عدالت و منافع آن اقدام کنند. شایان ذکر است، تا زمانی که همه‌ٔ وارثین قانونی نسبت به تامین مدارک لازم و امضای تقسیم‌نامه سهام عدالت اقدام نکنند به درخواست آنها برای تقسیم سود ترتیب اثر داده نخواهد شد. در واقع، در صورتی به تقسیم سهام عدالت میان وراث رسیدگی می‌شود که همه آنها به دفاتر مراجعه و مدارم لازم را ارائه کنند.
شرایط وراثت سهام عدالت
باید بدانید که وراث نمی‌توانند سهام شخص متوفی را به شخص ثالثی خارج از وراث قانونی انتقال بدهند. در واقع، بذل و انتقال یا هر نوع واگذاری آن به اشخاص دیگر امکان‌پذیر نیست. اما امضای تقسیم‌نامه سهام می‌تواند توسط وکیل، قیم یا کفیل وارث هم صورت بگیرد. وارثان می‌توانند، وکیلی قانونی تعیین کنند و این فرد به عنوان نماینده وراث در دفاتر پیشخوان خدمات الکترونیک حاضر شود و به جای وارث، اقدام به امضای تقسیم‌نامه سهام عدالت کند.