رضا عطاران هم مانند بسیاری از هنرمندان مطرح کشور، برخاسته از خاک خراسان بود و تا مقطع دیپلم در زادگاهش مشهد ماند و پس از آن برای ادامه تحصیل در رشته طراحی صنعتی به دانشکده هنرهای زیبای تهران رفت و پس از آن نمک‌گیر اهالی پایتخت شد. پس از مدتی از دانشگاه انصراف داد و دهه ۶۰ را با فعالیت در زمینه تئاتر پشت سر گذاشت.
سرانجام در سال ۱۳۶۹ با اعتماد اصغر عبداللهی برای بازی در مجموعه «بیداران» به تلویزیون معرفی شد. عطاران و حضور در ژانر کمدی، نتیجه کشف مهران مدیری بود که با دعوت به مجموعه تلویزیونی «پرواز ۵۷» (۱۳۷۲) و پس از آن در «ساعت خوش» (۱۳۷۳) از فرصت حضور در تیم مدیری به‌خوبی استفاده کرد و دیده شد. نخستین تجربه کارگردانی خود را سه سال بعد با مجموعه آیتمی «سیب خنده» برای مخاطب کودک و نوجوان تجربه کرد و در همان سال نیز با فیلم «کلید ازدواج» نخستین‌بار بر پرده سینما‌ها ظاهر شد.
عطاران با آغاز دهه ۸۰ بر شیب تند پیشرفت قرار گرفت و در سال ۱۳۸۰ با مشاوره و خلق شخصیت‌های «زیر آسمان شهر» با مهران غفوریان همراه شد. در سال ۱۳۸۱ با نویسندگی، کارگردانی و بازی در مجموعه «کوچه اقاقیا» در دسته برنامه‌سازان اثرگذار و پرمخاطب صداوسیما جای گرفت. پس از این تجربه بود که در رمضان سال ۱۳۸۳ با سریال محبوب «خانه‌به‌دوش» به اوج محبوبیت رسید و رمضان سال ۱۳۸۴ نیز با سریال «متهم گریخت» خاطره‌ساز رمضان‌های آن سال‌ها شد. سال ۱۳۸۷ بود که با سریال «بزنگاه» در ایام ماه مبارک با مدیوم تلویزیون خداحافظی کرد و پس از آن با حضور در پروژه‌های سینمایی، فصل تازه‌ای را در کارنامه هنری‌اش آغاز کرد.
بازی در فیلم «ورود آقایان ممنوع» (۱۳۸۹)، تندیس لبخند زرین در دومین جشن «لبخند آفتاب» را برای او به همراه داشت و برای فیلم «اسب حیوان نجیبی است» (۱۳۸۹)، دیپلم افتخار بهترین بازیگر مرد را از انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران دریافت کرد. سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را برای فیلم «خوابم می‌آد» (۱۳۹۰) با خود به خانه برد و در همان سال نیز برای بازی در فیلم «بیخود و بی‌جهت» عبدالرضا کاهانی، برنده دیپلم افتخار شد.
یک‌سال بعد در جشنواره فیلم فجر با فیلم «دهلیز»، ثابت کرد بازیگری او محدود به نقش‌های کمدی نیست و انجمن منتقدین و نویسندگان برای این فیلم او را شایسته عنوان بهترین بازیگر نقش اول مرد دانستند؛ نقشی که برای آن در جشنواره فیلم فجر همان سال نامزد بهترین بازیگر نقش اول مرد شد و تندیس حافظ را از چهاردهمین دوره این جشن از آن خود کرد. سال ۱۳۹۲ نیز برای بازی در «طبقه هساث» برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد شد و سال ۱۳۹۹ برای ایفای نقش در فیلم «روشن» بار دیگر سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد را در دست گرفت.
محبوبیت عطاران در دهه ۹۰ او را در سال ۱۳۹۲ برای بازی در فیلم‌های «طبقه هساث»، «ردکارپت» و «کلاشینکف» با سودآوری ۶/۱ میلیاردتومان به سودآورترین بازیگر سینمای ایران بدل کرد، اما آنچه مردم را به پشتوانه نام رضا عطاران به گیشه سینما‌ها می‌کشاند، شاید مرهون همان شب‌هایی باشد که پس از افطار به تماشای سریال‌هایش می‌نشستند و از دریچه نگاه او، خود را در میان داستان‌ها و شخصیت‌ها می‌یافتند. زیرا آدم‌های قصه‌های عطاران شبیه به زندگی واقعی لباس می‌پوشند، حرف می‌زنند، گریه می‌کنند و گاه در پس رنج‌های پنهانی، با صدای بلند می‌خندند.