وحید عسکری | شهرآرانیوز؛ تعدادشان روزبه روز زیاد می‌شود و حتی در برخی خیابان‌های شهر که قدم بزنید، می‌بینید که به فاصله چندصد متر یک فروشگاه زنجیره‌ای دایر شده است و فعالیت فروشگاه‌ها و کسب وکار‌های کوچک مرتبط با خود را هم از رونق انداخته است. هر چند هدف از گسترش این نوع فروشگاه‌ها عرضه کالاها به قیمت مناسب و تنوع بخشی دردسترسی به کالا‌های مختلف است، با این حال مشاهده‌های خبرنگار شهرآرا و گلایه‌های شهروندان نشان می‌دهد که در عمل، برخی از این فروشگاه‌ها به محلی برای گران فروشی باعنوان تخفیف تبدیل شده اند. به عنوان مثال برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای با تولیدکنندگان تبانی می‌کنند تا قیمت بیشتری برای مصرف کننده روی کالاها درج شود و سپس باعنوان تخفیف، این کالاها با قیمت کمتری به شهروندان فروخته می‌شوند.
همچنین دیده شده است که در برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای در مشهد، قیمت کالاها در قفسه‌ها و فاکتور خرید تفاوت دارد، به این صورت که شهروندان کالایی را به دلیل قیمت مناسب از قفسه برداشته؛ اما بعد وقتی فاکتورشان را بررسی می‌کنند، متوجه می‌شوند که قیمت پرداختی بیشتر است. کیفیت برخی کالا‌های عرضه شده در فروشگاه‌های زنجیره‌ای هم مورد انتقاد است، به عنوان نمونه بار‌ها دیده شده است که باعنوان ارزان فروشی، برنج و حبوبات درجه ۲ را به عنوان درجه یک عرضه می‌کنند.
علاوه براین، وقتی سخن از فروشگاه‌های زنجیره‌ای به میان می‌آید، آنچه به ذهن متبادر می‌شود فروشگاهی با حداقل استاندارد‌های لازم مانند پارکینگ است؛ اما در بسیاری از فروشگاه‌هایی که نام فروشگاه‌های زنجیره‌ای را یدک می‌کشند، به لحاظ متراژ و اندازه به هیچ وجه فروشگاه زنجیره‌ای محسوب نمی‌شوند و در حد یک سوپرمارکت معمولی اند. فروشگاه‌هایی که حتی فضای لازم برای چرخ دستی و سبد خرید ندارند و بدون پارکینگ و انبار کالا هستند.
همه این‌ها به کنار، این فروشگاه‌ها با نام زنجیره ای، هر روز بی هیچ قاعده‌ای از گوشه گوشه شهر‌ها سر بر می‌آورند و بر کسب وکار‌های خرد تأثیر می‌گذارند و با انواع تبلیغات رنگارنگ، مشتریان را جذب می‌کنند. امثال فروشگاه‌های زنجیره‌ای با استاندارد‌های حداقلی در شهرمان کم نیستند، به عنوان مثال یک فروشگاه زنجیره ای، نزدیک بر صدشعبه و فروشگاه دیگری ۶۵ شعبه در مشهد دارد. افزایش تعداد فروشگاه‌های زنجیره‌ای به حدی است که گاه دو فروشگاه با فاصله‌ای اندک از یکدیگر قرار دارند.
تحقیقات هادی حدادی، پژوهشگر حوزه سیاست گذاری و مدیریت سازمان‌های صنفی، نشان می‌دهد که با تأسیس هر فروشگاه زنجیره‌ای تا شعاع پنج کیلومتری، فعالیت اصناف خرد تحت تأثیر قرار می‌گیرند و با کسادی روبه رو می‌شوند و مطابق آمار‌های تجربی، تأسیس هر فروشگاه زنجیره‌ای می‌تواند باعث تعطیلی پنجاه واحد خرده فروشی سنتی شود.
مجید عیدی که در بولوار پیروزی خواربارفروشی دارد، در گفتگو با شهرآرا می‌گوید: پیش ازاین به فاصله کمتر از هفتصدمتری واحد صنفی ام، یک فروشگاه زنجیره‌ای دایر شده بود و حالا در دویست متری فروشگاهم یکی دیگر شروع به فعالیت کرده است. هیچ حساب وکتابی در ایجاد و فعالیت این فروشگاه‌ها وجود ندارد و هیچ نظارتی نیست که این گونه فعال می‌شوند. مغازه‌های کوچکی، چون مغازه من که اطراف این فروشگاه هاست و مخارج زندگی مان را از این محل تأمین می‌کنیم، با این وضعیت به کسادی و تعطیلی کشیده می‌شوند، چرا که مردم تصور می‌کنند این فروشگاه‌ها کالاها را از ما ارزان‌تر عرضه می‌کنند. هر چند در واقعیت، این مسئله درست نیست و بعضا ما کالا‌های اساسی را ارزان‌تر از این‌ها می‌فروشیم.
وی می‌افزاید: در برخی از این فروشگاه‌های زنجیره‌ای کالا‌های بی کیفیت باعنوان ارزان فروشی عرضه می‌شوند، ضمن اینکه قیمت‌های آن‌ها هم نسبت به اجناسی که در فروشگاهم عرضه می‌کنم گران‌تر است، اما ظاهرا نظارتی بر آن‌ها نیست.
علی یوسفی یکی دیگر از خواربارفروشان در بولوار اندیشه مشهد که در صدمتری مغازه اش فروشگاه زنجیره‌ای قرار دارد، بیان می‌کند: مردم به دلیل اینکه وقتشان را در بازار بگذرانند، وارد فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌شوند و در میان تنوع و زرق وبرق کالاها و نوع تبلیغات فروشندگانی که در کنار هر قفسه هستند، گرفتار می‌شوند و حتی اگر قصد خرید هم نداشته باشند، وقت خروج انبوهی از کالا را خریده اند.
وی افزود: در مغازه و سوپرمارکت امثال من، مردم کالای موردنیازشان را می‌خرند نه بیشتر؛ اما این مجموعه‌ها بیشتر با هدف مصرف گرایی و کسب سود‌های کلان، آن هم در این شرایط بد اقتصادی به مصرف زدگی مردم دامن می‌زنند. در این میان برایم عجیب است که چرا قیمت کالاهایشان بیشتر از قیمت‌های همان کالا‌هایی است که در فروشگاه هایمان عرضه می‌کنیم و کسی هم برخوردی با آن‌ها نمی‌کند.
اما دراین بین، فروشگاه‌های زنجیره‌ای با تبلیغاتی همچون تخفیف‌های فصلی، توانسته اند مشتریان را جذب کنند. خانم کارگزار که به قول خودش گشتن در فضای این فروشگاه‌های بزرگ و خرید در آن‌ها برایش لذت بخش است، می‌گوید: برخی از این فروشگاه‌ها فضا و تنوع کالایی خوبی دارند و برای انتخاب نوع کالا، برند، کیفیت و قیمت اختیار لازم را دارم و می‌توانم آنچه می‌خواهم انتخاب کنم، اما در فروشگاه‌های کوچک این امکان نیست و هر آنچه باشد، به خریدار می‌دهند. وی بیان می‌کند: از سویی تخفیف‌هایی هم که اعلام می‌کنند از جذابیت‌های این فروشگاه هاست، هر چند این تخفیف‌ها شاید اندک باشد؛ اما برای من وقتی زیاد خرید می‌کنم جالب توجه می‌شود و برای همین بیشتر تمایل دارم برای خرید به این فروشگاه‌ها مراجعه کنم.
در میان برخی از مشتریان فروشگاه‌های زنجیره ای، کسانی هم هستند که از ارائه خدمات این فروشگاه‌ها رضایت ندارند و از وضعیت آن‌ها گلایه دارند. محمد ابراهیم زاده که برای خرید به یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در میدان جانباز مراجعه کرده است، می‌گوید: برخی کالا‌های موردنیاز با برند‌های معروف در این فروشگاه موجود نیست و کالا‌هایی با برند‌های ناآشنا نیز نسبت به سایر مغازه‌های کوچک بسیار گران‌تر فروخته می‌شود. او می‌گوید که گاهی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای کالایی خریده، اما بعد متوجه شده است که همان کالا را سوپرمارکت محل سکونتش ارزان‌تر عرضه می‌کند.
یکی دیگر از خریداران نیز می‌گوید: تخفیف‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای زیاد نیست که تأثیری در اقتصاد خانوار بگذارد. به عنوان مثال برای محصولات لبنی ۵ تا ۱۰ درصد تخفیف می‌گذارند، آن هم برای محصولات کارخانه‌هایی که تاریخ مصرفشان روبه پایان است. یکی دیگر از خریداران معتقد است که فروشگاه‌های زنجیره‌ای تحت پوشش عرضه ارزان‌تر کالا‌های اساسی، سایر کالا‌های خود را که لوکس‌تر هستند، گران‌تر به شهروندان می‌فروشند.
رئیس اتاق اصناف مشهد نیز در گفتگو با شهرآرا درباره وضعیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌گوید: فروشگاه‌های زنجیره‌ای موظف هستند براساس قراردادی که با شرکت مرکزی خود دارند، کالاهایشان را به طور یکنواخت بفروشند. باوجوداین بیشتر فروشگاه‌های زنجیره‌ای از قراردادی که با شرکت مرکزی خود منعقد کرده اند، پیروی نمی‌کنند. هادی مخملی درباره تأثیر فروشگاه‌های زنجیره‌ای بر فروشگاه‌های کوچک شهر، بیان می‌کند: فروشگاه‌های کوچک شهر این ظرفیت را دارند تا یک رقابت سالم با فروشگاه‌های زنجیره‌ای داشته باشند و این فروشگاه‌ها مانند سال‌های گذشته تأثیرپذیری آن چنانی بر فروشگاه‌های کوچک ندارند.
وی به بازرسی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای مشهد اشاره و تصریح می‌کند: از ابتدای امسال تاکنون ۷۳۰ مورد از فروشگاه‌های زنجیره‌ای مشهد را بازرسی کرده ایم که برای ۱۴۱ مورد از آ ن‌ها فرم تخلف پر شده است. به گفته رئیس اتاق اصناف مشهد از ۱۴۱ مورد فرم تخلف فروشگاه‌های زنجیره ای، صدمورد مربوط به گران فروشی، ۲۸ مورد مربوط به رعایت نکردن قوانین نظام صنفی، هشت مورد درج نشدن قیمت و پنج مورد صادرنشدن صورت حساب بوده است.
وی درباره تخفیف‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای هم می‌گوید: با توجه به درج قیمت تولیدکننده و مصرف کننده بر روی کالاها، تخفیف‌هایی که در برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای در نظر گرفته می‌شود، غیرواقعی است. وی تأکید می‌کند که باتوجه به اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای زیرپوشش اتحادیه کشوری هستند، تعداد دقیقشان در مشهد مشخص نیست.
رئیس انجمن حمایت از حقوق مصرف کنندگان خراسان رضوی نیز در این زمینه به شهرآرا می‌گوید: فروشگاه‌های زنجیره‌ای به منظور دسترسی راحت‌تر مصرف کنندگان به کالاها و با هدف ارائه خدمات مناسب‌تر شکل گرفته اند، ولی متأسفانه در طی سال‌های گذشته، این فروشگاه‌ها که قارچ گونه رشد کرده اند، در کنار ارائه خدمات بحث منافع مالی خود را بیشتر در نظرگرفته اند و اکنون به انواع روش‌ها برای کسب درآمد روی آورده اند.
سیدمهدی اصغریان با تأکید بر اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای ضربه سنگینی به اقتصاد فروشگاه‌های کوچک زده اند، بیان می‌کند: با ارتباطی که برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای با صنعت دارند، آن‌ها خط تولید یا درصدی از خط تولید را اجاره می‌کنند و باعث انحصار یک کالا می‌شوند. فروشگاه‌های زنجیره‌ای کالاهایشان را با تیراژ زیاد می‌خرند که این موضوع نیز منجر به انحصار برخی کالاها توسط فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌شود.
رئیس انجمن حمایت از حقوق مصرف کنندگان خراسان رضوی با اشاره به اینکه سود کالا از تولید تا مصرف کننده ۳۰ درصد است، ادامه می‌دهد: باوجوداین جای سؤال است که چگونه فروشگاه‌های زنجیره‌ای که قیمت تولیدکننده و مصرف کننده کالا مشخص است اقدام به تخفیف ۳۵ و ۴۰ و حتی ۶۰ درصد می‌کنند.
اصغریان با اشاره به اینکه در گذشته فروشگاه‌های کوچک در یک خیابان، در یک رقابت و با حاشیه سود کمتر اقدام به فروش کالا می‌کردند، می‌گوید: تخفیف‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای باعث شده است تا خریداران به این فروشگاه‌ها تمایل پیدا کنند و فروشندگان کوچک در تأمین مخارج روزمره شان دچار مشکل شوند.
وی با اشاره به اینکه نظارت بر فروشگاه‌های زنجیره‌ای برعهده یک دستگاه نظارتی نیست، خواستار ورود همه دستگاه‌های نظارتی بر روند فروش کالا در فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌شود و می‌گوید: بعضا دیده می‌شود که فروشگاه‌های زنجیره‌ای به بهانه اینکه قیمت هایشان توسط فروشگاه مرکزی در تهران مشخص می‌شود از پاسخگویی طفره می‌روند و این مسئله را بهانه‌ای برای گران فروشی می‌کنند. این در حالی است که این بهانه‌ها پذیرفتنی نبوده و باید با این گونه تخلفات برخورد شود.