لیلی رحمانی - خیابان پیام که موازی با بولوارخیام است، ساختمان چندین مرکز و اداره مهم را در دل خود جای داده که سازمان نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی یکی از پررفت و آمدترین این مراکز است، سازمانی که رفت و آمد زیاد مراجعان به آن سبب شده است همیشه تعداد زیادی خودرو در جای جای خیابان پارک و ایجاد ترافیک کنند. ورودی ساختمان نظام مهندسی به دلیل رفت و آمد زیاد دائم در حال باز و بسته شدن است و افراد زیادی پروند ه به دست در حال ورود و خروج از این مرکز هستند. سازمان نظام مهندسی که در ۱۳۷۴ تأسیس شد، سازمانی غیر دولتی است برای تحقق اهداف قانون نظام مهندسی و کنترل ساخت و ساز‌ها که در هر استان نیز واحد‌های حقوقی مستقلی دارد.
وارد ساختمان می‌شویم که فضای داخلی آن شلوغ است. خانم جوانی بر روی یکی از صندلی‌ها نشسته و متنی را با دقت می‌خواند. وقتی سر صحبت را با او باز می‌کنیم می‌گوید: سروکارتان که به نظام مهندسی بیفتد، باید کفش آهنی به پا کنید. من هم تا امروز صبوری کرده ام و منتظرم ببینم کی مشکلم حل می‌شود. او ادامه می‌دهد: به ساختمان داخل حیاط بروید، اصل حکایت‌ها آنجاست. انگار تمام کار‌های اصلی در آن ساختمان کوچک انجام می‌شود. نگاه کنید هرکسی از آنجا می‌آید توپش پر است. بیراه نمی‌گوید. در این ساختمان می‌توانیم صدای افراد را به وضوح بشنویم که زیرلب غر می‌زنند و دونفری و سه نفری مشغول گله کردن از روند کاری در این مرکز هستند.
در سالن اصلی این ساختمان اتاق کوچکی قرار دارد که قسمتی از آن به وسیله یک پارتیشن از بقیه قسمت‌ها جدا و روبه روی آن تعداد زیادی صندلی چیده شده است. صندلی‌ها با اینکه قسمت عمده‌ای از فضا را پر کرده اند، بازهم پاسخ گوی حجم زیاد مراجعان نیستند و خیلی‌ها سرپا ایستاده اند. در سالن همهمه است و این باعث می‌شود مسئول پاسخ گویی هر چند دقیقه طاقتش کم شود، صدایش را کمی بالا ببرد و از مراجعه کننده‌های شاکی بخواهد کمی صبوری کنند تا کارشان انجام شود. از طرفی هر لحظه بر طول صفی که در سالن شکل گرفته است افزوده می‌شود و آن‌ها که کم طاقت ترند جلو می‌آیند و هرازگاهی سروصدایی راه می‌اندازند.
۱۰ بار برای تأیید آسانسور آمد ه ام
«بیش از چندماه است که به اینجا می‌آیم و می‌روم، می‌خواهیم پایان کار ساختمانم را بگیریم، اما تأیید نمی‌شود.» این را خانم جوانی می‌گوید که پوشه‌ای در دست دارد و با ادامه می‌دهد: ما قبلا هم پایانکار داشتیم، اما حالا آسانسور گذاشته ایم و با وجود گرفتن تأییدیه‌های آسانسور هنوز کارمان گیر اینجاست. حالا در نظر بگیرید ملکمان را هم به هوای اینکه کار‌های صدور پایان کار تمام شده است فروخته ایم و مالک جدید هرروز برای انتقال سند سراغمان می‌آید. حالا هربار به اینجا می‌آییم ما را سر می‌گردانند و کار‌ها هم طبق روال انجام نمی‌شود. او به صندلی خالی پشت پیشخوان اشاره می‌کند و می‌گوید: اینجا ۲ نفر مسئول رتق وفتق امور هستند که معمولا یکی از آن‌ها هم پشت میزش نیست. در این مدت که آسانسور گذاشته ایم چند بار آمده ام و رفته ام و هربار کارم در یک جا گیر کرده است.
با پیامک وضعیت پرونده را اطلاع‌رسانی کنند
جرو بحث بین کارمند و مرد مسنی که به عنوان ارباب رجوع آمده است بالا می‌گیرد.
- چند بار باید بیایم و بروم؟ زندگی ام به هم ریخته است. من که نمی‌توانم هرروز از شهرستان به اینجا بیایم و بازهم به نتیجه‌ای نرسم.
-چاره‌ای نیست تنها راهش همین است. باید از طریق کد رهگیری تان مسئله را پیگیری کنید. با اینجا آمدن و ایستادن بالای سر ما که کاری پیش نمی‌رود.
مرد مسن مستأصل و عصبانی به سمت تنها پنجره اتاق می‌رود و بعد از چند دقیقه می‌نشیند تا کمی از عصبانیتش کاسته شود. می‌گوید بیش از ۳ ماه است که کارش برای گرفتن یک تأییدیه ساده در این ساختمان گیر کرده است. «هربار به اینجا می‌آیم، متوجه می‌شوم پرونده ام سر ایراد‌های بسیار جزئی‌ای گیر کرده است که عاملش اشکالات سیستمی و خود کارمندان اینجا بوده اند. هر دفعه هم می‌روم و مشکل را حل می‌کنم، اما باز مشکلی دیگر پیش می‌آید و کار تمام نمی‌شود. حرف هم که می‌زنم، می‌گویند فعلا برو تا کارت انجام شود، اما باور کنید تا خودم نیایم و کار را پیگیری نکنم هیچ کاری انجام نمی‌شود. یعنی اگر نیایم کارم می‌ماند و اگر هم بیایم می‌گویند:چرا آمده ای؟»
او که حالا اندکی آرام‌تر شده است ادامه می‌دهد: ما که آن طرف سیستم‌ها را نمی‌بینیم، خودشان هستند و خودشان.ای کاش دست کم برای آرامش دل ما هم که شده با ارسال یک پیامک ما را از وضعیت پرونده مان باخبر کنند تا اگر روال کار با مشکلی روبه رو شد، مراجعه و مسئله را حل کنیم.
برون سپاری گیج کننده
با نزدیک شدن ساعت به ۱۱ صبح، شلوغی در این اتاق چند متری بیشتر می‌شود و زمانی که از در اتاق خارج می‌شویم برگه چسبانده شده روی در ورودی توجه‌مان را جلب می‌کند: «بخش زیادی از کار‌های نظام مهندسی به دفتر‌های پیشخوان الکترونیک شهرسازی برون سپاری شده است. این دفتر‌ها موظف به انجام و پیگیری پرونده‌ها هستند و هرگونه کم وکاستی در انجام این کار و فرستادن ارباب رجوع به دفتر نظام مهندسی پیگیری خواهد شد.» این مطلب این سؤال را در ذهنمان ایجاد می‌کند که اگر کار‌ها برون سپاری شده است، علت حضور این تعداد ارباب رجوع چیست؟
همین سؤال را از یکی از مراجعه کننده‌ها می‌پرسیم و او می‌گوید: شروع کار ما به چندسال پیش باز می‌گردد و در همان زمان هم کل مبلغی را که باید پرداخت می‌کردم در یکی از دفتر‌های پیشخوان الکترونیک شهرسازی پرداخت کردم، اما اکنون آن دفتر تعطیل شده است و خودم مجبور شده ام کارم را پیگیری کنم. حرف هایش که تمام می‌شود پوزخندی می‌زند و می‌گوید: گرچه ترجیح خودم هم همین است که شخصا پیگیر کارم باشم. به دفتر‌ها اعتمادی ندارم. بسیاری از آن‌ها نیرو‌های مجرب ندارند و کار بدتر گره می‌خورد.
«ما هم گیج شده ایم، هربار یک قانون جدید، هربار یک دستورالعمل متفاوت. یک بار می‌گویند: مالک بیاید تا جواب بدهیم، یک بار می‌گویند: فقط به دفتر پیشخوان مراجعه کنید! اوضاع اینجا بسیار آشفته و گیج کننده است.» این‌ها را فردی می‌گوید که در یکی از دفتر‌های برون سپاری شده کارهایش را پیگیری کرده، اما به نتیجه نرسیده است. او می‌گوید حالا هم برای پیگیری یک پرونده آمده و دنبال گرفتن وقت برای ملاقات با رئیس اداره است.
مهندس ناظر من زنده است
داد و بیداد در این ساختمان تمامی ندارد و بار دیگر صدای یکی از مراجعه کننده‌ها بلند می‌شود. او هم از رفت و آمد‌های تکراری خسته شده است و می‌گوید: برای صدور یک کد بیشتر از ۱۰ روز است که می‌آیم و می‌روم، درحالی که به من گفته بودند این کار تنها ۲ روز زمان می‌برد. همه این‌ها بماند، حالا که پرونده ام در مراحل پایانی و معطل تأیید مهندسناظر است، اعلام کرده اند:مهندس ناظر شما فوت کرده است و در قید حیات نیست. من هم امروز همراه با مهندس ناظر پرونده آمده ام تا بلکه او را ببینند و باور کنند که او زنده است و می‌تواند پرونده ام را تأیید کند. یک نفر نیست بگوید برای ما سازنده‌ها زمان بسیار اهمیت دارد. مشکلات ریز و درشت تمامی ندارد، در حیاط ساختمان ۲ نفر با هم در حال مکالمه هستند. یکی از آن‌ها می‌گوید:پرونده من گیر تأیید برای فضایی بیست متری است و برای همین ۲۰ متر بار‌ها آمده ام و رفته ام. راستش را بخواهید پرونده‌های کوچک در اینجا بیشتر گیر می‌کنند و اتفاقا اگر پول کلانی در جریان کارتان باشد و پروژه از آن پروژه‌های مهم، همه چیز سریع‌تر و بهتر انجام می‌شود.
سیستم نظام مهندسی شفاف می‌شود
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی می‌گوید: با پذیرش برخی مسائل موجود می‌گوید: سازمان نظام مهندسی خراسان اکنون در حال گذر از قوانین سالخورده‌ای است که تا کنون مسائل مختلفی را برای کراجعان به وجود آورده است، اما با تغییرات در حال انجام بسیاری از مسائل حل خواهد شد. برای تسریع امور و شفاف سازی و همچنین جلوگیری از فساد، باید به دنبال الکترونیکی کردن سیستم باشیم و در طول یک سال گذشته برای تحقق این موضوع ۳۷ هزار و ۵۰۰ کارتابل الکترونیکی ایجاد شده است. در گذشته تعداد مراجعه‌های حضوری به مرکز زیاد بود که گاه تعداد آن‌ها به بیش از ۷۰۰مورد در روز می‌رسید، اما با توسعه خدمات الکترونیکی این میزان کاهش بسیاری داشته است. در گذشته مالکان برای پیگیری پرونده‌های خود ملزم به مراجعه به مراکز مختلفی، چون اداره امور مهندسان بودند که بعد از توافقات صورت گرفته با شهرداری و حذف مرحله «امور مهندسان» اکنون پرونده به شکل مستقیم در سازمان نظام مهندسی پیگیری می‌شود که این خود به تسریع امور کمک می‌کند.
به گفته محمد حسین شرکا این وضعیت سبب شده است از تیرماه سال ۹۷ تا کنون به بیش از ۱۴ میلیون متر مربع تخلف ساختمانی در این سازمان پاسخ گویی شود که این رقم در سال ۹۶ تنها ۴ میلیون متر مربع تخلف ساختمانی بوده است. شرکا ادامه می‌دهد: از دیگر اقداماتی که در یک سال گذشته برای تسریع، شفاف سازی و رفع مشکلات در این سازمان انجام شده می‌توان به توافق بین شهرداری، سازمان ثبت اسناد و املاک نظام مهندسی اشاره کرد که برای اولین بار در کشور صورت گرفته است. این طرح که قرار است به صورت پایلوت در خراسان رضوی اجرا شود بر اساس اجرای قانونی به نام حدنگار اجرایی می‌شود. در این طرح بازدید و نقشه برداری پرونده‌ها را شخصی انجام می‌دهد که بر هر ۳ حوزه (شهرداری، سازمان ثبت اسناد و املاک و نظام مهندسی) مسلط باشد. به این ترتیب چند مرحله حذف می‌شود. ضمن اینکه این مسئله باعث شده است مغایرت‌های صددرصدی برخی پرونده‌ها هم به صفر برسد. او درباره گله شهروندان از دفتر‌های پیشخوان الکترونیک شهرسازی نیز می‌گوید: درصورتی که این دفتر‌ها تخلفی انجام دهند شهروند می‌تواند موضوع را از طریق شورای انتظامی سازمان نظام مهندسی پیگیری کند و به نتیجه برساند. این شورا نه تنها درباره دفتر‌ها بلکه در زمینه تخلفات احتمالی از سوی مهندسان ناظر نیز وارد عمل می‌شود و مانع از دریافت وجوه اضافه یا مشکلات دیگر می‌شود. اگر در شرایطی به دلیل تمدید نشدن مجوز دفتری، بعد از ثبت درخواست متقاضی، امکان ادامه پرونده نباشد، مالک می‌تواند از طریق شهرداری اقدام به کانورت (ارسال درخواست به دفتر دیگر) کند و موضوع را از دفتر دیگری پیگیری کند. درباره مهندسان ناظر نیز در صورتی که مهندس ناظر پرونده در قید حیات نباشد، مالک می‌تواند کار را به مهندس دیگری انتقال دهد. اگر انتقال به دلایل دیگر و به خواست مالک باشد، ابتدا اخطاریه‌ای به مهندس داده می‌شود و بعد از یک هفته امکان فعالیت مهندس ناظر به طور سیستمی مسدود می‌شود. شرکا در بخشی دیگر از سخنان خود از اقداماتی برای شفاف سازی دریافت وجوه مهندسان ناظر خبر می‌دهد و می‌گوید: این موضوع از طریق سیستم برای اولین بار در کشور، در استان شفاف سازی و تمام پرداخت‌ها سیستمی شده
است. در پایان رئیس سازمان نظام مهندسی استان با تأیید اینکه ساختمان فعلی مناسب نیست از احداث ساختمان جدید نظام مهندسی خبر می‌دهد که طراحی آن به بهترین مهندسان طراح کشور سپرده شده است و اعلام می‌کند: ظرف یک یا ۲ سال آینده این ساختمان در بولوار خیام مشهد احداث خواهد شد.