حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ به حال‌وهوای محرم نزدیک می‌شویم. پرچم‌های عزا و لباس‌های ماتم مهیا می‌شوند و برخی آماده رفتن به میعادگاه یار می‌شوند؛ آماده سفر به کربلا که یکی از آرزو‌های دیرینه هر شیعه دوستدار امام‌حسین (ع) است؛ به‌خصوص که در سال‌های نه‌چندان دور، راه این سفر به روی ما بسته بود و به‌آسانی نمی‌توانستیم به کربلا برویم.
با نگاهی به سفرنامه‌ها نیز درمی‌یابیم که سفر به این سرزمین و زیارت حرم امام‌حسین (ع) و برادر گرامی‌شان حضرت عباس (ع)، سفری سخت، اما شیرین برای ایرانیان بوده است؛ مسیری که طی آن برای زائران با خود نوعی سیر و سلوک را نیز به‌همراه داشته است. درحال‌حاضر ما به‌آسانی این راه را طی می‌کنیم، با این حال همچنان آداب و اعمالی وجود دارد که با رعایت آن‌ها می‌توانیم سفری پربار را برای خود رقم بزنیم. در ادامه با هم آداب سفر به شکل عام و آداب سفر کربلا به‌طور خاص را مرور می‌کنیم.
همان‌طور که گفته شد، سفر معنوی کربلا اصول و آدابی دارد. همانند هر عملی، زیارت کربلا نیز باید با نیت خالص خدایی انجام شود. وصیت کردن و صدقه دادن قبل از سفر، دعا در شروع سفر، تهیه وسایل موردنیاز سفر، داشتن اخلاق نیک، سازش با هم‌سفرها، وظیفه‌شناسی و مسئولیت‌پذیری از آداب سفر در اسلام هستند.
اعلام سفر به خانواده، قبل از سفر سفارش شده است. این امر در سفر زیارتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. با انجام این کار از دعای خیر اطرافیان بهره‌مند و همچنین واسطه‌ای برای رساندن سلام آن‌ها به محضر امام (ع) می‌شویم. صدقه دادن قبل از سفر نیز، بسیار توصیه شده است. این عمل، انسان را از شر بدی‌ها و مشکلات، خلاص می‌کند.
برپایه توصیه امامان معصوم (ع)، لازم است خرج سفر از مال حلال و پاکیزه باشد. این توصیه در زمان انجام سفر زیارتی اهمیت بیشتری می‌یابد. بنا بر روایات، فرد درحالی‌که حقی بر گردن دارد، باید از سفر بپرهیزد.
معمولا ما سفر‌های زیارتی را به‌طور دسته‌جمعی می‌رویم. خوب است بدانید که تنها سفر کردن در روایات، نهی و انتخاب هم‌سفر و همراه خوب و همسان توصیه شده است. بهتر است هم‌سفران از نظر توان مالی، هم‌سطح باشند تا سبب سرشکستگی یکدیگر نشوند و فرد کم‌برخوردار بیش از توان خود به خرج نیفتد. هماهنگ و هم‌فکر بودن همراهان از نظر عقاید مذهبی، سطح علمی و فضیلت انسانی، نیز اوقات بهتری را در سفر رقم خواهد زد.
هر منطقه و جامعه دارای آداب، رسوم و فرهنگ خاصی است که رعایت آن‌ها از وظایف مسافر به‌شمار می‌رود. احترام به این اصول و قوانین، از ایجاد تعارض و تنش جلوگیری می‌کند. این امر در سفر‌های زیارتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. لازم است در سفر به کربلا به آداب و رسوم و فرهنگ مردم عراق احترام بگذاریم و با رعایت نکات اخلاقی، خاطره خوبی برای آن‌ها بسازیم.
در سفر زیارتی ما به‌دنبال نزدیکی بیشتر به خدا و اولیای او هستیم، پس شایسته است در این مسیر به حقوق افراد، تعدی و تجاوز نکنیم. آلوده نکردن مسیر و مقصد سفر، بسیار مهم و یکی از توصیه‌های مهم دین اسلام است. همچنین ایجاد آلودگی صوتی، سبب رنجش هم‌سفران و مردم منطقه می‌شود. به‌طورکلی در طول سفر نباید سبب تخریب یا آلودگی محیط‌زیست بشویم و باید از تجاوز به حریم دیگران اجتناب کنیم. بسیار پسندیده است که در طول سفر تا حد امکان زباله‌ها را جمع‌آوری کنیم و زباله‌ای را در مسیر رها نسازیم.
عکاسی یکی از عادات مثبت در سفر است که به ثبت خاطرات کمک می‌کند، با این حال در سفر‌های زیارتی باید مراقب باشیم که این ثبت خاطرات، ما را از اعمال زیارت بازندارد و همچنین خلوت دیگران را به‌هم نزند. باید توجه کرد که در عکاسی از افراد، حتما رضایت و اجازه آن‌ها لازم است و رعایت نکردن این موضوع، تجاوز به حریم شخصی افراد محسوب می‌شود.
در روایات برای زیارت مرقد مطهر امام‌حسین (ع)، آدابی ذکر شده است. در اینجا یکی از این روایات را که آداب جامع‌تری در آن آمده است، محور بحث قرار می‌دهیم و درباره آن گفتگو می‌کنیم. امام‌صادق (ع) آداب زیر را برای زائر حسینی، سفارش فرموده‌اند.
زائر حسینی باید رفتار خوب و نیکو با همراهان و اطرافیان خود داشته باشد. کسانى که می‌خواهند از مسافرت خود بهره ببرند و مشمول عنایت حضرت حق قرار گیرند، باید این نکته را رعایت کنند.
در سفرهاى زیارتى، به‌دلیل ازدحام جمعیت و نیز محدودیت امکانات، معمولا مشکلاتى پیش می‌آید که اگر زائر داراى صبر و تحمل نباشد، ممکن است با دیگران درگیر شود یا رفتار ناپسندی از او سر بزند. براى پیشگیرى از بروز چنین وضعیتى، زائر حسینی باید با تمرین صبر و تحمل، به ثمرات زیارت دست یابد.
کم‌گویی و به‌نیکی سخن گفتن در سفر کربلا توصیه شده است. این کم‌گویی، تمرکز انسان را به‌سوی هدف، معطوف می‌کند و برکات بسیاری را به‌سمت روح انسان جاری می‌سازد. پرهیز از بحث‌های نابجا، اجر سفر انسان را زیاد می‌کند.
ذکر گفتن در طول مسیر، سبب بخشش گناهان و شایستگی روح برای دیدار حرم می‌شود.
طهارت و رعایت بهداشت، باعث سلامتی زائر و اطرافیان او و داشتن سفری دور از بیماری می‌شود. غسل زیارت پیش از رفتن به حرم، بسیار نماز خواندن و صلوات گفتن در این سفر، توصیه شده است.
در روایت دیگری امام‌صادق (ع) می‌فرمایند: «.. هنگامى که فردی قصد زیارت امام‌حسین (ع) را کند، پس از آنکه غسل زیارت کرد، محمد (ص) او را ندا می‌کند: اى واردشوندگان بر خدا! شما را به‌همراهى من در بهشت بشارت باد! سپس امیرمؤمنان (ع) ندا می‌کند: من ضامن برآورده شدن حوائج شما و دفع بلا از شما در دنیا و آخرت هستم. پس آن‌گاه پیامبر و على از راست و چپ، آن‌ها را دربر می‌گیرند تا زمانى که به‌سوى خانواده‌شان برگردند».
زائران باید در سفر به نماز‌های واجب اهمیت بدهند و تلاش کنند در اول وقت آن را اقامه کنند. نماز، وسیله‌اى براى پاک کردن روح آدمى است. همچنین شایسته است به خواندن نماز‌های مستحبی مانند نماز شب اهتمام شود.
صلوات بر پیامبر (ص) ذکر بسیار مبارک و باعظمتی است که بر زبان آوردن آن در همه احوال و زمان‌ها دارای ثواب است و در زیارت، پاداشش مضاعف می‌شود.
در اعمال زیارت، داشتن وقار در رفتار توصیه شده است. شایسته است زائر با داشتن وقار ظاهری و آرامش باطنی، آهسته به‌سوی حرم گام بردارد.
چشم‌پاکی یکی از آداب زیارت است. نگاهی که بناست به مرقد و ضریح مطهر ائمه (ع) بیفتد، شایسته است که خود را از آلودگی حفظ کند.
لازم است مراقب همراهان حاجتمندمان باشیم و با آنان همراهی کنیم. همچنین اگر در شهری که به زیارت رفته‌ایم نیازمندی وجود داشت، در حد توان به آن‌ها نیز کمک کنیم. پیامبر خدا (ص) فرمودند: «هرکه مؤمن مسافرى را یارى دهد، خداوند ۷۳ ناراحتى را از وى دفع کند و در دنیا و آخرت او را از هم‌وغم پناه دهد و بلاى بزرگى را که در روز اجتماع مردم [فرداى قیامت]با آن روبه‌روست، برطرف سازد».
در سفر زیارتی امام‌حسین (ع) ممکن است انسان به‌دلیل شدت تأثر از مظلومیت حضرت، گاه سخنانی را بر زبان آورد که موجب رنجش خاطر دیگر مسلمانان شود یا شاید حتی خطری خودش را تهدید کند. اینجاست که باید از زبان مراقبت کرد تا هرچیزی را گرچه حق هم باشد، بر زبان جاری نسازد.