به گزارش شهرآرانیوز درحقیقت نامشان مراکز اقامتی ترک اعتیاد اجباری است، همانی که معتادان را از پاتوق‌هایی مثل زیر پل و داخل بزرگراه جمع می‌کنند و با خود می‌برند؛ اما به کمپ ماده۱۶ مشهورترند. پیش از راه اندازی این مراکز در اواخر دهه ۹۰، تنها راه کمک به فرد معتاد، گزارش خانواده او و معرفی اش به مرکزی بود که خرج ماهانه نگهداری، هزینه خوردوخوراک و ترک از ماده مخدر را می‌پرداختند که البته هنوز هم دایر هستند و با نام کمپ ماده ۱۵ فعالیت می‌کنند؛ اما همه معتادان صاحب خانه و خانواده نبودند و قصدی هم برای رهایی از موادمخدر نداشتند و این برای شهر مشکلی بزرگ بود.
مصرف موادمخدر در ملأعام و آسیب‌های اجتماعی دیگر ازجمله دلایلی بود که سبب شد سازمان‌های مرتبط خودشان برای جمع آوری این افراد و نگهداری از آنان اقدام کنند. مراکز بازپروری ماده۱۶ ویژه افرادی است که به تهاجر رسیده اند و بی سرپناه هستند. نگهداری از این افراد برای خودشان رایگان است، اما هزینه بسیاری برای دولت و سازمان‌ها دارد و اخباری مبنی بر معوق شدن میلیارد‌ها تومان پول به مراکز ماده ۱۶ یعنی معتادان کمپ ها، به تدریج سبب شده است زیر بار هزینه‌ها کمر خم کنند و معتادان متجاهر ناگزیر در جامعه رها شوند.
براساس قانون، کمپ‌ها با مسئولیت مستقیم اداره کل بهزیستی هر استان اداره می‌شوند. شیوه نامه نگهداری و درمان با آن هاست و البته که در تعامل با متصدیان کمپ‌ها هم آنان در خط مقدم هستند. اکنون پانزده کمپ ماده ۱۶ در مشهد فعال است که آمار فعلی معتادانشان را ۴ هزارو ۲۳۸ اعلام کرده اند. جواد بهنام، مدیر بهزیستی مشهد، از «وضعیت بسیار خراب» برای توصیف بودجه و وضعیت کمپ‌ها یاد می‌کند.
او گله هایش را با مبلغی که به مدیران کمپ‌ها بدهکارند، آغاز می‌کند: ما امروز بیش از ۴۲ میلیارد تومان به کمپ‌ها بدهکاریم. همه کمپ‌ها تحت اداره پیمانکارند و هیچ کدام دولتی نیستند و فقط با همین بودجه‌ها اداره می‌شوند. از این مبلغ بدهکاری، ۲۲ میلیارد تومان مربوط به معوقات سال گذشته است و بقیه بدهی امسال. بخش عمده بودجه یعنی حدود ۶۰ درصد باید از سوی دبیرخانه شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر استان تأمین شود و بخشی را شهرداری تأمین می‌کند.
به گفته او، سال گذشته از حدود ۳۰ میلیارد تومانی که در آخرین اصلاحیه تفاهم نامه با شهرداری در ۲۸ اسفند تصویب شد، حدود ۲۳ میلیارد تومان محقق شد و ۷ میلیارد تومان آن باقی مانده است. سال ۱۴۰۲ هم که هیچ پولی از سوی شهرداری به کمپ‌ها نرسیده و آنچه پرداخت شده، مربوط به شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر بوده است.
بهنام در پاسخ به اینکه چرا در پرداخت‌ها تأخیر پیش آمده است، اظهار بی اطلاعی می‌کند: یک بخشی از تعهدات بین سازمانی بوده، یعنی همانی که میان ما و شهرداری است که به آن عمل نکردند؛ اما برای آن ۶۰ درصد دیگر می‌گویند مشکل کشوری است. این درحالی است که مشکلات ما از استان‌های دیگر بیشتر است، چون جمعیت ما را ندارند. تعداد معتادان مقیم در مراکز ما بسیار زیاد است و کمپ‌ها در نبود بودجه با مشکلات بیشتری دست وپنجه نرم می‌کنند.
وی تعرفه هر روز نگهداری از فرد معتاد در کمپ را ۴۲ هزار تومان بیان می‌کند و می‌افزاید: این مبلغ سال گذشته است و اگر تغییر کند که به طور طبیعی با افزایش شدید تورم بازار و بالارفتن دستمزد نیروی کار و لوازم مصرفی باید با نرخ جدید محاسبه شود، امکان نگهداری از این همه معتاد در کمپ‌ها ضعیف‌تر می‌شود. درحالی که حداقل مدت نگهداری سه ماه است که بعد از پایان شش ماه، می‌تواند با حکم قضایی تمدید شود.
مدیر بهزیستی شهرستان مشهد معتقد است حتی با پرداخت معوقات سال قبل هم باز مبلغ بدهی باقی مانده بسیار زیاد است: اگر شهرداری و شورای هماهنگی، بودجه باقی مانده سال قبل و چهار ماه گذشته امسال را تسویه کنند، بازهم به نقطه صفر خواهیم رسید و برای تأمین هزینه‌ها تا پایان سال به مشکل خواهیم خورد. ظرفیت نگهداری کمپ‌ها بیش از ۶ هزار نفر است، اما اکنون با آمار ۴ هزار نفری، میزان ظرفیت را کم کرده ایم و اگر همچنان با مشکل بودجه مواجه باشیم، ناگزیر به ترخیص افراد بیشتری خواهیم بود.
وی نمونه‌هایی از پیمانکاران کمپ را نام می‌برد که در وضعیت سخت اقتصادی و در آستانه ورشکستگی هستند: مواردی از ورشکستگی یا کمبود شدید بودجه را داشتیم. یا با ظرفیت محدود ادامه می‌دهند یا به فکر جایگزین کردن پیمانکار افتادیم، زیرا راهی برای تأمین هزینه‌های خود ندارند و اگر این وضع ادامه پیدا کند، خیلی دوام نخواهند آورد. از کجا بیاورند هزینه کنند؟
تلاش‌های بسیاری برای دریافت بودجه کرده اند، اما همچنان بدون نتیجه مانده است. بهنام این را هم اضافه می‌کند: ما در بهزیستی استان پیگیری زیادی کردیم. بار‌ها با تهران مکاتبه کردیم و جلسات زیادی برگزار کردیم، اما مشخص نیست چه وقت پول برسد.
همه نگرانی او این است که معتادان پیش از زمان درمان کامل به شهر بازنگردند که در این صورت چرخه دستگیری و ترخیص ادامه پیدا خواهد کرد: متأسفانه توانمندسازی فرایند دیگری است که باید برای افراد حاضر در کمپ انجام شود تا آن‌ها که ترخیص می‌شوند، دوباره به آنجا بازنگردند. اما در آن حوزه هم اعتبار خاصی نداشته ایم. آنچه بوده از محل همت مراکز بوده و بخشی هم اعتبارات درون سازمانی بهزیستی، خیران و کارآفرینان بوده یا اینکه فرد ترخیص شده به مهارت خود برگشته است.
در ماده۱۶ اصلاحیه قانون مبارزه با موادمخدر تأکید شده است افراد معتادی که گواهی ترک اعتیاد موضوع ماده۱۵ ندارند و متجاهر هستند، به شکل اجباری و دست کم برای یک تا سه ماه در مراکز درمان و کاهش آسیب نگهداری شوند. در صورت تأیید گروه درمان، فرد پس از این مدت آزاد می‌شود. به دلیل جمعیت فراوان معتادان متجاهر و آسیب‌های گسترده حضور آنان در شهر، دستگاه‌های مختلف براساس مصوبه استانداری و شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر استان موظف به سامان دهی امور آنان هستند.
این شورا به عنوان نهاد اصلی و متولی سامان دهی پیگیر وضعیت است و محمدحسین صالحی، دبیر آن، درباره مشکل بزرگ بودجه امسال می‌گوید: هیچ سازمانی پرداختی نداشته است. حتی شهرداری هم همه تعهد سال گذشته اش را پرداخت نکرده و ۷ میلیارد آن باقی مانده است. امسال فقط نزدیک به ۱۰ میلیارد تومان پرداخت شده که از سوی ستاد مبارزه با موادمخدر بوده است.
وی سهم اصلی پرداختی‌ها را متوجه دولت و سازمان امور اجتماعی کشور می‌داند که با وجود دستور وزیر، هنوز پرداختی نداشته اند: سهم سازمان امور اجتماعی کشور ۱۵ میلیارد است و ما هنوز منتظر هستیم. اگر همه دستگاه‌های متولی کشوری و استانی این حوزه مانند سازمان زندان‌ها و شهرداری به موقع سهمشان را پرداخت کنند، به مشکل برنمی خوریم. درحالی که امسال هیچ سازمانی به جز ستاد پرداختی نداشته است.
براساس قانون سامان دهی معتادان متجاهر، دستگیری معتادان در شهر با نیروی انتظامی و پلیس مبارزه با موادمخدر، نگهداری با بهزیستی و درمان هم زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی مشهد است. بر همین مبنا، شهرداری نیز موظف شده است در بخش‌های مختلف در حوزه معتادان متجاهر مشارکت کند.
به گفته مهدی ابراهیمی، معاون اجتماعی و مشارکت‌های سازمان اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد آن ارگان در قالب تأمین وسیله حمل ونقل معتادان از پاتوق‌ها به کمپ‌ها به نیروی انتظامی کمک می‌کند. همچنین در همکاری با بهزیستی، مجتمع ترک اعتیاد «صابران پاکی» و یکی از مجموعه ساختمان‌های خانه سبز برای اقامت معتادان در اختیار بهزیستی قرار داده شده است. ایجاد مرکزی برای غربالگری معتادان و طراحی سامانه سراج نیز از دیگر اقدامات شهرداری است.
وی درباره بودجه تخصیص یافته به معتادان متجاهر که تاکنون پرداخت شده است، می‌گوید: سال ۱۴۰۱ براساس مصوبه شورای اسلامی شهر و در پی تفاهم نامه با شورای هماهنگی ستاد مبارزه با موادمخدر استان، در مرحله اول ۳۰ درصد هزینه‌های نگهداری معتادان متجاهر در کمپ‌های ماده ۱۶ برعهده شهرداری نهاده شد، اما در مرحله بعد این بخش اصلاح شد و به حدود ۴۰ درصد افزایش پیدا کرد که در مجموع مبلغ مدنظر به حدود ۳۰ میلیارد تومان رسید.
معاون اجتماعی و مشارکت‌های سازمان اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد، ادامه می‌دهد: بر همین مبنا، در سال گذشته مبلغ ۲۳ میلیارد تومان برای نگهداری و درمان ۱۵۰۰ معتاد پرداخت کرده ایم. همچنین، علاوه بر ۳۰ میلیارد تومان تعهد، شهرداری ۱۲ میلیارد تومان هم برای ساخت کمپ برزش آباد مشارکت کرده است.
ابراهیمی درباره باقی مانده مبلغ تعهد شهرداری با اشاره به ارائه لایحه به شورای شهر توضیح می‌دهد: برای امسال لایحه‌ای را آماده کردیم و به شورای شهر فرستادیم و در انتظار تصویب هستیم و درحال انجام است. شهرداری درباره آسیب‌های اجتماعی برمبنای ابلاغ الگوی ششم توسعه و تصویب آن در شورا متعهد به تمام تعهدات و قرارداد‌های خود با بهزیستی و شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر استان خواهد بود.
وی تأکید می‌کند: به این دلیل که سال گذشته ابتدا تفاهم نامه براساس مبلغ ۳۰ درصد بسته شد و سپس ۱۲ تا ۴۰ درصد افزایش پیدا کرد، باید متمم اضافه شده اصلاح شود تا آن را اجرا کنیم.
وی درعین حال این نکته را یادآوری می‌کند که سهم شهرداری بسیار کمتر از سهم دولت و سازمان‌های دیگر است و اگر اکنون کمپ‌ها مشکلات شدید اقتصادی دارند، ۶۰ درصد باقی مانده معوقات فشار شدیدی به آنان وارد کرده است. ظرفیت کمپ‌ها حدود ۶ هزار نفر است، اما کاهش آمار مقیم، یعنی عده‌ای به ناچار آزاد شده اند.
وی ادامه می‌دهد: شهرداری تا حد امکان سهم خودش را پرداخت کرده، اما دولت دچار مشکل و تعلل است. ما نیز نگرانیم اگر بودجه نرسد و مشکلات پیمانکاران حل نشود، به زودی تعداد پاتوق‌های بزرگ از سه چهار پاتوق فعلی به تعداد فراوان تری افزایش پیدا کند و چرخه‌ای باطل را تکرار کنیم.