به گزارش شهرآرانیوز، سومین روز از کارگاه‌های آموزشی رویداد روایت شهر، امشب در حسینیه آیت الله سید جواد خامنه‌ای و با سخنان حجت الاسلام والمسلمین «مجتبی الهی خراسانی» استاد سطوح عالی حوزه علمیه مشهد و عضو هیئت علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی (ره) و با موضوع «دین و اندیشه در مشهد معاصر» به پایان رسید.
حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی در این نشست گفت: حتی اگر ما به درستی نظریه مولف را در سینما نپذیریم، اما قطعا مستند تا حد زیادی بازتاب مستندساز است. صرف نظر از این که درباره چه چیزی است و از کدام حقیقت پرده برداری می‌کند و به تعبیر شهید آوینی، بازتاب جدی از نفس و جان سازنده آن است.
وی افزود: موضوعی با اهمیت و در اندازه مشهد نیز نیازمند این است که هر شخص به فراخور ایده‌ای که دارد، به لحاظ روحی به این سوژه یا ابرسوژه نزدیک شود.
حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: ایده صدرالمتالهین در باب مراتب نفس، در کار تولید محصولات هنری و خلق یک اثر هنری، بسیار قابل مطالعه است و این که ما همواره وقتی درک خود را از عالم، از یک درک تجریدی به یک بازتاب محسوس تبدیل کنیم، عملا از سپهر‌های مختلف نفس عبور می‌کنیم. یعنی از عالم ادراکات ذهنی به افق خَیال می‌رسیم. به اصطلاح روانشناسان، عاملیت نفس است که نقش بازی می‌کند و به عبارت دیگر، ادراک ما از حقیقت، پیش از آن که به شکل یک محصول عرضه شود، در افق نفس ساخته می‌شود و بازتاب پیدا می‌کند؛ لذا هر اندازه نفس تعالی پیدا کند، قدرت آن در تبدیل مجرد به محسوس افزایش پیدا می‌کند و از سوی دیگر، صورت سازی آن نیز وسیع‌تر و جهان شمول‌تر و مرتبط‌تر با نمونه‌های واقعی خواهد شد.
حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی در بخش دیگری از سخنان خود، با بیان این که درک جریان‌های اندیشه و دین در مشهد نیازمند این است که ما وجوه مشهد را بشناسیم، خاطرنشان کرد: آغاز مشهد با دشت توس است که بخشی از خراسان بزرگ است و ممیزه آن، این است که مثل یک نقطه تقسیم رفت و آمد‌های تاریخی و سیاسی و نظامی بوده است و اتفاقات زیادی در دشت توس به وقوع پیوسته است.
وی افزود: خاکسپاری پیکر مطهر امام رضا (ع) در دشت توس، یک نقطه عطف بسیار متفاوت از همه آن چیزی است که در تاریخ پیشین مشهد اتفاق افتاده است. این اتفاق باعث شد به جای آن که آینده مشهد به عنوان مزار امپراتوران مسلمان مثل هارون الرشید تلقی شود و یا به مرو دیگری تبدیل شود، به سمت و سوی دیگری حرکت کند. از سوی دیگر، مشهد متاثر از جریان‌های مجاور آن از جمله تون (فردوس)، سبزوار، شمال خراسان، هرات و نیشابور نیز بوده است.
این استاد حوزه علمیه مشهد در ادامه گفت: شهادت و دفن امام رضا (ع) در مشهد باعث شد جریان‌های دینی اثرگذار در اینجا به محور تبدیل شود و همه جریان‌های تاثیرگذار، حول محور جریان دینی جمع شوند.
وی تاکید کرد: به عبارت دیگر مشهد به بازتاب دهنده جریانات حاشیه بخش توس و تقویت کننده آن‌ها در قرون بعدی تبدیل می‌شود. به عبارت دیگر و از قرن ۴ به بعد، مشهد دیگر بازتاب دهنده نیست و تقویت کننده است و مشهد، کاتالیزور جریانات اندیشه دینی ایران در سده اخیر محسوب می‌شود.
حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی خاطرنشان کرد: برای نمونه، پایه گذاری جریان تفسیری شیعه در مشهد صورت گرفته است. اولین توضیح المسائل رسمی شیعه به درخواست مشهدی‌ها و در مشهد پدید آمده است. از سوی دیگر، مشهد منشا پیدایش تفکرات واسطه نیز بوده است. به این معنی که جریان عمده آن تک ساحتی و در اختیار یک جریان نبوده است و یک چند صدایی و چند فکری در این شهر حاکم بوده است که در حقیقت، کلید رمزگشایی از تناقض‌هایی است که در روایت از مشهد معاصر وجود دارد؛ لذا نقش آن از «کاتالیزوری» به «تعادل بخشی» نیز گسترش پیدا می‌کند.
این استاد حوزه علمیه مشهد در ادامه سخنان خود از «مهاجرپذیری» به عنوان دیگر خصلت مشهد نام برد و افزود: با وجود این که مشهد مستقیما بر سر راه ابریشم نیست، اما به دلیل وجود مرقد مطهر رضوی و نیز این که موطن هیچکدام از جریانات حاشیه توس نبوده، مهاجرپذیر بوده است. خصلتی که نه تنها در اشخاص، بلکه در اندیشه‌ها نیز وجود دارد و اغلب افکار و اندیشه‌ها در مشهد، دو تابعیت داشته است.
حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی در بخش دیگری از سخنان خود، به سرنخ‌هایی که می‌توان در مشهد معاصر دنبال کرد و تناقض‌های جذابی را نیز شکل می‌دهد، اشاره کرد و گفت: مثلا شهید نواب صفوی به عنوان یک عصیانگر علیه حکومت پهلوی، در شهر قم پذیرفته نمی‌شود. در حالی که همین فدائیان در مشهد و در منازل فضلای مشهد، ساکن بوده اند و مخفی نیز نبوده اند.
وی افزود: از سوی دیگر و همزمان با همین اتفاق، علامه امینی صاحب کتاب «الغدیر» با توجه به قرائت مبتنی بر وحدت که از سوی مرحوم آیت الله بروجردی مطرح بود، در قم با بی مهری مواجه می‌شود. در حالی که سخنرانی او در مشهد برقرار می‌شود و مشهد به پایگاه ایرانی آیت الله امینی مبدل می‌شود.
این استاد حوزه علمیه مشهد خاطرنشان کرد: از سوی دیگر به این موضوع نیز می‌توان اشاره کرد که جریان‌های حدیثی و تفسیری در مشهد، همیشه پررنگ بوده است. جریان حکمی مشهد نیز از ابتدا تا دوره معاصر بسیار قوی است. ورود یک متفکر به نام مرحوم «شیخ مجتبی قزوینی» از نجف به مشهد، وزن بیشتری به تفسیر و حدیث و فقه در قبال فلسفه و عرفان به مشهد می‌دهد. در حالی که همین ضلع، به محور جریان انقلابی در مشهد تبدیل می‌شود.
وی افزود: با این اوصاف، اگر جریانی در مشهد به لحاظ فکری بخواهد با جریان رقیب رقبت کند، ممکن است به یکی از ۳ اتهام انقلابی نبودن، ولایی نبودن و یا اصیل نبودن متهم شود؛ لذا اگر اندیشه‌ای بخواهد عرض اندام کند، باید از این ۳ ساحت دفاع کند. در نتیجه جریاناتی که حتی یکی از این شاخصه‌ها را نداشتند، دچار مشکل شدند. اما با وجود این و در این جریانات، جریان هنر مانند یک آب جاری، همواره در حال فعالیت است و بستر‌هایی از جمله شعر و خوشنویسی با بی مهری مواجه نبوده اند. حتی انجمن سینمای جوان هم بسیار راحت در مشهد پا گرفت و متاسفانه امروز به اندازه گذشته، درخششی در آن دیده نمی‌شود.
بخش پایانی سخنان حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی نیز به پاسخگویی به پرسش‌های مخاطبان پیرامون مشهد، سوژه‌ها و جرانات موجود در آن اختصاص یافت.