امین صادق‌پور - در گذشته‌های دور که هنوز برق اختراع نشده بود، ایرانیان برای نخستین مرتبه در دنیا توانستند سازه‌هایی را که نامشان آسباد است در مناطق بادخیز مانند شرق کشور بسازند که با آن بتوانند گندم را آرد کنند.
امروز برای آشنایی بهتر با آسباد‌ها به شهرستان نهبندان در استان خراسان جنوبی سفر می‌کنیم. نهبندان نیز در حاشیه‌ی بیابان لوت واقع شده است. آسباد از ترکیب دو کلمه‌ی آس و باد تشکیل شده است.
آس به معنای سنگی است که گندم را آرد می‌کند. باد نیز به باد‌های ۱۲۰ روزه‌ی سیستان اشاره می‌کند که هرسال نهبندان از وزش آن‌ها برخوردار است. پیشینه‌ی ساخت آسباد‌های نهبندان که از خشت، گل و نی ساخته شده‌اند بسیار قدیمی است.
پیش‌تر، ۱۸۰ دستگاه آسباد در منطقه نهبندان وجود داشت، اما امروزه و با گذشت زمان، تعداد آن‌ها به ۱۱۰ دستگاه آسباد کاهش یافته است. هم‌اکنون در شهر نهبندان ۱۲ دستگاه آسباد موجود است که در گذشته تعداد آن‌ها ۷۵ دستگاه بود.
خوب است بدانید در ۱۶ روستای نهبندان آسباد وجود دارد. آسباد‌ها از دو قسمت آسیاخانه و پرخانه تشکیل شد‌اند. پرخانه بین دو دیوار بلند و روبه‌روی یکدیگر قرار دارد.
از جهت چپ، شکافی بزرگ وجود دارد که باد از آن عبور می‌کند و به پره‌های پرخانه برخورد می‌کند و سبب می‌شود پره‌ها حرکت کنند و به دنبال آن، سنگ آسیا نیز به گردش درآید. پرخانه از طریق یک حفره با چوب بلند با سنگ آسیاخانه در ارتباط است.
آسیاخانه در بخش زیرین آسباد به‌صورت اتاقکی راه‌اندازی و سقف اتاقک نیز به صورت گنبدی‌شکل ساخته شده است. سنگ آسباد و تجهیزات در این بخش وجود دارد.
آسباد‌های نهبندان از سوی اداره‌ی کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی بازسازی شده‌اند. سنگ آسیای آسباد‌های نهبندان نیز در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.