امین صادق‌پور - در بسیاری از شهرهای ایران که در زمان گذشته مهم بوده‌اند، کاروان‌سراهای قدیمی وجود دارند که برای رفاه و استراحت کاروان‌ها احداث شده‌اند.
پیشینه‌ی ساخت کاروان‌سرا‌ها که به قدیمی‌ترین اقامتگاه‌های جهان شهرت دارند، به دوره‌ی ایران باستان می‌رسد.
خوب است بدانید اوج شکوفایی ساخت کاروان‌سرا‌ها در ایران به دوره‌های صفویه و قاجاریه برمی‌گردد و معماری این بنا‌ها با یکدیگر متفاوت و هریک دارای ویژگی‌هایی خاص مانند برج دیده‌بانی، آب‌انبار، سرپوشیده، بادگیر، تزیینات و بدون تزیینات، سنگی و آجری است.
در دوره‌ی صفوی شاه عباس اول دستور داد برای امنیت راه‌ها از راهزنان و استراحت کاروان‌ها در شهرهای زیارتی و تجارتی که راه ابریشم از آن‌ها گذر می‌کرد، کاروان‌سرا‌هایی بسازند.
امروز به شهرستان سرایان در استان خراسان جنوبی سفر می‌کنیم تا با کاروان‌سرای تاریخی این شهر آشنا شویم. کاروان‌سرای تاریخی سرایان که به رباط شاه‌عباسی نیز شهرت دارد، از سوی شاه عباس صفوی در دوره‌ی صفویه ساخته شد.
از اجزای این بنای تاریخی می‌توان به وجود دو ایوان، هشتی، شترخان، ۱۶ حجره برای استراحت، انبار و فضای خدماتی اشاره کرد.
روبه‌روی کاروان‌سرای تاریخی شهر سرایان نیز آب انباری احداث شده است که گویا کاروانیان برای آشامیدن آب و سیراب کردن چهارپایان خود از آب این آب انبار صفوی استفاده می‌کرده‌اند.
کاروان‌سرای تاریخی سرایان در سال ۱۳۸۲ شمسی با شماره‌ی ۸۷۳۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت و از سوی اداره‌ی کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خراسان جنوبی مرمت و بازسازی شده است.
خوب است در کنار بازدید از این بنای تاریخی، به کویر سه‌قلعه نیز سری بزنید، زیرا پنجمین آسمان تاریک جهان در این کویر قرار دارد.