یکی از نام‌آشناترین شاعران معاصر ایران که در عرصه موسیقی ایرانی نیز صاحب نظر و اثر است، هوشنگ ابتهاج (سایه) است. ابتهاج که در ششم اسفند ۱۳۰۶ متولد شده، از نوجوانی به سرودن شعر و حضور در مجامع ادبی و فرهنگی و هنری روی آورد
یوسف بینا _ شعر فارسی و موسیقی ایرانی از دیرباز پیوندی ازلی‌گونه و ناگسستنی داشته‌اند. کهن‌ترین نمونه‌های شعر فارسی که از پس قرن‌ها و سال‌های طولانی به‌دست ما رسیده، ترانه‌های باربد نکیسا، خنیاگر مشهور دربار ساسانیان است که برای قطعات موسیقی سروده شده است. پس از آن نیز شاعر بزرگی همچون رودکی که پدر شعر فارسی دری است در موسیقی نیز استادی تمام بوده است و از این دست شاعران در ادبیات فارسی کم نداشته‌ایم.
در دوران معاصر نیز شاعرانی که هم در شعر و هم در موسیقی استاد بوده‌اند کم نداریم؛ از ملک‌الشعرا بهار و عارف قزوینی تا معینی‌کرمانشاهی و رهی معیری. اما یکی از نام‌آشناترین شاعران معاصر ایران که در عرصه موسیقی ایرانی نیز صاحب نظر و اثر است، هوشنگ ابتهاج (سایه) است.
ابتهاج که در ششم اسفند ۱۳۰۶ متولد شده، از نوجوانی به سرودن شعر و حضور در مجامع ادبی و فرهنگی و هنری روی آورد و مجموعه‌های درخشانی از شعر متعادل معاصر همچون «نخستین نغمه‌ها»، «سراب»، «شبگیر»، «زمین»، «چند برگ از یلدا»، «یادگار خون سرو»، «سیاه‌مشق»، «تاسیان» و... حاوی غزل‌ها و نوسروده‌ها از خود به‌یادگار گذاشته است.
هوشنگ ابتهاج از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ سرپرست «برنامه گل‌ها» در رادیو ایران بود و در این برنامه که گلچینی از قطعات موسیقی اصیل ایرانی به‌شمار می‌رفت، هنرمندانی همچون محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفی، شهرام ناظری، حسین علیزاده و نام‌های بزرگ دیگری را به موسیقی ایرانی معرفی کرد. ابتهاج به‌همراه هنرمندان یادشده در اعتراض به واقعه هفدهم شهریور ۱۳۵۷ (به‌شهادت‌رسیدن شماری از مردم انقلابی تهران به‌دست دژخیمان رژیم شاه) از رادیو استعفا کرد.
اما مهم‌ترین جلوه موسیقی ایرانی در آثار ابتهاج، تصنیف‌های بسیار زیبا و نیز اشعار دیگری از اوست که با هنرمندی بزرگ‌ترین آهنگ‌سازان و خوانندگان موسیقی اصیل ایرانی تبدیل به قطعات ماندگار موسیقی معاصر ایران شده است.
تصنیف «سرگشته» (تو‌ای پری کجایی) یکی از مشهورترین و ماندگارترین آثار موسیقی معاصر ایران است که نخستین بار با آهنگ‌سازی همایون خرم در دستگاه همایون و با صدای حسین قوامی اجرا شده است. این تصنیف را بعد‌ها کامبیز روشن‌روان برای اجرای ارکسترال تنظیم کرد و با صدای محمد اصفهانی بار دیگر اجرا شد.
تصنیف «به‌یاد عارف» (بنشین به یادم شبی) یکی دیگر از تصنیف‌های ماندگار ابتهاج است که در آلبومی به‌همین نام منتشر شده است. این تصنیف با آهنگ‌سازی محمدرضا لطفی در بیات‌ترک و با صدای محمدرضا شجریان اجرا شده است.
تصنیف «سپیده» (ایران‌ای سرای امید) مشهورترین تصنیف هوشنگ ابتهاج است که با آهنگ‌سازی محمدرضا لطفی در دستگاه ماهور و با صدای محمدرضا شجریان اجرا شده است و اهمیت تاریخی آن نیز در این است که مهم‌ترین اثر موسیقی هنرمندان ایران در سال‌های پیروزی انقلاب اسلامی است.
اما جدا از تصنیف‌های جاودانه ابتهاج که به سه نمونه آن اشاره شد، تعداد زیادی از غزل‌ها و نوسروده‌های این شاعر نیز تبدیل به قطعات آوازی یا تصنیف شده است. مهم‌ترین دلیل اقبال هنرمندان آهنگ‌ساز و خواننده به اشعار ابتهاج شاید زبان روان و موسیقی لطیف شعر‌های او باشد که این دو ویژگی می‌تواند قابلیت یک شعر درخشان را برای اجرای موسیقی بیشتر کند.
استاد محمدرضا شجریان تصنیف‌ها و آواز‌های بسیار زیبا و ماندگاری در آلبوم‌ها و کنسرت‌های مختلف خویش با اشعار ابتهاج اجرا کرده است که در آن میان می‌توان به این نمونه‌ها اشاره کرد: «برسان باده که غم روی نمود‌ای ساقی»، «نه لب گشایدم از گل نه دل کشد به نبید»، «در این سرای بی‌کسی کسی به در نمی‌زند»، «ای عاشقان‌ای عاشقان پیمانه‌ها پر خون کنید» و... همچنین هنرمندان دیگری همچون شهرام ناظری، علیرضا افتخاری، بیژن بیژنی، همایون شجریان، علیرضا قربانی، محمد معتمدی و... نیز غزل‌ها و نوسروده‌هایی از این شاعر را در قالب آواز یا تصنیف اجرا کرده‌اند. با این حال، یکی از آخرین و البته زیباترین اشعار ابتهاج به قالب موسیقی اصیل ایرانی درآمده و تصنیف ماندگاری شده، شعر «ارغوان» است (ارغوان، شاخه هم‌خون جدامانده من/ آسمان تو چه رنگ است امروز...) که از نوسروده‌های شاعر به‌شمار می‌آید و با آهنگ‌سازی مهیار علیزاده و آواز علیرضا قربانی اجرا شده است.