شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ هفته گذشته هم زمان با «طوفان الاقصی» و مبارزه گروه‌های مقاومت فلسطین در مناطق اشغال شده توسط رژیم صهیونیستی، فیلم کوتاهی از شبکه‌های مختلف تلویزیون پخش و همچنین در فضای مجازی منتشر شد که بسیار توجه مردم را جلب کرد؛ فیلمی به نام «شورشی» به کارگردانی و نویسندگی علی سلمانی و تهیه کنندگی مشترک هاشم مسعودی، مجتبی خیاط احسانی و انجمن سینمای جوانان ایران-دفتر مشهد که تنها در سه دقیقه، داستانی تأثیرگذار از هجوم نیرو‌های ارتش اسرائیل به فلسطین اشغالی را روایت می‌کند.
«شورشی» که اردیبهشت امسال جلوی دوربین رفت، اولین بار در اواخر شهریور و در پنجمین جشن سیمرغ خراسان رضوی به نمایش درآمد. این فیلم در یکی از روستا‌های مشهد فیلم برداری شده است و در آن بازیگرانی، چون سارا نجاتیان، حجت باغبانی و اسدا... سرداریان به ایفای نقش پرداخته اند.
با توجه به استقبال گسترده از «شورشی» و همچنین اهمیت ساخت آثاری با محوریت فلسطین به سراغ کارگردان و تهیه کننده این فیلم رفتیم و با آن‌ها گپ و گفتی داشتیم که حاصل آن در ادامه پیش روی شماست.
علی سلمانی، کارگردان «شورشی»، از حدود سه سال پیش دغدغه ساخت اثری درباره فلسطین را در ذهن داشته است؛ ازهمین رو در سال ۱۴۰۱ فیلم نامه‌ای دوصفحه‌ای می‌نویسد و به پیچینگ انجمن سینمای جوانان مشهد ارائه می‌کند. این فیلم نامه تصویب می‌شود و در نهایت بعد از طی کردن فرایند پیش تولیدی طولانی، در اردیبهشت امسال با نام «شورشی» جلوی دوربین می‌رود.
به گفته سلمانی برای اینکه انسان‌ها درباره موضوع فلسطین دغدغه داشته باشند، لازم نیست عرب یا مسلمان باشند یا حتی از لحاظ ایدئولوژی به جمهوری اسلامی و حماس نزدیک باشند، فقط کافی است حجم ویرانی‌ای را که در فلسطین اتفاق افتاده است ببینند تا خواه ناخواه ابعاد فطری و انسانی شان برانگیخته شود.
او همچنین یادآور می‌شود: ما نسلی بودیم که اولین رویارویی مان با مسئله فلسطین دیدن تصاویر شهادت محمد الدره بود؛ پس نمی‌توانستیم به آنچه در ذهنمان ایجاد شده است، فقط به عنوان یک مسئله ایدئولوژیک و دعوای سیاسی نگاه کنیم. د رواقع ما به آن اتفاق نگاه انسانی داشتیم و احساساتمان جریحه دار شده بود. من هم با این ذهنیت و دغدغه به سراغ ساخت اثری برای فلسطین رفتم.
سلمانی درباره زاویه نگاه خود در فیلم «شورشی» نیز بیان می‌کند: به نظر من برای اقناع افکار عمومی در حوزه مقاومت هر مظلوم در مقابل یک ظالم، زاویه نگاهی بهتر از نشان دادن مظلومیت وجود ندارد. یعنی اگر مانور خبری، رسانه‌ای و روایی یک فیلم ترسیم کردن مظلومیت باشد، می‌تواند افکار عمومی را تحت تأثیر قرار دهد.
این کارگردان با اشاره به طولانی شدن فرایند پیش تولید فیلم «شورشی» می‌گوید: پیش تولید این اثر حدود ۹ ماه طول کشید. برای مثال ما باید لباس سربازان اسرائیلی را می‌دوختیم و محلی را پیدا می‌کردیم که حداقل تشابه اندکی به محله‌های فلسطین داشته باشد. همین دو موضوع زمان زیادی از ما گرفت، اما مرحله فیلم برداری تنها یک روز بود و درنهایت ما در روستای اسلام آباد (سمت جاده سیمان مشهد) کار را ضبط کردیم.
سلمانی درباره انتخاب بازیگر زن فیلم «شورشی» نیز خاطرنشان می‌کند: ازآنجایی که ما پیش ازاین با خانم سارا نجاتیان همکاری داشتیم، احساس کردیم بهترین فردی است که می‌تواند به درستی حس را منتقل کند. از طرف دیگر شباهت‌هایی که او به یک زن فلسطینی داشت هم در انتخاب ما تأثیرگذار بود.
او یادآور می‌شود: بازیگران فیلم برای یادگیری زبان عربی و عبری هم با مشاورانی که داشتیم، تمرین کردند و خوشبختانه با چالشی در این زمینه روبه رو نشدیم. البته شاید اگر یک عرب زبان فیلم را ببینید از لهجه کاراکتر ایراد بگیرد، اما ما سعی کردیم لهجه‌ای استفاده کنیم که همه عرب زبان‌ها آن را متوجه شوند.
سلمانی درباره دلایل کم تولید شدن آثار تصویری درحوزه فلسطین خاطرنشان می‌کند: در هنر کار‌ها با نگاه فرمایشی و دستوری پیش نمی‌رود و هنرمند باید درباره موضوعی که می‌خواهد به آن بپردازد، حس و دغدغه داشته باشد؛ چون اساسا رسالت کار هنری، ایجاد حس است، نه بیانیه دادن.
او ادامه می‌دهد: به نظر من آنچه باعث شده است تا الان در حوزه فلسطین آثار کمی ساخته شود، بیش از بی مهری‌ها و سختی‌های تولید، این مسئله است که ما در حوزه فرهنگی و هنری درباره موضوع فلسطین ایجاد دغدغه نکرده ایم یا اگر هم کرده ایم، به صورتی بوده که هنرمند پس زده است؛ ازاین رو فلسطین برای بسیاری فقط در یک روز مناسبتی در جمعه آخر ماه رمضان تبدیل شده است.
این فیلم ساز تأکید می‌کند: به نظر من اگر می‌خواهیم تولیداتمان در حوزه فلسطین افزایش یابد، باید در مرحله اول چهارچوب‌هایی تعریف شود و هدایت فکری صورت گیرد تا هنرمند، دلی و براساس ذهنیت و دغدغه شخصی اش به سراغ ساخت این آثار برود. در مرحله بعد هم باید از او و اثرش حمایت کنیم.
سلمانی با اشاره به ظرفیت‌هایی که موضوع فلسطین برای ساخت آثار کوتاه و بلند دارد، یادآور می‌شود: ما در فیلم نیاز به شکل گیری درام داریم که در موضوع جنگ زیاد با آن روبه رو می‌شویم. درواقع به نظر من قصه گفتن در این حوزه راحت‌تر و مرحله تولید آن بسیار سخت‌تر است.
این فیلم ساز همچنین درباره تأثیرگذاری فیلم کوتاه و ضرورت حمایت از آن بیان می‌کند: اگر مدیری در حوزه سرمایه گذاری برای فیلم کوتاه به دنبال بازگشت سرمایه اش باشد، سخت در اشتباه است، چون این اتفاق رخ نمی‌دهد. از طرف دیگر ما نمی‌توانیم برای تأثیری که یک فیلم کوتاه در چند دقیقه می‌تواند بگذارد، ارزش ریالی در نظر بگیریم. فیلم کوتاه راحت‌تر منتشر می‌شود و تلنگری که به مخاطب می‌زند بسیار محکم‌تر از تلنگر یک فیلم بلند است؛ پس باید مسئولان پول بیشتری صرف آن کنند، بدون آنکه به دنبال بازگشت سرمایه خود باشند.
«شورشی» بعد از اکران در جشن سیمرغ خراسان، قرار بود برای حضور در دیگر جشنواره‌ها اقدام کند، اما هم زمان با حمله گروه‌های مقاومت فلسطین به مناطق اشغال شده توسط رژیم صهیونیستی، این اثر با تصمیم مدیران صداوسیما روی آنتن شبکه‌های مختلف تلویزیون رفت.
سلمانی درباره این اتفاق توضیح می‌دهد: ما در زمان ساخت فیلم، فکر می‌کردیم اگر «شورشی» قرار باشد از تلویزیون پخش شود، هم زمان با یک روز مناسبتی مثل روز قدس خواهد بود، اما اتفاق ویژه «طوفان الاقصی» باعث شد که مسئولان به سراغ آثاری که درباره فلسطین ساخته شده است، بیایند. البته به نظر من این یک ایراد است، چون ما همیشه منتظریم اتفاقی رخ بدهد، سپس به سراغ آثار مرتبط با آن برویم، درحالی که موضوع فلسطین سال هاست که وجود دارد؛ پس می‌شد در زمان‌های مختلف درباره آن آثاری را پخش کرد تا در ذهن مخاطب و دیگر هنرمندان دغدغه ایجاد شود.
او یادآور می‌شود: البته درمجموع برای اثر من اتفاق مثبتی رخ داد و به پیشنهاد آقای آذرپندار، ریاست انجمن سینمای جوان، و با استقبال سازمان صداوسیما از آن، «شورشی» روی آنتن شبکه‌های مختلف رفت و در فضای مجازی هم منتشر شد. همچنین در تلاشیم که این اثر در فضای بین الملل هم پخش شود؛ چون در زمان ساخت نگاهمان این نبود که فقط اثری برای ایران بسازیم.
این فیلم ساز درباره بازخورد‌هایی که از پخش فیلمش گرفته است نیز توضیح می‌دهد: ما اصلا انتظار نداشتیم که «شورشی» به این میزان دیده شود. بازخورد‌هایی هم که تا الان گرفته ایم بسیار خوب بوده و خوشبختانه اثر به اندازه بضاعت اندک خودش تأثیر خوبی گذاشته است. سلمانی که ممکن است فرصت حضور در برخی جشنواره‌ها را به خاطر پخش تلویزیونی فیلمش از دست داده باشد، خاطرنشان می‌کند: هدف اصلی فیلم ساز از ساخت یک فیلم این است که مخاطب اثرش را ببینید و تأثیری از آن بپذیرد، یعنی اکران جشنواره‌ها و تعریف منتقدان اولویت بعدی فیلم ساز محسوب می‌شود.
البته که من قطعا به عنوان کسی که می‌خواهد هنوز تجربه کند و فیلم بسازد خیلی خوشحال می‌شوم که اثرم در جشنواره‌ها حضور داشته باشد و منتقدان آن را ارزیابی کنند، اما ارزش پخش تلویزیونی «شورشی» و دیده شدن آن برایم از صد‌ها جایزه بیشتر است. او درباره مسیر فیلم سازی خود در آینده نیز توضیح می‌دهد: هنوز برای اینکه بگویم در آینده قرار است چه کاری بسازم، بسیار زود است، ولی امیدوارم هرجایی که حس کردم موضوعی انسانی وجود دارد و حقی درحال پایمال شدن است، به اندازه خودم کاری انجام دهم، حال چه در فلسطین، چه در مشهد و چه هرجای دیگری.
هاشم مسعودی، یکی از تهیه کنندگان فیلم «شورشی»، درباره ساخت این اثر می‌گوید: من و آقای احسانی سعی می‌کنیم با حمایت از فیلم سازان جوان، مسیر را برای آن‌ها هموار کنیم تا بتوانند اثر داستانی کوتاه خود را بسازند و کم کم در این حوزه رشد کنند، یعنی هدف اولیه ما از پذیرفتن تهیه کنندگی «شورشی» تربیت نیرو بوده است؛ از طرف دیگر خود اثر هم برایمان جذاب بود و ژانر و موضوعی داشت که پیش ازاین کار نکرده بودیم.
او با اشاره به جذابیت‌ها و داستان‌های فراوانی که درباره موضوع فلسطین وجود دارد، بیان می‌کند: به نظر من دلیل اینکه در سال‌های گذشته آثار کمی با محوریت فلسطین ساخته شده، سانسوری است که در رسانه‌ها وجود دارد.
این فیلم ساز یادآور می‌شود: برای مثال فیلم «شورشی» در اینستاگرام با واکنش‌های زیادی روبه رو شد و عده زیادی آن را به اشتراک گذاشتند، باوجوداین انتشار آن محدود شده و بازدید فیلم از عددی بیشتر نمی‌شود. همچنین برای بارگذاری این فیلم بار‌ها تلاش کردیم که یا پاک یا به صورت محدود نمایش داده شد. همین سانسور رسانه‌ای باعث شده فیلم ساز‌های کمتری به سمت موضوع فلسطین بروند؛ چون درهرحال بخشی از فیلم سازی مسئله ویترین و دیده شدن است.
او درباره هزینه‌های ساخت یک فیلم کوتاه درباره فلسطین نیز یادآور می‌شود: ساخت فیلمی که نیاز به لوکیشنی غیر از لوکیشن موجود در شهر داشته باشد و لباس‌ها و لوازم صحنه‌ای بخواهد که در ایران نیست یا پیدا کردنش سخت است، قطعا هزینه بردار است. ازاین رو در حوزه فیلم کوتاه ما بیشتر شاهد ساخت فیلم‌هایی هستیم که یا در آپارتمان فیلم برداری شده اند یا روایتی مبتنی بر زمان حال دارند.
مسعودی همچنین با اشاره به جایگاه فیلم کوتاه در میان مخاطبان امروز خاطرنشان می‌کند: این روز‌ها مخاطب دوست دارد در یک زمان کم، به هدفش برسد، ازاین رو از فیلم کوتاه استقبال می‌کند. ما هم در بازخورد‌هایی که از پخش «شورشی» گرفتیم، متوجه شدیم که فیلم کوتاه گاهی می‌تواند چندین برابر یک فیلم سینمایی دیده شود.