گزارشی از افزایش تقاضای مشهدی‌ها برای خرید داروهای سنتی از عطاری‌های مشهد، از عنبرنسارا و اسپند تا زنجبیل و سیاه دانه
می‌توانید با خواندن خبری که در ادامه می‌آید، لبخند بزنید و آن را شوخی فرض کنید. اما شلوغی مردم برای خرید‌های عجیب بعد از شیوع ویروس کرونا صحت دارد. تب کرونا به بازار عنبرنسارا و گیاهان دارویی مشهد هم رسیده است.
مردم به دنبال عنبرنسارا، اسپند، زنجبیل و سیاه‌دانه
عطاری‌ها شلوغ است. ۲ برابر شدن مشتری نکته مشترک میان صحبت‌های فروشندگان است. آن طور که می‌گویند سؤالات و تقاضا‌های مشتریان هم تکراری است. از کرونا می‌پرسند و می‌خواهند عنبرنسارا، اسپند، زنجبیل و سیاه‌دانه بخرند. یکی از عطاری‌های خیابان عبادی از ولع خرید مردم و میل آن‌ها به انبار کردن می‌گوید: اسپند را کیلو‌کیلو می‌خرند تا انبار کنند. زنجبیل هم پرطرف‌دار شده است. مردم فکر می‌کنند مصرف آن مانع ابتلا به کرونا می‌شود. همین‌کار‌ها قیمت هر کیلو زنجبیل را به ۸۰ هزار تومان رسانده است، درحالیکه هفته پیش خودمان هر کیلو را ۵۰ هزار تومان می‌خریدیم.
یکی از عطاری‌های دیگر در محدوده هاشمیه به مشتری‌ای که سیاه‌دانه می‌خواهد، می‌گوید: من ندارم. شما هم نگرد، پیدا نمی‌کنی.
اسپند را هم به اندازه ۱۰۰ گرم برای مشتری وزن و رفتارش را این‌طور توجیه می‌کند: بقیه‌اش را نگه می‌دارم برای مشتری‌های خاصمان که دست خالی برنگردند. خریدار هم راضی به نظر می‌رسد، چون از مراجعه به چند عطاری دیگر همین مقدار اسپند هم نصیبش نشده است.
اگر این‌کمبود‌ها واقعی است، به قاعده باید انتظار قیمت‌های آن‌چنانی را هم داشت. مراجعه به چند واحد دیگر در نقاط مختلف شهر ما را از سودجویی برخی فروشندگان به دلیل تقاضای کاذب مردم مطمئن می‌کند.
تخلف پنهان
قیمت‌هایی که این فروشگاه واقع در خیابان چمران می‌گوید ابتدا برایمان غیرعادی به نظر نمی‌رسد. دلیلش معلوم است. قیمت ۱۰۰ گرم را می‌دهد و مطمئن است خیلی‌ها حال و حوصله ندارند که قیمت هر کیلوگرم آن را حساب کنند، در نتیجه تخلفی کشف نمی‌شود.
او بابونه، گزنه و شیرین‌بیان را در کنار اقلامی که پیش از این اسم بردیم، در فهرست پرطرف‌دار‌های این روز‌ها قرار می‌دهد و قیمت ۱۰۰ گرم سیاه دانه را ۵۰۰۰ تومان اعلام می‌کند. به بیان دیگر قیمت هر کیلوگرم آن ۵۰ هزار تومان برای مشتری آب می‌خورد.
این نرخ در حالی است که بررسی‌ها از عمده‌فروشان گیاه دارویی نشان می‌دهد قیمت هر کیلوگرم سیاه دانه چیزی حدود ۳۳ هزار تومان است که با احتساب سود مجاز حداکثر ۴۰ هزار تومان است.
خرید‌های مازاد
این وضعیت فقط مربوط به مشهد نیست. آن‌طور که مسئول کمیسیون بازرسی اتحادیه گیاهان دارویی مشهد می‌گوید، کمبود‌ها دست‌کم در برخی اقلام مثل زنجبیل در تمام کشور شایع است. عنبرنسارا هم که تکلیفش معلوم است. کارخانه ندارد که بگوییم آن را ۳ شیفته تأمین می‌کنیم. اگر رفتار شهروندان عادی باشد که نیست و بیش از نیاز نخرند، وضعیت کنونی در بازار پیش نمی‌آید.
رسول رضائیان با لحنی که رد پای گِله در آن مشهود است، ادامه می‌دهد: از بس که مردم خرید کرده اند کمبود داریم. مراجعاتمان ۲۴ ساعته شده است. طرف نیم‌کیلو لازم داشته، ۲ کیلو خریده است. به نظر من بازار اسپند چندان تغییر نکرده، اما تقاضا برای سیاه‌دانه افزایش داشته است.
او در مورد زنجبیل هم یک نکته می‌گوید: زنجبیل خشک وارداتی است. از هند و چین می‌آمد. به دلیل تحریم، یکی‌دو ماه است که واردات آن کم شده و حالا با افزایش تقاضا مشکلات تشدید شده است. با تهران و اصفهان تماس گرفتم، آنجا هم نبود. شاید هم دارند و نمی‌فروشند.
به گفته وی سیاه‌دانه‌های موجود در بازار، ایرانی، هندی و سوری است. اسپند‌ها هم ایرانی یا افغانی است و عنبرنسارا هم تولید داخل استان است.
رشد قیمت عنبرنسارا
نایب رئیس اتحادیه گیاهان دارویی مشهد قیمت اقلام پرتقاضای این‌روز‌ها را این طور بیان می‌کند: در عمده فروشی‌ها، قیمت هر کیلوگرم عنبرنسارا حداکثر ۱۵ هزار تومان است که تا چند هفته پیش بین ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ تومان بود. الان زنجبیل ساییده‌نشده بین ۷۰ تا ۷۵ هزار تومان، اسپند ۱۲ هزار تومان و سیاه‌دانه ۳۳ هزار و ۵۰۰ تومان است. قیمت در خرده‌فروشی‌ها چقدر باید باشد؟ رضائیان در پاسخ می‌گوید: سود مجاز برای عطاری‌ها ۱۵ تا ۲۰ درصد فاکتور خرید است.
این نرخ‌ها با آنچه که ما در شهر به چشم می‌بینیم و خبر‌هایی که می‌شنویم جور در نمی‌آید. به طور مثال در یکی از عطاری‌های محدوده میدان توحید، یک بسته چهل‌گرمی عنبرنسارا ۲۰۰۰ تومان فروخته می‌شود. یک ضرب و تقسیم ساده نشان می‌دهد قیمت هر کیلوگرم آن برای مشتری ۵۰ هزار تومان در می‌آید، درحالیکه اگر بنا بود سقف سود مجاز آن نیز دریافت شود، کیلویی ۱۸ هزار تومان باید فروخته می‌شد.
حسن بخارایی، رئیس اتحادیه گیاهان دارویی مشهد، در گفتگو با شهرآرا شکاف قیمت بین سطح عمده و عرضه را به بسته‌بندی نسبت می‌دهد. لطفا اشتباه برداشت نکنید. منظور از بسته‌بندی چیز پیچیده‌ای نیست و قرار دادن چند دانه عنبرنسارا داخل یک کیسه فریزر مدنظر است. هر‌طور حساب و کتاب می‌کنیم می‌بینیم فاصله بین ۱۸ هزار تومان و ۵۰ هزار تومان را هیچ‌طور نمی‌شود توجیه کرد.
واقعیت ندارد
مسئول کمیسیون بازرسی اتحادیه گیاهان دارویی مشهد با بیان اینکه ادعای برخی واحد‌های صنفی مبنی بر نایاب بودن اقلامی، چون سیاه‌دانه واقعیت ندارد، ادامه می‌دهد: هنوز گزارش خاصی دال بر افزایش تخلفات در ۱۲۰۰ عضو این اتحادیه یا حدود ۴۰۰ واحد غیر مجاز در مشهد به دستمان نرسیده است. با توجه به افزایش اقبال و مراجعه مردم، حتما بازرسی‌هایمان را زیاد می‌کنیم. مردم اگر شکایتی دارند از طریق شماره‌های ۰۹۱۵۹۱۹۶۹۹۰، ۳۸۹۳۵۵۲۷ و ۳۸۹۳۵۵۲۷ با ما در میان بگذارند تا در اسرع وقت به آن‌ها رسیدگی کنیم.