به گزارش شهرآرانیوز کارشناسان و صاحب نظران حوزه کشاورزی بر این اعتقادند که بیمه محصولات کشاورزی به واسطه تأثیرش در تقویت اقتصاد ملی، افزایش انگیزه دهقانان، کاهش ریسک شغل کشاورزی، تضمین سرمایه کشاورزان و افزایش اعتماد به نفس و دلگرمی کشاورزان در زمان بروز حوادث غیرمترقبه و از بین رفتن محصولشان اهمیت و تأثیر بسزایی دارد. صاحب نظران، مدیریت خطرپذیری در بیمه را روشی منطقی برای شناختن، ارزیابی، تحلیل و مقابله با خطرات موجود در ارتباط با انواع فعالیت‌های بیمه گری می‌دانند که اثرات منفی و ضرر و زیان حاصل از انجام یک فعالیت را به حداقل می‌رساند و شانس و فرصت بهبود عملکرد را افزایش می‌دهد.
در یک کلام، مدیریت خطرپذیری به مفهوم سنجش خطرپذیری و سپس اتخاذ راهبرد‌هایی برای مدیریت آن است. مدیریت بحران صرفا محدود به اقداماتی است که پس از وقوع بحران بهتر است انجام شود و دقیقا برنامه ریزی پس از بحران است، حال آنکه در حوزه بیمه محصولات کشاورزی و مسائل مربوط به آن توجه به پیش بینی ها، برنامه ریزی‌ها و آینده نگری درباره وقوع حوادث غیرمترقبه بسیار اهمیت دارد.
متأسفانه در کشور ما در زمینه بیمه محصولات کشاورزی و مدیریت خطرپذیری آن ضعیف عمل شده است، البته در این میان جبران بموقع خسارت در کنار مزایای قطعی بیمه محصولات کشاورزی سبب تقویت انگیزه لازم برای ترویج فرهنگ این نوع بیمه می‌شود. اقلیم خشک و نیمه خشک خراسان رضوی در نوزده‌سال گذشته فقط حدود دو سال بارندگی نسبتا خوب را در کارنامه اقلیمی خود ثبت کرده، اما امسال نیز بار دیگر این استان وارد بحران شدید خشک سالی شده است که عواقبش به شدت تهدیدکننده بخش کشاورزی شد، اما در این میان ضرورت پوشش بیمه‌ای محصولات کشاورزی بیش ازپیش نمایان شده است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در گفتگو با شهرآرا با بیان اینکه در خراسان رضوی بیش از یک میلیون هکتار زمین کشاورزی زیر کشت است، می‌گوید: ۷۲درصد این رقم زیر کشت آبی و ۲۸درصد زیر کشت دیم قرار دارد و بیش از هشتاد محصول در این استان تولید می‌شود.
غلامحسین ساربان اقلیم خراسان رضوی را بسیار شکننده می‌داند و می‌گوید: چهل تا پنجاه سال پیش متوسط بارندگی استان ۲۴۰میلی متر بود، اما در بیست سال گذشته این میزان به ۲۱۲میلی متر کاسته شده که نشان دهنده افت و کاهش محسوس میزان بارندگی است. در کنار این مسئله، افزایش دمای هوا موجب تبخیر بیشتر و نیز بروز پدیده‌های حدی شده است.
وی ادامه می‌دهد: ورود سامانه پرفشار سیبری در دی ماه پارسال به خراسان رضوی و تجربه سرمای سخت و تجربه گرمای ۴۰درجه در بهار امسال و سرمای ۴-درجه در ۳۱فروردین در همین استان ازجمله مصادیق پدیده‌های حدی است. این مسائل سبب شده است خسارت نشئت گرفته از پدیده‌های طبیعی در خراسان رضوی افزایش یابد و بیش از گذشته بر اهمیت بیمه و جبران خسارت محصولات کشاورزی افزوده شود.
این مسئول با بیان اینکه در گذشته دو صندوق خسارت دیدگان و صندوق بیمه برای حمایت از کشاورزان فعال بود که با ادغام این دو صندوق بیمه محصولات کشاورزی ایجاد شد، اظهار می‌کند: در خراسان رضوی تقریبا همه محصولات قابلیت پوشش بیمه را دارند، اما آنچه کشاورزان باید به آن توجه کنند، این است که بیمه در کشور ما مدیریت ریسک است، نه درآمد؛ به این معنی که اگر اتفاقی برای کشاورز افتاد، با پرداخت بیمه تلاش می‌شود کشاورز خانه نشین نشود. کشاورزان استان حدود ۳۵درصد محصولات زراعی و کمتر از ۱۰درصد محصولات باغی خود را بیمه کرده اند.
وی با تأکید بر اینکه پرداخت غرامت‌ها باید متناسب با محصولات و برای کشاورزان اقناع‌کننده باشد، می‌گوید: به عنوان مثال در محصول زعفران باتوجه به ارزش زیادش، میزان خسارت‌ها و پرداخت غرامت‌ها کمتر است و همین امر انگیزه کشاورزان برای پوشش بیمه را کم کرده است. ساربان بیان می‌کند: دولت باید به جد از صندوق بیمه محصولات کشاورزی حمایت کند، زیرا کشاورزان قشری هستند که نیازمند حمایت اند. تأخیر در پرداخت غرامت‌ها سبب نارضایتی و دل سردی کشاورزان می‌شود؛ بنابراین شرط موفقیت در بیمه این است که بلافاصله بعد از تعیین تکلیف، خسارت پرداخت شود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی می‌افزاید: طبق برآوردها، خسارت واردشده به گندم دیم استان در سال زراعی گذشته معادل ۵۰میلیارد تومان برآورد شده است. تفاهم‌های اولیه برای پرداخت انجام شده و از شنبه همین هفته پرداخت غرامت در شهرستان‌های صالح آباد و سرخس آغاز شده است.
وی تأکید می‌کند: اگر کشاورزان به میزان غرامت تعیین و پرداخت شده یا کم وکیف پوشش بیمه‌ای محصولات اعتراض یا نظری دارند و از خدمات دریافتی ناراضی اند، می‌توانند مراتب را در قالب نامه‌ای به دو کمیته فنی و کمیته بررسی اعتراضات در سازمان جهاد کشاورزی که در معاونت بهبود تولیدات گیاهی برقرار است، اعلام کنند تا رسیدگی شود.
عضو هیئت‌علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد مشهد در گفتگو با شهرآرا درباره مشکلات بیمه محصولات کشاورزی می‌گوید: اولین مشکل در حوزه بیمه‌کردن محصولات کشاورزی، نبود آمار دقیق از میزان سطح زیر کشت و تولید محصولات گوناگون است. درواقع از آنجا که سطح زیر کشت ما براساس آمایش سرزمینی صورت نمی‌گیرد، نوسان میزان سطح زیر کشت در سال‌های مختلف متفاوت است و همین مسئله عامل نبود آمار دقیق برای برنامه‌ریزی به‌منظور بیمه‌کردن محصولات کشاورزی شده است.
علیرضا سوهانی با بیان اینکه تضاد منافع در حوزه کشاورزی هم یکی‌دیگر از دلایل ضعف بیمه محصولات کشاورزی است، بیان می‌کند: بیمه محصولات کشاورزی هزینه‌بر است که سبب افزایش هزینه تمام‌شده می‌شود. بیمه‌نکردن محصول ممکن است سبب کاهش قیمت شود، اما در یک حادثه طبیعی یا خشک‌سالی، کشاورز زیان زیادی می‌بیند. در اینجا ما به‌جای توسعه بیمه کشاورزی، کمبود محصولات ناشی از حوادث طبیعی را با واردات پر کرده‌ایم. این مسئله منافعی برای واردکنندگان ایجاد کرده است که همین تضاد منافع سبب می‌شود توسعه پوشش بیمه محصولات کشاورزی اتفاق نیفتد.
سوهانی ارزیابی‌نشدن دقیق خسارت‌ها را دلیل دیگر بی‌انگیزگی بیمه‌کردن محصولات کشاورزی می‌داند و می‌گوید: وقتی کشاورز می‌بیند که بیمه هزینه اندکی را به‌عنوان خسارت به او می‌دهد، رغبتش برای بیمه‌کردن محصولات کم می‌شود. از طرفی، شرکت‌های بیمه هم از برخی بیش‌اظهاری‌ها انتقاد دارند. اما راهکار حل این اختلاف‌نظر کشاورز و شرکت بیمه، حذف عامل انسانی از فرایند تعیین مبلغ خسارت و رفتن به‌سمت استفاده از فناوری‌های جدید دراین‌زمینه است. اکنون در بیشتر کشور‌های جهان این روش جواب داده و موفق هم بوده است.
عضو هیئت‌علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد مشهد ادامه می‌دهد: از طرفی، در کشور ما هنوز کشاورزان در اعلام مبلغ واقعی درآمدشان از زمین خودداری می‌کنند و همین مسئله سبب می‌شود میزان سطح بیمه محصولات آن‌ها واقعی نباشد. حل این مسئله از طریق ابزار‌های انگیزشی می‌تواند سبب توسعه سطح بیمه محصولات کشاورزی شود. وی می‌گوید: بیمه محصولات کشاورزی گران است و کشاورزان هم نمی‌توانند همه هزینه را پرداخت کنند. ازاین‌رو، می‌توانیم مانند برخی کشور‌های توسعه‌یافته، بخشی از هزینه بیمه را به‌صورت یارانه به کشاورزان بپردازیم.
مدیرگروه خدمات بیمه محصولات بانک کشاورزی خراسان رضوی در گفتگو با شهرآرا گفت: در حال حاضر ضریب نفوذ بیمه کشاورزی در استان ۲۵درصد است به این معنا که از هر چهار کشاورز، یک نفر محصولاتش را زیرپوشش بیمه قرار داده است.
محمودرضا فرزانه بیان کرد: به طور متوسط در حوزه زراعت ۳۵درصد، در حوزه باغبانی حدود ۱۰درصد و در حوزه دام ۱۰درصد پوشش بیمه‌ای در استان داریم. وی ادامه داد: چالش‌های موجود در توسعه بخش کشاورزی از جمله ماهیت خطرپذیری این بخش، شفافیت نداشتن در مالکیت‌ها و نبود اطلاعات درباره ریسک‌های بخش‌های مختلف کشاورزی، از عواملی هستند که ضریب پوشش بیمه‌ای محصولات کشاورزی را تحت تأثیر قرار داده اند. وی بیان کرد: اجرای طرح‌های فراگیر، اشاعه فرهنگ بیمه ای، به روزرسانی تعرفه ها، مطلوبیت تعرفه‌ها برای کشاورزان و تولیدکنندگان و توسعه یافتگی بخش کشاورزی از عوامل مهم و مؤثر در توسعه ضریب نفوذ بیمه‌ای است.
مدیر گروه خدمات بیمه محصولات بانک کشاورزی خراسان رضوی گفت: در پی بروز خسارت به بخش کشاورزی طی سال زراعی گذشته بالغ بر ۳ هزار میلیارد ریال غرامت در استان برآورد شد که حدود هزار میلیارد ریال معادل یک سوم آن تاکنون پرداخت شده است.
فرزانه افزود: در سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ با شرایط اقلیمی و آب وهوایی خاصی در خراسان رضوی روبه رو بودیم. چگونگی پرداخت غرامت کشاورزان خراسان رضوی تا پایان آبان ماه بر اساس تصمیم ستاد صندوق بیمه کشاورزی کشور تعیین تکلیف خواهد شد.
مدیر گروه خدمات بیمه محصولات بانک کشاورزی خراسان رضوی بیان کرد: ۵۷درصد کاهش بارندگی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، جایگاه استان را از بابت خشک سالی در رتبه نخست کشور قرار داد و مناطق وسیعی از استان تحت تأثیر خشک سالی شدید و بسیار شدید قرار گرفتند. علاوه بر آن، بروز یخ بندان شدید در روز‌های پیاپی در دی ماه ۱۴۰۱ پهنه‌های وسیعی از بخش کشاورزی استان را با چالش جدی روبه رو کرد.
فرزانه گفت: در خراسان رضوی طی سال زراعی گذشته ۶۲هزار فقره بیمه نامه در عرصه‌های مختلف زراعی، باغی، دام، طیور و آبزیان صادر شده است. وی با اشاره به اینکه بلایای طبیعی در ایران از تعدد و تنوع زیادی برخوردار است گفت: کشور ایران جزو ۱۰کشور بلاخیز دنیاست، با این همه بخش سخت کار در بیمه، مشارکت تولیدکنندگان است. اهمیت بیمه کشاورزی به اندازه‌ای است که می‌تواند امنیت سرمایه، خطرپذیری‌ها و برنامه ریزی کشاورزان را پوشش دهد و بیمه‌ها می‌توانند محیطی استاندارد برای کشاورزی را در کشور ایجاد کنند.