به گزارش شهرآرانیوز، نشست تخصصی پژوهشی باعنوان «انتخاب مسئله، نقطه صفر پژوهش» در مؤسسه آموزش عالی فردوس مشهد برگزار شد.
در این نشست تخصصی سحر چنگیز، استادیار فلسفه هنر گروه هنر اسلامی و پژوهش هنر مؤسسه آموزش عالی فردوس، به بیان نکاتی درباره روش پژوهش و ضرورت‌های اولیه در اجرای یک طرح پژوهشی پرداخت.
چنگیز گفت: مراحل سه‌گانه پژوهش عبارتند از موضوع‌یابی و مسئله‌دارکردن آن، رسیدن از مسئله به سؤالات (طراحی سؤالات) و اجرای تحقیق (روش تحقیق). گام‌های شناسایی منابع عبارتند از کمک گرفتن از اساتید و نیز یافتن منابع درجه یک رشته تخصصی و مطالعه عمیق آن‌ها که ازجمله این منابع می‌توان به دانشنامه‌ها، فرهنگنامه‌ها، دایره‌المعارف‌ها، کتاب‌هایی که دارای نظریات پایه است و نیز کتاب‌هایی که درباره رویکرد پژوهشی تخصصی رشته ما بحث کرده‌اند، اشاره کرد. پیشینه پژوهش نیز به معنای استخراج پژوهش‌هایی است که پیش از این در موضوع کار کرده‌اند و همچنین دسته‌بندی‌کردن و نقد آن‌هاست.
وی گفت: علت تکرار استفاده‌نکردن کاربردی از نتایج پژوهش‌ها این است که بیشتر پژوهش‌ها «موضوع‌محور» هستند و نه «مسئله‌محور». با وجود آنکه پژوهشگر حجم زیادی از داده را گردآوری می‌کند که نکته مثبت تحقیق محسوب می‌شود، اما به دلیل خوگرفتن ذهن به آسودگی و عدم پرورش ذهن به تفکر، نتیجه خوبی به دست نمی‌آورد. حاصل تکرار و عدم شکل‌گیری مسائل جدید نیز پژوهش‌هایی تألیفی و در نهایت اثباتی می‌شود که این اثباتی بودن، راه تحقیق را بیشتر می‌بندد.
وی افزود: در انتخاب موضوع، موضوع باید به مسئله تبدیل شود تا پژوهش را از حالت کلی بودن خارج کند. نخستین قدم برای هر پژوهش، مسئله‌مندکردن آن در ذهن است. یعنی ما در مقابل مجهولی قرار بگیریم که با معلومات خود قادر به تبیین و پاسخگویی به این واقعیت نباشیم. برای تبدیل یک موضوع به مسئله نیز به سؤالات اساسی نیاز است.
این مدرس دانشگاه در ادامه گفت: هر پژوهش، پاسخگوی یک مجهول است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود، به بیان ویژگی‌های مسئله اشاره کرد و گفت: مسئله باید در عالم تفکر باشد، نوآورانه باشد و ابهام مطرح شود. بیان خوب یک مسئله، اطلاعات زیر را ارائه می‌کند؛ اهمیت مسئله، محدودشدن مسئله در یک حوزه تخصصی، تبدیل مشکلات موجود به صورت مسئله، شرح قلمروهای موردنظر برای توسعه، قلمروهای نظری که پژوهشگران تحقیقات بنیادی باید با نظریه‌هایشان آن را مشخص‌تر و محدودتر کنند و شرح تمامی متغیرها.
این مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: ویژگی‌های بیان مسئله تحقیق نیز عبارتند از واضح و شفاف بودن (رعایت اصل تحدیدمسئله)، امکان بررسی داشتن (اجرای فرآیند تحقیق روی آن)، عدم تأکید بر قضاوت‌های اخلاقی و ارزشی و فلسفی، مطرح نکردن پیش‌بینی‌های کلی، به صورت سؤالی مطرح شدن، توجه به رابطه بین حداقل دو متغیر و وجود داشتن امکانات اندازه‌گیری متغیرها.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: برخی از نکاتی که در انتخاب مسائل تحقیقاتی باید مراعات شوند، عبارتند از خودداری از دوباره‌کاری در تحقیقات، مهم‌بودن مسئله تحقیق و ارزش بررسی آن، علاقه‌مندی و کنجکاوی و کشش علمی برای شناخت آن، آموزش شرایط و کیفیات فردی شخص محقق، فراهم بودن اطلاعات برای سنجش و عملی بودن روش تحقیق، وجود وسایل و امکانات موردنیاز تحقیق، امکان همیاری و همکاری در انجام تحقیق بین واحدها و افراد ذی‌ربط، فراهم بودن بودجه تحقیق و استفاده احتمالی از آن، پیش‌بینی مشکلات و موانع رویدادها و خسارت‌های احتمالی در رابطه با تحقیق و در نهایت وجود زمان لازم برای تحقیق.
این مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: خطاها در انتخاب مسئله عبارتند از اینکه مسئله بدون تحلیل جنبه‌های مختلف آن و شتاب‌زده انتخاب می‌شود، بدون مطالعه منابع مرتبط با موضوع اقدام به انتخاب مسئله می‌شود، قبل از انتخاب مسئله پژوهشی، روش اجرای تحقیق مشخصشده و به جای تعریف دقیق و روشن مفاهیم موجود در مسئله، مسئله به صورت کلی توصیف می‌شود.