وفایی| احتمالا خیلی از مردم با شنیدن نام «شبکه ملی اطلاعات» اینترنتی محدود، بسته و به‌دور از ارتباطات بین‌المللی را تجسم می‌کنند؛ پروژه‌ای که سال‌هاست در دستور‌کار دولت‌های وقت کشورمان قرار داشته و حواشی بسیار زیادی درباره آن شکل گرفته که خیلی وقت‌ها باعث سردرگمی مخاطب درباره ماهیت این سیستم هم شده است. حقیقت این است که تا امروز دولت‌ها بیشتر درگیر مهیا‌کردن زیرساخت‌های مورد‌نیاز این شبکه ملی بوده‌‌اند و به‌همین‌دلیل اطلاع‌رسانی و آگاهی‌سازی خوبی درباره کارکرد آن به مردم انجام نشده است. بهتر است با این پدیده و فواید آن و نمونه‌های جهانی‌اش آشنا شویم تا شاید کمی ترسمان از شنیدن عبارت «شبکه ملی اطلاعات» بریزد.
داستان از کجا آغاز شد؟
شبکه ملی اطلاعات از سال1384با نام «شبکه ملی اینترنت» در دستور‌کار مجلس قرار گرفت و تا به امروز که بیش از 14سال از آن زمان می‌گذرد، رنگ واقعیت کاملی به خود نگرفته است. این پلتفرم تا به امروز در ابعاد کوچک‌تر از حد واقعی خود به مردم عرضه شده و هنوز به‌طور تمام‌و‌کمال و سراسری اجرا نشده است.
در همان سال‌های اول قرار بر این شد که طی یک بازه زمانی سه‌ساله، طرح اینترنت ملی به سرانجام برسد که این امر محقق نشد. بعدها با‌توجه‌به الزامات سند چشم‌انداز بیست‌ساله در سال1389 موضوع شبکه ملی اینترنت با نام جدید «شبکه ملی اطلاعات» به‌صورت جدی‌تر مطرح شد، به‌طوری‌که کلیات موضوع در ماده۴۶ برنامه پنجم توسعه مطرح و تصویب شد. بر‌این‌اساس، شبکه ملی اطلاعات کشور، شبکهای مبتنی‌بر اینترنت است، به‌صورتی‌که درخواست‌های دسترسی داخلی و اخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می‌شوند، به‌هیچ‌وجه از‌طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه‌های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود.
شبکه ملی اطلاعات جایگزین اینترنت جهانی نیست
راه‌افتادن این شبکه به‌معنای جدا‌شدن اینترنت کشورمان از اینترنت بین‌المللی نیست. براساس اهداف شبکه ملی اطلاعات، اتصال کاربران به سایت‌های خارجی با محدودیتی روبه‌رو نمی‌شود و همچنین اتصال کاربران خارج از کشور به سایت‌های داخلی نیز برقرار است. با‌توجه‌به این نکات مشخص می‌شود که شبکه ملی اطلاعات به‌هیچ‌وجه قرار نیست ارتباطات ما را با دنیا قطع کند.
در‌واقع شبکه ملی اطلاعات هیچ ربطی به محدود‌کردن اینترنت ندارد و صرفا یک‌جور گردش اطلاعات در بستر داخلی است. در این طرح با نگاهی به محتواهایی که بیشتر مورد استفاده مردم قرار می‌گیرند، مثل فیلم و سریال یا شبکه‌های پیام‌رسان بومی، این اطلاعات وارد بستر پهنای باند داخلی می‌شود تا سرعت و کیفیت بهتری برای کاربر به ارمغان بیاورد.
سرعت، کیفیت، امنیت
اگر از دنبال‌کنندگان اخبار فناوری باشید، حتما می‌دانید کره‌جنوبی، یکی از پرسرعت‌ترین اینترنت‌های جهان را در‌اختیار کاربرانش قرار می‌دهد. اینترنت ملی یکی از دلایل اصلی سرعت پیشرفته در این کشور است. کره جنوبی از نظر آمادگی الکترونیک و پهنای باند، رتبه نخست را در دنیا دارد و 80درصد پهنای باندش داخلی است؛ یعنی شبکهای دارد که بی‌نیاز از ارتباطات خارجی، 80درصد ارتباطات و انتقالات دیتای آن در داخل شبکه به گردش در‌می‌آید.
در کل می‌توان گفت فراهم‌کردن امکان دسترسی پرسرعت، کاهش قیمت استفاده از خدمات شبکه و پهنای باند و افزایش امنیت اطلاعات کاربران از مهم‌ترین فواید ایجاد شبکه ملی اطلاعات به شمار می‌روند.
به همین دلیل طرح‌های اینترنت ملی در خیلی از کشورهای دنیا مانند هند، چین، استرالیا، برزیل و روسیه راه‌اندازی شده‌اند.
کجای راه هستیم؟
براساس آمارهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، ۵۰پروژه و اقدام کلان طی 2سال گذشته درباره شبکه ملی اطلاعات اجرا و چیزی در حدود ۸۰درصد اهداف مربوط‌به سند الزامات شبکه ملی اطلاعات محقق شده است.
همچنین مصرف پهنای باند داخلی در شبکه ملی اطلاعات هم‌اکنون به حدود هزار گیگ در روز رسیده و نسبت به 2سال قبل با رشد ۴۰۰درصدی همراه بوده است. کیفیت دسترسی به محتوای داخلی در شبکه ملی اطلاعات هم نسبت‌به محتوای خارجی افزایش پیدا کرده است و بررسی‌های وزارت ارتباطات نشان می‌دهد که با‌توجه‌به کاهش میزان تأخیر در دسترسی و نودهای داخلی شبکه ملی اطلاعات، کیفیت دسترسی به سایت‌های داخلی بیش‌از ۸۰برابر بهتر از نمونه‌های خارجی است.
در‌واقع از‌نظر زیرساخت‌های مورد‌نیاز برای شبکه ملی اطلاعات، پیشرفت‌های خوبی در کشور انجام شده است، به‌طوری‌که چندی پیش، امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات، اعلام کرد که ۸۰درصد زیرساخت شبکه ملی اطلاعات در کشور محقق شده است. اما وجود زیرساخت به‌تنهایی برای داشتن شبکه ملی اطلاعات کافی نیست.
خدمات و محتوا، حلقه‌های مفقوده شبکه ملی اطلاعات
با‌وجود همه اقداماتی که وزارت ارتباطات با هدف راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات انجام داده است، هنوز این شبکه آن‌طور‌که باید در کشور ایجاد نشده و مورد استفاده قرار نگرفته است. همین موضوع انتقادات مختلفی را نیز درباره روند اجرای این طرح ملی به‌همراه داشته است. اما باید گفت حتی اگر از نظر زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات به بهترین شرایط ممکن در دنیا هم برسیم، تا‌زمانی‌که محتوا و خدمات مناسب در این شبکه به مردم ارائه نشود، تمام هزینه‌ها و امکانات موجود بی‌فایده خواهند بود. در همین راستا حمید فتاحی، مدیر عامل شرکت ارتباطات زیرساخت، نیز در گفت‌وگو با مهر با تأکید بر اینکه درزمینه توجه به لایه محتوایی و خدمات قابل‌ارائه در این بستر، مخاطب کل کشور است، گفت: موضوع پلتفرم و لایه خدمات به سایر دستگاه‌های اجرایی مثل وزارت ارشاد، وزارت صنعت، معدن و تجارت، بانک مرکزی، صدا‌و‌سیما و بقیه سازمان‌هایی که در حوزه محتوایی هستند ربط پیدا می‌کند. تا این دستگاه‌ها حاضر نشوند و نقش خود را اجرا نکنند، این زیست‌بوم شکل نمی‌گیرد. وزارت ارتباطات به‌خودی‌خود در لایه زیرساخت، وظیفه خود را انجام می‌دهد، ولی در 2لایه دیگر که مربوط‌به محتوا و خدمات می‌شود دستگاه‌های دیگر نیز نقش دارند.