زهره فردوسی | شهرآرانیوز «زیرمیزی» واژه‌ای است که سال‌های اخیر همچون سایر حوزه‌ها در ادبیات نظام سلامت هم مورد انتقاد شدید بوده است؛ دریافت هزینه اضافه از سوی پزشکان که بر رنج بیماران، به ویژه بیماران کم بضاعت، در مسیر درمان می‌افزاید؛ مسئله‌ای که این روز‌ها بار دیگر حتی صدای متولیان این حوزه را هم درآورده است. اواخر آبان ماه بود که سرپرست دانشگاه علوم پزشکی و رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد در بیانیه‌ای بر ممنوعیت دریافت هر گونه وجه از بیماران (بیش از تعرفه‌های مصوب سالانه و خارج از چرخه قانونی) و نیز اعمال قانون و برخورد با متخلفان در این زمینه تأکید کردند.
دکتر محمود شبستری و دکتر علیرضا صداقت در بیانیه مشترکشان تأکید کردند که دریافت هر گونه وجه مالی از بیماران بیش از تعرفه‌های مصوب وزارت بهداشت توسط پزشک و همچنین پرداخت هر گونه وجه توسط بیمار خارج از صندوق حسابداری در بیمارستان‌ها ممنوع است.
بهرام عین اللهی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، هم اوایل دی ماه در این باره گفته بود: بیمارستان‌هایی که پزشکان آن زیرمیزی دریافت کنند، مؤاخذه می‌شوند و اعتبارسنجی و تمدید پروانه آن‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
میدان امام رضا (ع) و خیابان احمدآباد را مطب به مطب می‌روم. از ساختمان پزشکان گرفته تا بیمارستان دولتی را سرک می‌کشم و در کنار بیماران در نوبت پزشکان جراح می‌نشینم تا به پاسخ یک پرسش برسم؛ آیا در مشهد با وجود ممنوعیت ها، پزشکانی هستند که حق الزحمه مجزا از هزینه بیمارستان (زیرمیزی) دریافت کنند؟
۱۰۰، ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان برای عمل قلب، ۶٠ میلیون تومان برای عمل کلیه، ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان برای عمل بینی، ۴۰میلیون تومان برای سنگ غده بزاقی، ۱۵ میلیون تومان برای سزارین، ۵ میلیون تومان برای زایمان طبیعی، ۳ میلیون تومان برای کورتاژ و... این ارقامی است که بیماران مخاطب گفت وگوی خبرنگار شهرآرا اعلام می‌کنند؛ هزینه‌هایی که هر یک از آن‌ها علاوه بر هزینه بیمارستان، به اشکال مختلف به پزشکان پرداخته اند تا شاید طبیب موردنظر، مرهمی بر زخمشان بگذارد.
زیرمیزی واژه‌ای است در اقتصاد سلامت که برای برخی پزشکان متخصص حقی طبیعی و یک گردش مالی عادی محسوب می‌شود، اما برای برخی بیماران که با شرایط سخت اقتصادی دست وپنجه نرم می‌کنند، به رنجی مضاعف تبدیل شده است که بر زخمشان نمک می‌پاشد و دست آخر هم ناچار می‌شوند برای تأمین آن جلوی دوست و آشنا دست دراز کنند یا داروندارشان را بفروشند. آقا صادق که یکی از همان هاست، دستش را روی قلبش می‌گذارد و با شوخ طبعی می‌گوید: آخ قلبم! ماشینم را هم فروختم، اما هرطور بود، جورش کردم؛ زندگی پدرم ارزشش را داشت. می‌پرسم: چقدر؟ می‌گوید: ۲٠٠ میلیون تومان برای جراحی قلب.
فاطمه خانم هم که همراه مادرش به مطب آمده است، می‌گوید: به چند دکتر مراجعه کردیم. هر کدام بسته به شهرت و تخصصشان قیمتی دارند، اما خدا را شکر پزشک ما گفته است که پولی دریافت نمی‌کند. همه مثل هم نیستند. پزشک خوب در مشهد کم نداریم.
او که مادرش چندین عمل جراحی متفاوت داشته است، از روی تجربه می‌گوید: پزشکان خیر و پزشکان جوان یا هزینه نمی‌گیرند، یا کمتر می‌گیرند و بعضی هایشان هم فقط اگر بیمار وضع مالی خوبی داشته باشد، زیرمیزی می‌گیرند.
خانم میان سالی هم که برای عمل جراحی سنگ غده بزاقی اش به پزشک مراجعه کرده است، می‌گوید: یکی از پزشکان معروف مشهد که رئیس بخش فک و صورت یکی از بیمارستان هاست، برای انجام این عمل زیرمیزی ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان می‌گیرد؛ حالا آمده ایم پیش این آقای دکتر که گفته است فقط ۵ میلیون تومان پول بیمارستان را می‌گیرد. خدا خیرش بدهد.
محبوبه خانم هم مادر یک دختربچه زیباست که حالا برای بارداری دوم به مطب پزشک زنان آمده است. با او هم گپ و گفتی مادرانه داریم؛ خنده‌های قشنگش در حین گفتگو حس خوشایند مادری خوشبخت و رضایتمند را منتقل می‌کند. می‌گوید: من ابتدا به چند پزشک متخصص معروف مراجعه کردم که زیرمیزی از من خواستند و پرداختش برایم مقدور نبود. اما این خانم دکتر جوان، پولی جدا از هزینه بیمارستان از ما نمی‌گیرد و من هم از خانم دکتر راضی هستم.
محدثه هم که قرار است برای زیباتر شدن چهره اش جراحی بینی انجام دهد، از جست وجو برای یافتن یک پزشک حاذق می‌گوید و معتقد است ارزشش را دارد که قیمت بالاتری بپردازد تا عوارض عمل کمتر باشد. می‌پرسم: چقدر؟ پاسخ می‌دهد: یکی از بهترین پزشکان مشهد را انتخاب کرده ام و قرار است ۱۰۰ میلیون تومان بابت این عمل حق الزحمه بپردازم. پزشکان دیگر ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومان قیمت داده بودند. او می‌گوید: به این دلیل که عمل بینی، زیبایی و اختیاری است، این مبلغ زیرمیزی حساب نمی‌شود.
شایسته خانم را هم در مطب یک متخصص بیماری‌های داخلی می‌بینم. او به تازگی جراحی داشته و بابت هزینه‌های درمان تاکنون ۲۰۰ میلیون تومان و ۶۰ میلیون تومان هم بابت زیرمیزی به پزشک جراحش پرداخت کرده است. از نگاه او، این مبلغ برای یک پزشک معروف (که سال‌ها زحمت کشیده و نتیجه کارش هم خوب است) منطقی است.
لعیا بهشتی، یک خیر حوزه سلامت است. او در گفت وگوی تلفنی به خبرنگار شهرآرا می‌گوید: در سال‌های فعالیتم، جراحان بسیاری بودند که کودکان را بدون دریافت هزینه درمان می‌کردند. نمی‌شود از تعداد زیاد پزشکان محترم و بااخلاق در این شهر چشم پوشید، اما دلیل اینکه درصدی هم این مبالغ را تقاضا می‌کنند این است که سهم جراحان از هزینه عمل در مراکز درمانی کم است؛ بعضی پزشکان نیز برای تأمین هزینه‌های جاری مطب مثل اجاره‌ها زیرمیزی می‌گیرند.
رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد نیز در این باره می‌گوید: اینکه جراحان این هزینه را از بیماران دریافت می‌کنند، به دلیل پایین بودن ضریب «k» جراحی و جبران هزینه ویزیت‌های رایگان بیمار در طول مدت بستری در بیمارستان است.
علیرضا صداقت تأکید می‌کند با وجود این دلایل مطرح شده، تخلفات در این حوزه بررسی و برای پزشکان متخلف پرونده تشکیل می‌شود.
او معتقد است راهکار پیشگیری و کاهش این معضل اقتصادی در نظام سلامت این است که تعرفه‌های پزشکی واقعی باشد و مابه التفاوت‌های پزشکی توسط بیمه‌ها به موقع پرداخت شود.
رئیس سازمان نظام پزشکی همچنین با بیان اینکه بسیاری از بیماران با رضایت این هزینه را می‌پردازند، زیرا خواهان دریافت خدمات از پزشکان حاذق هستند، می‌افزاید: این رضایتمندی دلیل مراجعه نکردن و شکایت نکردن درصد بالایی از بیماران است.
شماره تلفن ۱۹۰ هم سامانه‌ای تلفنی است که او به بیماران شاکی معرفی می‌کند تا گران فروشی و زیرمیزی گرفتن را اطلاع دهند و تصریح می‌کند: این تخلفات در کمیسیون اخلاق سازمان نظام پزشکی و کمیسیون ماده ۱۱ تعزیرات حکومتی بررسی و توسط هیئت انتظامی دانشگاه علوم پزشکی به طور جدی پیگیری می‌شود.
محمد رئیس زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی کشور، در آخرین اظهارنظر خود، پنجم دی ماه امسال از اقدام نظام پزشکی برای طراحی سامانه‌ای برای اعلام تخلفات توسط مردم به شکل غیرمستقیم خبر داد تا گزارش تخلف زیرمیزی بگیر‌ها به این صورت ثبت شود.
او ریشه معضل اخذ زیرمیزی از بیماران را حل مشکل تعرفه و برخورد‌های میدانی با معلول را بی فایده می‌داند.
رئیس زاده معتقد است، اگر کسی از پرداخت زیرمیزی گله‌مند است، باید بداند عامل وقوع معضل زیرمیزی، جامعه پزشکی نیست؛ عامل آن بیمه‌ها و افرادی هستند که تعرفه جامعه پزشکی را در سال‌های اخیر پایین و غیرواقعی نگه داشته اند. ویزیت پزشک عمومی در بخش دولتی الان ۱۸هزار تومان است. کدام خدمت در ایران اکنون با این نرخ ارائه می‌شود؟
سراغ آمار تخلفات پزشکان در حوزه دریافت زیرمیزی را از سیدمرتضی مدنی، مدیرکل تعزیرات حکومتی خراسان رضوی، می‌گیریم؛ آماری که البته گویا تعزیرات حکومتی به تفکیک و به صورت دقیق در دست ندارد؛ با این حال مدنی در گفتگو با خبرنگار شهرآرا از محکومیت بیش از ۴۰۶ میلیارد ریالی در پرونده‌های بهداشت و درمان خراسان رضوی خبر می‌دهد.
او درباره چگونگی برخورد با پزشکانی که زیرمیزی دریافت می‌کنند نیز می‌گوید: ابتدا جریمه مالی برای آن‌ها درنظر گرفته می‌شود. در صورت تکرار نیز پروانه طبابت این پزشکان لغو می‌شود. مدیرکل تعزیرات حکومتی استان تأکید می‌کند که مردم بهترین گزارش دهندگان تخلفات در حوزه پزشکی هستند که با ثبت در سامانه ۱۳۵ تعزیرات (سامانه ثبت شکایات الکترونیکی مردمی)، کد رهگیری در اختیار آن‌ها قرار داده می‌شود. به گفته مدنی، تأکید در اداره کل تعزیرات بر سرعت رسیدگی به شکایات مردمی است و در مدت یک هفته پرونده‌ها بررسی و حل و فصل می‌شود.
او درباره جزئیات پرونده‌های حوزه بهداشت و درمان در استان نیز خاطرنشان می‌کند: شمار این پرونده‌ها از ابتدای فروردین تا پایان دی ماه امسال ۶ هزار و ۱۴۳ فقره بوده است. مدیرکل تعزیرات حکومتی خراسان رضوی یادآور می‌شود: از ۶ هزار و ۱۴۳ پرونده رسیدگی شده، ۵ هزار و ۷۸۳ فقره مختومه شدند. او میزان محکومیت مالی صادره در این پرونده‌ها را ۴۰۶ میلیارد و ۱۰۹ میلیون و ۷۹۲ هزار و ۱۰ ریال اعلام می‌کند. مدنی بیان می کند: این ۶ هزار پرونده از طریق ارجاع دانشگاه علوم پزشکی، اطلاع رسانی مردمی و گشت‌های مشترک تعزیرات و نهاد‌های مرتبط احصا شده اند و در دست بررسی قرار گرفته اند.
هرچند پرداخت و دریافت زیرمیزی ممنوع است، مشاهدات میدانی خبرنگار شهرآرا از وجود ارتباط مالی نامتعارف در برخی مراکز درمانی حکایت دارد و شاید بیمارانی که امکانش را دارند، با رضایتمندی آن را پرداخت می‌کنند. این چرخه، ضرب المثلی معروف را تداعی می‌کند که تداوم زیرمیزی گرفتن در نظام سلامت «از ماست که برماست!»
با این حال قطع این چرخه هم ناممکن نیست و بیمارانی که در گاه اضطرار، ناگزیر از پرداخت زیرمیزی به برخی پزشکان بوده‌اند، می‌توانند از طریق مراجع ذی‌صلاح همچون دانشگاه علوم پزشکی مشهد و اداره‌کل تعزیرات استان حق خود را مطالبه کنند و حتی تا لغو پروانه طبابت پزشک هم پیش بروند.