سعید جلائیان | شهرآرانیوز؛ از معبری فرعی به خیابانی اصلی تغییر مسیر می‌دهد. درست هنگامی که دنده را معکوس می‌کند و فرمان خودرو را برای ورود به صدمتری به راست می‌گرداند، با صدای کوبیده‌شدن یک عابرپیاده به کاپوت خودرویش، تنش به لرزه می‌افتد. نمی‌داند چه اتفاقی افتاده و این عابر از کجا مقابلش ظاهر شده است.
با دست و پا‌های لرزان از خودرو پیاده می‌شود. مرد میان‌سالی را می‌بیند که داد می‌کشد که ترسش را بیشتر می‌کند. راننده جوان و بی‌تجربه است. با دستانی لرزان شماره اورژانس و پلیس را می‌گیرد. مرد ناله‌هایش پایانی ندارد. درست مشخص نیست کجایش درد می‌کند، لحظه‌ای سرش را می‌گیرد و بعد پایش را. ناله‌های مرد، رهگذران زیادی را دور آن‌ها جمع می‌کند. افسر راهور و آمبولانس اورژانس سر می‌رسند. آمبولانس مصدوم را می‌برد و این تازه شروع ماجرای این دو مرد است.
مرد پیش از رسیدن آمبولانس و پلیس طلب خسارت می‌کند و آهسته می‌گوید ۲۰ میلیون تومان بده، رضایت می‌دهم. درخواستی که جوان را مشکوک می‌کند. اما آن‌قدر می‌ترسد که نمی‌تواند منظور مردی که روی زمین افتاده است را بفهمد. افسر از راننده پرس‌و‌جو می‌کند، پرونده آن‌ها روز بعد به دادگاه می‌رود.
مصدوم با نظر قاضی به پزشکی‌قانونی می‌رود. مکانی که کارشناسانش متوجه می‌شوند که این فرد واقعا مصدوم است، اما نه از این سانحه. در دادگاه نیز با حضور راننده، مصدوم و نماینده شرکت بیمه، قاضی این تصادف را صحنه‌سازی تشخیص داده و حکم به برائت راننده می‌دهد. اما مصدوم دست‌بردار نیست و اول با التماس و بعد با تهدید از او می‌خواهد چند میلیون تومان دست‌کم بدهد تا او را حلال کند.
صحنه‌سازی تصادف‌ها یکی از شگرد‌هایی است که گاه‌وبیگاه منجر به تشکیل پرونده در مشهد و استان می‌شود و افرادی با صحنه‌سازی می‌خواهند دیه‌ای غیرواقعی از رانندگان و بیمه دریافت کنند، موضوعی که ما را بر آن می‌دارد تا برای بررسی وضعیت این حوادث به‌سراغ مسئولان مرتبط در این حوزه برویم.
تصادفات ساختگی یا همان صحنه‌زنی در واقع نوعی کلاهبرداری است، اقدامی که اگر اثبات شود، فرد یا افراد مرتکب، مجرم شناخته می‌شوند. البته در برخی موارد شنیده شده که این باند‌ها به بهانه تصادف ساختگی، دور راننده یا همان طعمه خود را شلوغ می‌کنند و از او باج می‌گیرند.
هرچه باشد تلفن همراه، پول‌نقد و...؛ آن‌ها شگرد‌های زیادی برای فریب دارند، برخی از این افراد رشته‌های سیم برق را از طریق بینی وارد سر خود می‌کنند تا در فرایند تحقیق گمان شود دچار شکستگی سر هستند یا پیش از تصادف خود را با چکش‌های پلاستیکی مصدوم و در حالی که داخل خودرو هستند از پلی کوتاه یا ارتفاع کم در یک جاده فرعی به پایین پرتاب می‌کنند. متأسفانه حتی در مواردی با انداختن پیکر متوفی مقابل خودروها، ادعای مرگ را مطرح می‌کنند و تمام تلاششان این است که بتوانند بیمه را دور زده و دیه دریافت کنند.
طبق روال قانونی، پرونده‌های سوانحی که منجر به جرح یا فوت می‌شود در مراجع قضایی ثبت و سپس مصدوم به سازمان پزشکی قانونی ارجاع می‌شود. کارشناسان و متخصصان پزشکی قانونی با توجه به تجربه و شناختی که از فعالیت این افراد دارند در بسیاری از موارد با انجام یک سری معاینات تخصصی به ساختگی‌بودن جراحات پی‌می‌برند. طبق آماری که در گفتگو با مسئولان پزشکی قانونی خراسان‌رضوی به دست آوردیم، امسال روند کشف تصادفات ساختگی و جراحات خودخواسته با هدف دریافت دیه، رو به کاهش بوده است.
به گفته مدیر کل پزشکی قانونی خراسان‌رضوی، سال گذشته از فروردین تا بهمن کارشناسان و پزشکان این نهاد از میان هزاران پرونده‌ای که به بررسی آن‌ها پرداخته‌اند موفق به کشف ۲۵مورد صحنه‌زنی شده‌اند. اما امسال این روند رو به کاهش بوده و کارشناسان این سازمان فقط هفده مورد تصادف ساختگی در استان کشف کرده‌اند.
در برخی تصادفات واقعی فردی که آسیب دیده برای دریافت بیشتر دیه، مقداری جراحت خود را افزایش می‌دهد. یعنی پس از تصادف اگر دست شخص شکسته، او پای خودش را هم می‌شکند یا کبودی بیشتری در بدنش ایجاد می‌کند، این‌ها را دکتر آریا حجازی می‌گوید و ادامه می‌دهد: کارشناسان ما پارسال ۷۷مورد صحنه‌زنی را که فرد بعد از تصادف خودش اقدام به تخریب اعضای بدنش کرده بود، کشف کردند. امسال این رقم رو به کاهش بوده و به ۲۸پرونده کاهش پیدا کرده است.
وی می‌گوید: همچنین سال گذشته ۳۰۵مورد خودزنی یا دیگر‌زنی کشف کردیم که امسال این رقم به ۲۲۰مورد کاهش پیدا کرده است.
با دریافت این آمار از سازمان پزشکی قانونی خراسان‌رضوی، به این سؤال می‌رسیم که آیا این آمار تمامی تصادفات ساختگی است، آیا آمار دیگری از صحنه‌سازی تصادفات وجود دارد؟
برای پی بردن به پاسخ این سؤال، سراغ شرکت بیمه ایران می‌رویم. نهادی که تنها شرکت بیمه‌ای دولتی در کشور است و روزانه ۸ میلیارد تومان خسارت در خراسان‌رضوی پرداخت می‌کند.
مدیرکل شرکت بیمه ایران خراسان‌رضوی در پاسخ به این سؤال می‌گوید که آماری برای ارائه ندارند.
محمد جواد خصالی تهیه آمار پرونده‌های ساختگی و صحنه‌زنی را کاری ناممکن و دشوار می‌داند و می‌گوید: چهل شرکت بیمه در کشور فعالیت می‌کنند، یک سامانه مشترک بین ما وجود ندارد که اطلاعات افراد در آن‌ها ثبت شود. یعنی ممکن است شخصی با توجه به وجود کارشناسان خبره بیمه ایران مشخص شود صحنه‌سازی کرده است. او از اینجا بیرون برود و در یک ظاهر دیگر به یک شرکت بیمه خصوصی مراجعه و از آنجا خسارت دریافت کند.
وی ادامه می‌دهد: وقتی کارشناسان ما به یک پرونده مشکوک می‌شوند، با دقت نظر بیشتری آن را بررسی می‌کنند، شخص ممکن است منصرف شود و برود. همچنین در بسیاری از موارد هنگامی که همکاران ما از مراجعه‌کننده می‌خواهند مدارکی را ارائه کند، شخصی که قصد داشته با صحنه‌سازی از بیمه خسارت بگیرد، وقتی متوجه شده به او مشکوک شده‌ایم یا قادر به ارائه مدارک بیشتر نیست، از شرکت رفته و دیگر بازنگشته است. از این موارد که قصد داشته‌اند با صحنه‌سازی از بیمه خسارت دریافت کنند متعدد وجود داشته است، اما قادر به ارائه آماری از آن نیستیم.
خصالی تصریح می‌کند: ما آخرین نهادی هستیم که واقعی‌بودن یک سانحه را راستی‌آزمایی می‌کنیم. با توجه به اینکه پرداخت خسارت توسط شرکت‌های بیمه انجام می‌شود، شاید در برخی پرونده‌ها که مدارک کامل نیست یا مواردی مشکوک در آن‌ها وجود داشته باشد، کارشناسان ما با دقت بیشتری مدارک را بررسی کنند.
او می‌گوید: حتی ممکن است کارشناس یا کارشناس‌ارشد ما به قطعیت نرسد و در این شرایط، افسران تحقیق خود را که از نیرو‌های توانمند و بازنشسته پلیس راهور جذب شده‌اند به کار می‌گیریم. این افراد با حضور در محل، گفتگو با شاهدان، دریافت دستور از مراجع قضایی برای مشاهده دوربین‌های معابر و... به راستی‌آزمایی حادثه می‌پردازند. البته پیش از ما نیروی انتظامی، پزشکی قانونی و مراجع قضایی به راستی‌آزمایی سوانح می‌پردازند. در تمام این مراحل موارد صحنه‌زنی کشف می‌شود و به همین دلیل، ارائه آمار دقیق صحنه‌زنی‌ها دشوار است.
مدیرکل شرکت بیمه ایران خراسان‌رضوی اضافه می‌کند: البته اگر سامانه یکپارچه‌ای بین نیروی انتظامی، پزشکی قانونی و صنعت بیمه وجود داشته باشد، می‌توان به چنین آماری دست یافت. حتی می‌شود به یک جامعه آماری کامل از افراد و باند‌هایی که با صحنه‌سازی می‌خواهند دیه دریافت کنند برسیم. در این صورت اگر شخصی در شرکت بیمه ایران نتوانست خسارت دریافت کند، ما مشخصاتش را ثبت می‌کردیم و اگر می‌خواست از طریق بیمه‌های دیگر صحنه‌سازی کند، مشخص شود که این فرد شیاد یا عضو یک باند است.
خصالی ادامه می‌دهد: البته در بیمه ایران چنین سامانه‌ای داریم. سامانه بیمه ایران به این صورت است که مشخصات افراد به‌محض ورود به اینجا در سیستم داخلی ما ثبت می‌شود. اگر فردی از ما خسارت دریافت کند و پس از مدتی دوباره مراجعه کند و فاصله زمانی، تاریخ صدور بیمه‌نامه و دیگر مدارکش مشکوک باشد، به‌طور ویژه مدارکش را بررسی می‌کنیم.
به گفته این مسئول ارشد بیمه در استان، از لحظه صدور بیمه‌نامه، ساعت وقوع تصادف، خسارتی که به فرد وارد شده، حتی ساعت مراجعه به نیروی انتظامی و گزارش بازجویی، نحوه برخورد مراجعه‌کننده و... را بررسی می‌کنیم. در مجموع اگر همکاران ما مشکوک شوند تمامی سوابق فرد را بررسی می‌کنند. در صورتی هم که همکاران ما متوجه ساختگی‌بودن حادثه شوند، موضوع را به حراست و بازرسی شرکت بیمه اعلام می‌کنند. حتی اشخاصی بوده‌اند که در مراجع قضایی به دلیل این اقدام تا ۱۰سال محکوم شده‌اند.
مدیرکل شرکت بیمه ایران خراسان‌رضوی با اشاره به تعامل خوب میان بیمه و دستگاه قضایی بیان می‌کند: بنا به قانونی که در سال ۱۳۸۷در مجلس تصویب شد و دوباره در سال ۱۳۹۵قانون‌گذار روی آن تأکید کرد، مراجع قضایی یعنی دادگاه، دادسرا‌ها و شورا‌های حل اختلاف، از شرکت‌های بیمه برای حضور در جلسات مرتبط با سوانح جرحی یا فوتی دعوت می‌کنند. به عبارت ساده‌تر اگر تصادفی در نیمه‌شب رخ داد و افسر پلیس کروکی آن را کشیده و پرونده تصادف به مراکز قضایی رسیده است، مقام قضایی از نماینده‌های شرکتی که خودرو را بیمه کرده‌اند برای حضور در جلسه دعوت می‌کند.
خصالی می‌گوید: در برخی پرونده‌ها همکاران ما حتی برای راستی‌آزمایی حادثه، تغییر راننده یا حتی خودرو حادثه‌دیده و... تحقیقاتی به عمل می‌آورند. حتی به محض اینکه شکی درباره پرونده برای آن‌ها ایجاد شود به مدیران خود گزارش می‌کنند. مدیران هم بررسی این پرونده را به افسران تحقیق می‌سپارند. در آخر شرکت بیمه نتیجه تحقیقات را به اطلاع دادگاه می‌رساند. حتی اگر چهار جلسه بررسی یک پرونده زمان ببرد، نمایندگان بیمه در جلسات حاضر می‌شوند. البته همواره اصل ما بر درستی وقوع تصادف است.
وی با اشاره به نوع پرونده‌های تصادف‌های ساختگی اضافه می‌کند: تخلفات متعددی تاکنون توسط همکاران ما کشف شده، برخی از این موارد مربوط به باند‌های حرفه‌ای بوده است. در یکی از پرونده‌ها یک باند، فعالیت خود را از غرب کشور آغاز و شهر به شهر پیش رفته بود تا به استان ما رسیده بود. اعضای این باند یک خانواده بودند که حتی در میان آن‌ها یک پزشک نیز حضور داشت. آن‌ها افراد مستمند را شناسایی کرده و در خانه یا مکانی امن آن‌ها را بیهوش و آسیب‌های سطحی به بدن آن‌ها وارد می‌کردند.
برای نمونه با چکش پلاستیکی بینی آن‌ها را می‌شکستند یا با سرقوطی کنسرو آن‌ها را مجروح و حتی رشته‌های سیم برق از طریق بینی به داخل سر وارد می‌کردند تا در تصاویر پزشکی‌قانونی شکستگی جمجمه تشخیص داده شود. خصالی درباره شگرد صحنه‌سازی این باند بیان می‌کند: آن‌ها یک خودرو مدل‌پایین مانند پیکان را پیدا و بیمه می‌کردند.
مصدومان را بیهوش داخل خودرو گذاشته و به یک جاده خلوت می‌رفتند و خودرو را از روی یک پل به پایین می‌انداختند. حتی خون کبوتر را به در و پنجره می‌زدند تا صحنه را جوری نشان دهند که این افراد به‌شدت مصدوم شده‌اند. حتی خود آن‌ها به عنوان شاهد این حادثه با پلیس و اورژانس تماس می‌گرفتند. تا وقتی پلیس می‌رسید این افراد به هوش می‌آمدند. وقتی پلیس و نیرو‌های امدادی آن‌ها را می‌دیدند این افراد به طور طبیعی ناله و از آسیب‌های جسمانی گلایه می‌کردند. اعضای این باند پنج نفر بودند که در سبزوار شناسایی و دستگیر شدند.
مدیرکل شرکت بیمه ایران خراسان‌رضوی در پایان می‌گوید: بیمه ایران و پلیس راهور طرح مشترکی را به‌زودی اجرا می‌کنند. ما نرم‌افزاری در اختیار نیروی انتظامی قرار داده‌ایم که افسر تصادفات هنگام مراجعه به صحنه تصادف، کروکی‌اش را ثبت کند. نظر کارشناسی خود را به همراه فیلم، گفتگو با افراد و... ثبت کند. این پرونده به صورت فایل برای ما، پزشکی قانونی و مقام قضایی می‌رود.
پزشکی قانونی در ادامه مطالب افسر، نظر کارشناسی خود را درج می‌کند. بیمه نیز اگر نظری داشته باشد اعلام می‌کند و در نهایت قاضی طبق همان پرونده اعلام نظر می‌کند. با این‌کار می‌توان جلو بسیاری از تخلفات احتمالی را در آینده گرفت. همه‌چیز به صورت اینترنتی خواهد بود و فقط یک کد پیگیری در اختیار حادثه‌دیدگان قرار می‌گیرد. ما پیش‌بینی می‌کنیم با این‌کار حتی تا ۹۰ درصد تخلفات منتفی خواهد شد.