به گزارش شهرآرانیوز، چهارشنبه‌سوری با آیین‌ها و جشن‌های متعددی در سراسر منطقه ایران فرهنگی برگزار می‌شود که دارای مشابهت‌های زیادی با هم هستند. مهمترینِ این آیین‌ها افروختن آتش است، اما در بعضی زمان‌ها و بعضی نقاط آیین‌های دیگری مانند کوزه شکستن، فال گرفتن و بخت‌گشایی هم مرسوم بوده‌است.
چهارشنبه‌سوری یکی از آیین‌ها و جشن‌های ایرانی است که از غروب آخرین سه‌شنبهٔ ماه اسفند، تا پس از نیمه‌شب آخرین چهارشنبه سال، برگزار می‌شود و برافروختن و پریدن از روی آتش مشخصه اصلی آن است. این جشن، نخستین جشن از مجموعه جشن‌ها و مناسبت‌های نوروزی است که با برافروختن آتش و برخی رفتار‌های نمادین دیگر، به‌صورت جمعی در فضای باز برگزار می‌شود.
درست است که چهارشنبه‌سوری در «سه‌شنبه شب» برگزار می‌شود ولی جشنی است در «شبِ چهارشنبه آخر سال»؛ از عصر سه‌شنبه تا بامداد چهارشنبه است.
امسال چهارشنبه آخر سال ۲۳ اسفند است و جشن چهارشنبه‌سوری در سه شنبه شب(۲۲ اسفند) برگزار می‌شود. بر این اساس فرض ۲۹ اسفند برای چهارشنبه‌سوری غلط است.
چهارشنبه سوری در تمام شهرهای ایران مرسوم است اما هر شهر و استان آیین مخصوص خود را دارند.
آتش‌افروزی در زمان غروب آفتاب یا بعد از آن انجام می‌شود و مردان، زنان، و کودکان از روی آن می‌پَرَند و می‌خوانند: «سرخی تو از من، زردی من از تو» (در بعضی شهرها، شعری محلی با مضمونی مشابه می‌خوانند). برخی بر این باورند که این کار آنها را از بیماری و زردرویی در سال بعد در امان نگه می‌دارد. آتش را بعد از مراسم وامی‌گذارند تا خود به خود خاموش شود یا آن را با آب خاموش می‌کنند. در روستاهای خراسان هنگام پریدن از آتش می‌خوانند: «آلا به‌در بلا به‌در، دزدخیزا از دها به‌در»، به این نیت که از شر آل، بلا و دزد در امان بمانند.
قاشق زنی فقط مختص به کودکان نیست، قاشق‌زنی رسمی عمومی است. زنان و مردان چادری بر سر انداخته و گاه نقابی بر چهره می‌زدند تا ناشناس بمانند. آنگاه با قاشق بر کاسه یا قابلمه یا بر در خانه می‌کوبیدند و اهل خانه را از آمدن خویش آگاه می‌کردند. اهل خانه کاسه خالی را گرفته و مشتی آذوقه خشک در آن ریخته و بازمی‌گرداندند. گاه بجای آذوقه پول نقد به قاشق زن پرداخت می‌شده‌است. مهمترین شرط در قاشق زدن ناشناس ماندن قاشق‌زن بوده‌است؛ لذا نه قاشق‌زن و نه صاحب منزل، در هنگام مواجهه سخن نمی‌گفته‌اند.
یکی از پژوهشگران فرهنگ عامه خراسان درخصوص سنت‌های چهارشنبه‌سوری در خراسان رضوی آورده است: «مردم این استان در شب چهارشنبه‌سوری و نزدیک غروب آفتاب ۳ یا ۷ کپه آتش روشن می‌کنند و این کار یا وسط کوچه یا در داخل حیاط انجام می‌شود. اهل خانه از روی آتش می‌پرند و جمله مشهوری را که در خیلی از نقاط کشور می‌گویند، تکرار می‌کنند: «زردی من از تو؛ سرخی تو از من» که به نوعی دعای سلامتی است.»
طبق گفته این پژوهشگر؛ «خراسانی‌ها به‌هیچ‌وجه آتش مخصوص جشن چهارشنبه‌سوری را خاموش یا حتی فوت نمی‌کنند؛ بلکه آتش باید کاملا بسوزد و خاموش‌کردن آتش، بد دانسته می‌شود. آنها پس از خاموش‌شدن آتش هم خاکستر آن را از خانه بیرون می‌برند و در جایی دور می ریزند می‌ریزند تا باد آن را ببرد. برخی نیز عقیده دارند که خاکستر را باید دختر کوچکی ببرد. همچنین در گذشته مرسوم بوده که وقتی این فرد به خانه برگشت و درِ خانه را زد، اهل خانه از او می‌پرسند: «کیه؟» می‌گوید: «منم». سپس از او می‌پرسند «از کجا میای؟» می‌گوید: «از عروسی» می‌پرسند: «چه آوردی؟»، می‌گوید: «تندرستی». عقیده گذشتگان این است که این فرد با این آیین شادی و نشاط را وارد خانواده می‌کند».
یکی از مراسم قدیمی ویژه خراسانی‌ها در شب چهارشنبه‌سوری، مربوط به برگزاری آیینی ویژه برای زنان و دختران بود و هیچ پسر یا مردی حق نداشت در آن شرکت کند. این مراسم مربوط به گرفتن حاجت، بخت‌گشایی دختران و رفع درد و بلا بود و به این صورت برگزار می‌شد که اگر خانواده‌ای مریض داشت، یکی از زنان خانواده آخر شب چادری بر سر می‌کرد، درِ خانه همسایه‌ها می‌رفت و بدون این‌که کلامی بگوید، چهار مرتبه با ملاقه‌ای بر در خانه همسایه‌ها می‌کوبید. در این هنگام صاحب‌خانه ملاقه را از او می‌گرفت و مقداری خوراکی در آن می‌ریخت. سپس زن خوراکی‌ها را به خانه می‌برد و به مریض می‌داد. البته اگر آن همسایه خود مریضی داشت با گفتن این‌که «مریض داریم» فرد را از درِ خانه رد می‌کردند و اعتقاد داشتند خوراکی دادن به ملاقه‌زن برای مریض خودشان شگون ندارد.
ملاقه‌زنی هم در گذشته در شهر و روستاهای سبزوار به عنوان یکی از رسوم این شب اجرا می‌شد. بدین ترتیب که کوچک‌ترها به صورت گروهی کاسه به دست می‌گرفتند و با کوبیدن ملاقه به پشت آنها، در خانه همسایه‌ها می‌رفتند و از آنان عیدی طلب می‌کردند. با باز شدن در خانه‌ها بعضی به آنها از آجیل و تنقلاتی که برای شب عید مهیا کرده بودند، می‌دادند و برخی با ریختن کاسه‌ای آب بر روی بچه‌ها لحظات فرح‌بخشی را برای آنها فراهم می‌کردند.
منابع: خبرآنلاین، همشهری‌آنلاین