منشادی- متین نژاد/ 5،4دقیقه ای می شود که با انگشت روی میز ضرب گرفته ام. نگاهم را نادیده می گیرد و خودش را قدری روی ویلچرش جابه جا می کند و دوباره دو انگشت اشاره اش را درهم گره می زند و از هم جدا می کند. اولین باری است که سعید را این قدر آرام می بینم. به نظرم چیزی در او تغییر کرده است، هرچند او همان سعید دیروز و دیروزهای قبل است. چهل ودو سه سالی دارد و هم بازی پسر کوچکم مهراد است.
مدام جمله خواهرش را درباره خواسته عجیبی که او دارد توی ذهنم می آورم، ولی نمی توانم درکش کنم. موضوعی که ابتدا از یک شوخی شروع و کم کم به دلیلی برای لج بازی و ناسازگاری های سعید تبدیل شد؛ «من زن می خوام». نیازی که عطش آن به تازگی در سعید سربرداشته است و هیچ منطقی هم پشتش نیست. تلاش های اطرافیانش هم در این چند هفته برای فراموش کردن موضوع یا ایجاد یک مسیر جدید در ذهن سعید راه به جایی نبرده است و حالا خواهرش دست به دامان من شده تا برایش فکری بکنم.درک سعید از زندگی و دنیای پیرامونش درحد کودکی ده ساله است. چیزی که در همه این سال ها باعث شده است کسی به غریزی ترین نیازی که او می تواند داشته باشد، توجهی نکند. سعید توضیحی درباره آنچه می خواهد ندارد، فقط تکرار می کند که «زن می خوام». قول می دهم که درباره این مشکل با یکی از کارشناسانی که در این حوزه می شناسم، حرف بزنم.
اولین مشاوری که دراین باره با او صحبت می کنم، چنان موضوع را می پیچاند و از خط قرمزها و مجوزها برای طرح کردن این مسئله می گوید که احساس می کنم با موضوعی محرمانه روبه رو هستم. تلاشم برای یافتن کارشناس دیگری که بتواند دراین باره کمکی کند، بی فایده است. کسی تمایلی برای صحبت رسانه ای درباره این موضوع ندارد یا اطلاعاتش آن قدری نیست که بتواند مشکل ما را برطرف کند.
فرشته ولی زاده کاخکی، کارشناس ارشد روان شناسی کودکان استثنایی و مدیر یکی از همین مدارس است که به عنوان آخرین کارشناس با او تماس می گیرم. از موضوعی که برای صحبت طرح می کنم، نه تنها استقبال می کند، بلکه به سابقه 27سال تجربه کاری خودش با این بچه ها اشاره می کند؛ موضوعی که چالشی جدی برای آن ها محسوب می شود و ما با نادیده گرفتن آن فقط صورت مسئله را پاک می کنیم.
غریزه جنسی ارتباطی با توانایی ذهنی ندارد
ابتدا باید این نکته را خیلی شفاف روشن کنیم که فرد کم توان ذهنی هم مانند سایر افراد طبیعی دارای نیروی جنسی است. متأسفانه بسیاری از مردم حتی والدین این بچه ها هم به اشتباه تصور می کنند که کودکان کم توان ذهنی به خاطر ناتوانی در سایر زمینه ها، در حوزه احساس و امیال جنسی شان نیز بی بهره هستند؛ درحالی که اصلا این گونه نیست و آن ها به لحاظ محرک های جنسی به طور کامل طبیعی هستند.
به عبارت ساده تر باید بگوییم که تحریکات و فعالیت های جنسی هیچ ارتباطی به ناتوانی ذهنی در افراد ندارد و براساس هورمون های ترشح شده داخلی هدایت می شود. تنها تفاوتی که این افراد دارند، این است که فعالیت های جنسی شان در بیشتر مواقع در حد همان لذت جویی های فردی یعنی انجام عادت نامناسب جنسی است.
تربیت جنسی در این کودکان فراموش شده است
تعریفی که خیلی از ما از کم توان ذهنی داریم، فردی است که نمی فهمد یا متوجه نمی شود؛ به همین دلیل معمولا درمقابل این افراد رفتارهایی نشان می دهیم که درمقابل دیگران نداریم یا حدو مرزهایی را می شکنیم که در خارج از این فضا اصلا برایش تعریفی نداریم. به طورمثال پوشش بسیار نامناسبی داریم یا بی پروا رفتارهایی جنسی از خودمان بروز می دهیم که درمقابل یک کودک معمولی هم این کار را نمی کنیم. حتی گزارش هایی داریم از والدینی که این بچه ها را در اتاق خواب خودشان می خوابانند.
برای گروه دیگری از خانواده ها هم این بچه ها حکم یک شیء بی احساس را دارند؛ یعنی به راحتی و بدون هرگونه دغدغه ای آن ها را درمقابل هرفیلم نامناسب یا صحنه تحریک کننده ای تنها می گذارند. متأسفانه برخی افراد هم دراین زمینه، آن قدر احساس پوچی دارند که حتی از رهاکردن این بچه ها در خیابان و تنها گذاشتنشان با غریبه ها هیچ نگرانی به خودشان راه نمی دهند. مسئله ای که زمینه تعرض و آزار و اذیت های جنسی به این بچه ها را فراهم کرده است و ازطرفی باعث شده ما شاهد فراوانی بلوغ زودرس در این بچه ها به نسبت دیگر بچه ها باشیم.
مشکلی که زیاد دیده و کم به آن توجه می شود
اینکه کودکی بدون ملاحظه درمعرض آسیب ها و صحنه های جنسی باشد، نتیجه اش بدون شک بلوغ جنسی زودرس خواهد بود. اما مشکل وقتی خود را جدی تر نشان می دهد که نه برای آن فکری کرده و نه برنامه ای داشته باشیم و از آنجاکه این بچه ها قدرت منطقی و پردازش درستی ندارند و نمی توانند خواسته های جنسی شان را بیان یا کنترل کنند، تنها متوجه بدن خودشان می شوند و رفتارهایی خارج از عرف و ناپسند را حتی در مکان های اجتماعی و درمقابل دید دیگران بروز می دهند؛ مسئله ای که ما به دفعات گزارش آن را از سمت خانواده ها و اطرافیان این بچه ها شنیده ایم.
شاید ندانید که ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻛﻢ ﺗﻮان ذهنی، ﺗﻤﺎﻳﻼت و ﻋﻼﻗﻪ ﺷﺪﻳﺪی ﺑـﻪ ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﺸﺎن می دﻫﻨﺪ که گاهی این تمایلات حتی درقالب عشق هم تجلی و آن ها ر ا عاشق می کند ولی به خاطر نداشتن ﻣﻬﺎرت های رﻓﺘﺎری ﺷﻨﺎختی و ناتوانی در ﻣﻬﺎرت های ﭘـﺮدازش و ارزﻳﺎبی در حل مشکلات مرتبط با روابط عشقی نمی توانند کاری کنند و واکنشی که در دنیای خاموش خودشان به این مسئله نشان می دهند، در بسیاری از مواقع، عامل ناسازگاری و بی قراری در آن ها خواهد بود .
شرط و شروط لازم برای یک ازدواج
در بین کم توان های ذهنی تنها گروه های آموزش پذیر هستند که می توانند ازدواج کنند، آن هم با شرایط خاص که ازآن جمله می توان به این موارد اشاره کرد.
دختر و پسر با یکدیگر آشنا و هم کفو باشند.
حتما غربالگری ژنتیک انجام بدهند.
مسائل جنسی برای کنترل و پیشگیری را حتما آموزش ببینند.
بعد از ازدواج تحت حمایت عاطفی و پوشش مالی خانواده شان باشند و نزدیک یا در خانه والدینشان زندگی کنند.
مهارت آموزی نسبی شغلی و اجتماعی را قبل از ازدواج فراگرفته باشند.
وقتی امکان ازدواج فراهم نباشد
بسیاری از خانواده های دارای فرزند کم توان ذهنی از افسردگی، انزوا و گوشه گیری یا رفتارهای پرخاشگرانه در فرزندانشان شکایت دارند، بدون آنکه علتی برای آن پیدا کنند. این خانواده ها حتی به دارو درمانی هم روی می آورند تا فرزندشان را آرام کنند، درحالی که درواقع نمی دانند مشکل از کجا آب می خورد و چه چیزی باعث این همه بی قراری در فرزندشان شده است. بررسی ها نشان می دهد که ریشه درصد زیادی از این مشکلات را باید در نادیده گرفتن و پاسخ درست و مناسب ندادن به نیازهای جنسی در این افراد جست وجو کرد؛ موضوعی که توجه به آن، به اندازه سایر نیازهای طبیعی بدن ضروری است و باید برای آن برنامه داشت. ما به این دسته از والدین هم توصیه می کنیم:
به هیچ وجه این بچه ها را در معرض عوامل بلوغ زودرس قرار ندهید و مراقب خورد و خوراکشان باشید. غذاهای گرم، چرب، تند و تیز، شکلات و شیرینی غریزه جنسی را بیشتر تحریک می کند.
از شوخی و حرف های جنسی یا رفتارهای جنسی افسارگسیخته درمقابل این بچه ها به شدت پرهیز کنید.
به قصد آرام و شادکردن این بچه ها برنامه های محرک را برای آن ها نمایش ندهید.
در خانه لباس های نامناسب نپوشید و از دیدن فیلم هایی با صحنه های غیراخلاقی درمقابل این بچه ها پرهیز کنید.
از زندانی کردن این بچه ها در خانه خودداری کنید. درعوض برای تخلیه انرژی، آن ها را به انجام ورزش هایی نظیر شنا و فوتبال ترغیب کنید.
یک مرزبندی ساده برای یک تصمیم بزرگ
اینکه یک کم توان ذهنی می تواند ازدواج کند یا نه و با چه شرایطی باید این کار را انجام بدهد، بستگی به بهره هوشی او دارد که از این نظر آن ها را باید به 4دسته کلی تقسیم کرد. در بین این 4دسته تنها گروه اول که آموزش پذیر هستند آن هم با شرایط خاص می توانند ازدواج کنند و گروه های دیگر باید تحت مراقبت باشند و حتی در شرایطی خاص از دارو برای کنترل غریزه جنسی شان استفاده کرد.
80درصد
آموزش پذیر با بهره هوشی بین ۷۰ تا ۹۰
۸۰درصد کم توان های ذهنی در این گروه قرار می گیرند. از نظر ظاهری طبیعی هستند و نقایص حسی و حرکتی آنان بسیار خفیف است و مشکلشان تا شروع مدرسه تشخیص داده نمی شود. این گروه در سنین بزرگ سالی می توانند زندگی مستقلی داشته باشند. هرچند در مسائلی مانند خانه داری، اشتغال و برخورد با موقعیت های استرس زا نیازمند کمک هستند.
12درصد
تربیت پذیر با بهره هوشی بین ۵۰ تا ۷۰
۱۲درصد از معلولان ذهنی را تشکیل می دهند. یادگیری زبانی در آن ها درحد برقراری ارتباط است و بیشتر آن ها می توانند نحوه مراقبت از خود را یاد بگیرند. در دوران بزرگ سالی هم بیشتر آن ها می توانند کارهای روزمره خود را انجام بدهند.
7 درصد
حمایت پذیر با بهره هوشی بین 25 تا ۵۰
۷درصد از جامعه هدف را تشکیل می دهند. رشد ذهنی آن ها در دوران پیش دبستانی بسیار اندک است؛ بنابراین یادگیری آن ها در مدرسه با مشکلات زیادی همراه خواهد بود. البته بسیاری از آن ها می توانند نحوه مراقبت از خود را بیاموزند و با جملات ساده ارتباط برقرار کنند و در بزرگ سالی وظایف ساده ای انجام دهند و فعالیت های اجتماعی محدودی داشته باشند.
1 درصد
ایزوله با بهره هوشی کمتر از 25
یک درصد از کل کم توان های ذهنی در این گروه قرار می گیرند. تعداد اندکی از آن ها می توانند از خود مراقبت کنند و رفتارهای اجتماعی یا توانایی سخن گفتن داشته باشند.