به گزارش شهرآرانیوز، با فرا رسیدن نوروز، به عنوان یکی از اعیاد باستانی ایرانیان، تب تزیین خانه‌ها به سفره هفت‌سین داغ می‌شود و تقریبا هر خانه‌ای یک سفره به مناسبت عید پهن می‌کند.
با این حال به نظر می‌رسد استفاده از ماهی قرمز در سفره هفت‌سین نیازمند دانستن برخی مسائل است تا با رعایت آن موجبات آزار این حیوانات را فراهم نکنیم. در همین خصوص با یک کارشناس حوزه محیط زیست به گفتگو نشستیم تا در این‌باره بیشتر برای‌مان توضیح دهد.
امیرعلی برومند درباره پرورش و نگهداری ماهی قرمز شب عید اظهار کرد: در ابتدا ضروری است دقت کنیم وقتی سخن از خرید ماهی قرمز برای تزئین سفره‌ی هفت سین می‌کنیم، یک تفاوت اساسی بین ماهی قرمز با سایر عناصر سفره‌ی هفت سین دارد و آن این که ماهی قرمز یک حیوان خانگی است. به بیان دیگر خرید ماهی حوض طلایی یا اصطلاحاً ماهی قرمز (Carassius auratus gibelio) به معنای خرید یک حیوان خانگی و پذیرش مسئولیت نگهداری از آن تا آخر عمرش است نه یک فعالیت تفننی که بتوان آن را صرفاً برای چند روز ابتدایی عید نوروز انجام داد. این ماهی به لحاظ شکلی شبیه ماهی حوض نقره‌ای، کپور و ماهی برکه‌ای می‌باشد و به شدت در مقابل گرسنگی مقاوم است. از این ماهی نژاد‌های فراوانی گرفته شده است که از آن جمله می‌توان به دم چادری، سرشیری، سرمرواریدی و چشم تلسکوپی اشاره کرد.
وی افزود: نگهداری از ماهی قرمز ممکن است مزایایی نیز در راستای تعامل مردم با حیوانات داشته باشد و از منظر تجربه طبیعت برای کودکان مفید باشد. هم‌چنین نگهداری ماهی قرمز با فرهنگ و عقاید مردم در برخی نقاط جهان عجین شده است. هم‌چنین تکثیر و نگهداری از این ماهی کوچک جهت تزئین سفره هفت سین نوروزی چند دهه است رونق یافته و از جهت اقتصادی نیز اهمیت پیدا کرده است.
این پژوهشگر و دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی محیط‌زیست دانشگاه تهران بیان کرد: بهتر است ماهی از مراکز معتبر تهیه و در وضعیت سلامتی کامل خریداری شود. از خرید ماهیانی که زخم روی بدن دارند خودداری کنید. ماهی‌هایی که در کف آب یا سطح آب شنا می‌کنند هر دو انتخاب نامناسبی هستند، زیرا ممکن است دچار بیماری یا کمبود اکسیژن باشند؛ بنابراین بهتر است ماهی‌هایی که در وسط آب شنا می‌کنند را انتخاب کنید. ماهی‌ها را با دست نگیرید و از توری یا سبد استفاده کنید.
برومند خاطرنشان کرد: شستشوی دوره‌ای وسایل آکواریوم و ضد عفونی با نمک طعام سه درصد و ترکیبات یده توصیه می‌شود. در شرایطی که قرار است ماهی قرمز به سایر ماهی‌های آکواریومی اضافه شود، بهتر است ماهیان جدید الورود حداقل دو هفته به‌صورت جداگانه در قرنطینه نگهداری و بعد از اطمینان از سلامت آنها به سایر ماهیان اضافه شوند.
وی تصریح کرد: در صورت مشاهده هر گونه علائم بیماری در ماهیان (بی‌حالی، بی‌اشتهایی، تغییر رنگ، وجود زخم و...) ماهی بیمار را از سایرین جداسازی کرده و با دامپزشک آبزیان مشورت شود. هم‌چنین ماهی تلف شده را سریعا از آب خارج کنید. در صورت مشاهده هر نوع علائم و ناراحتی پوستی به پزشک مراجعه شود. جهت جلوگیری از انتقال بیمار‌ها و تغییر در اکوسیستم از رها کردن ماهیان خود در رودخانه‌ها، تالاب‌ها و آب‌های آزاد جدا خودداری شود. جهت حفظ سلامتی ماهی خود و افزایش طول عمر آن به جای ظروف کوچک از آکواریوم استفاده شود.
این پژوهشگر و دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی محیط‌زیست دانشگاه تهران ادامه داد: اگر قصد نگهداری از ماهی قرمز در تنگ را دارید و هیچ وسیله‌ای برای تأمین اکسیژن از قبیل پمپ ندارید به ناچار مجبورید هر روز یا هر دو روز یکبار آب آن را عوض کنید، اما نه به این صورت که آب را بیرون ریخته و تنگ را زیر شیر آب پر کنید. چون آب شهری دارای مقدار زیادی گاز سمی کلر است پس حداقل ۱۸ ساعت قبل آب را در ظرفی گذاشته تا کلر آن کاملا از بین رود و سپس ماهی را به آن منتقل کنید. برای شستن تنگ هم می‌توان از نمک و مسواک استفاده کرد نه از ریکا و اسکاچ بهتر است در تنگ از وسایل تزئینی استفاده نکرده و در صورت علاقه می‌توانید چند گیاه طبیعی در آن قرار دهید.
برومند اظهار کرد: ماهی قرمز عید ممکن است به عنوان مخزن بالقوه‌ای برای برخی بیماری‌های مشترک میان انسان و آبزیان عمل کند. شایع‌ترین این بیماری‌ها عبارتند از عفونت آئروموناسی، مایکوباکتریایی، سالمونلایی، استرپتوکوکی که بیشترین علائمی که ایجاد می‌کنند به شکل عفونت‌های پوستی گسترده، زخم و نیز عوارض گوارشی به ویژه در افراد دچار نقص ایمنی است. براثر تماس لمسی مستقیم باعث منتقل شدن برخی بیماری‌ها نظیر اسهال و استفراغ، تب شدید، حساسیت‌های جلدی، اگزما و خارش پوستی به انسان شود. هم‌چنین در فضله ماهی‌ها باکتری به نام سالمونلا وجود دارد که با وارد شدن به بدن باعث به وجود آمدن بیماری تیفوئید و دیگر بیماری‌های دستگاه گوارش در کودکان می‌شود. از این رو همه‌ی افراد، به خصوص افراد حساس و دارای سوابق آلرژیک، نباید بدون محافظ به ماهی قرمز دست بزنند و حتما باید از دستکش مناسب استفاده نمایند، اما اگر ناخواسته تماسی میان بدن ماهی و انسان برقرار شد، باید بلافاصله بعد از تماس، حتما دست‌ها با آب و صابون خوب شسته شود و از دست زدن به چشم، پوست و دهان پرهیز شود.
وی گفت: در واقع ماهی قرمز در بسیاری از مناطق به عنوان یک گونه مهاجم در نظر گرفته می‌شود، زیرا مقاوم به تغییرات محیطی بوده و سازگار با بسیاری از وضعیت‌های زیستگاهی است و می‌تواند با سایر گونه‌های آبزی بومی بر سر منابع رقابت کند. پژوهش‌ها نشان داده پیروز اکثر این رقابت‌ها ماهی‌های مقاوم و سازگار ماهی قرمز هستند؛ در نتیجه با حضور و زادآوری سریع این گونه احتمال کاهش جمعیت، افت ژنتیکی و نهایتاً انقراض محلی تا جهانی بسیاری از گونه‌های آبزی بومی وجود دارد. از این رو خواهش جدی ما از مردم پرهیز از رهاسازی این ماهی‌ها در طبیعت خصوصاً در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، آب‌بند‌ها و تالاب‌ها است. در این خصوص ضروری است یادآور شوم که مسئولیت نگهداری از ماهی قرمز مثل هر حیوان خانگی تا پایان عمر حیوان، با صاحبش بوده و رهاسازی آن در طبیعت با اخلاق محیط‌زیستی و اخلاق زیستی کاملا در تضاد است. اگر صاحب فعلی حیوان از نگهداری آن ناتوان شد، تنها کاری که می‌توان انجام داد، پیدا کردن سرپرست جدیدی برای حیوان است.
این پژوهشگر و دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی محیط‌زیست دانشگاه تهران بیان کرد: اخیراً با یک پدیده‌ی عجیب و خطرناک مواجهیم و آن هم خرید و نگهداری حیواناتی نظیر مارآبی، لاک‌پشت و سمندر برای زینت‌بخشی به سفره‌ی هفت سین هستیم. این گونه‌ها جزء حیات وحش به شمار می‌روند و به هیچ وجه نباید از زیستگاه‌های طبیعی برداشت و خریدوفروش شوند. با این حال با نزدیک شدن به شروع سال نو، چهره معابر عوض شده و فعالیت‌های اقتصادی غیرمجازی برای عرضه انواع دوزیستان از قبیل سمندر و خزندگان از قبیل لاک پشت و مار در پیشخوان‌های فروش معابر در جریان است. شکی نیست که در اخلاق محیط‌زیستی و اندیشه‌های ایرانی حقوق زندگی آزادانه حیات‌وحش محترم شمرده شده و در متن قوانین کشور نیز خریدوفروش چنین حیواناتی جرم‌انگاری است.
برومند افزود: در این زمینه، مطالعات صورت گرفته نشان داده انگیزه‌هایی نظیر سرگرمی و لذت‌جویی، ادای سنت، تفاخر و ثروتنمایی و مصرف دارویی و خوراکی برای خرید و فروش این جانوران وحشی وجود دارند که در بستر باور‌های خرافی، تبلیغات و تقلید از دیگران، قبح‌زدایی و مشروعیت‌بخشی اجتماعی و اخلاقی، اجرانکردن عملی قوانین و مقررات محیط‌زیستی و ناآگاهی از عواقب خریدوفروش، قاچاق حیات‌وحش هر روز پررنگ‌تر می‌شوند و باید هر چه سریع‌تر با آنها مقابله کرد. در این زمینه راهبرد‌های مقابله‌ای آموزش و فرهنگ‌پروری، تشدید نظارت‌های قانونی، ارائۀ فرصت‌های اشتغال جایگزین به فروشندگان برای حفاظت از تنوع زیستی، کمک به سلامت و بهداشت عمومی و رعایت حقوق حیوانات پیشنهاد می‌شود.