الهام مهدیزاده - دکتر محمدحسین ودیعی نوقابی یکی از چهره‌های دانشگاهی شورای شهر مشهد است. در کارنامه دانشگاهی او می‌توان به سوابقی نظیر دانشیاری گروه آموزشی حسابداری دانشکده علوم اداری و معاونت اداری و مالی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه فردوسی اشاره کرد.
او در سال‌های دور نیز با حضور در جبهه‌های جنگ، به دفاع از وطن پرداخت و جزو ایثارگران و جانبازان دفاع مقدس است.
در همین راستا شورای پنجم که آغاز به کار کرد، با هدف پیگیری ویژه امور ایثارگران، کمیسیون ویژه‌ای با نام کمیسیون ویژه ایثارگران در شورای شهر تشکیل و اداره امور این کمیسیون نیز به ودیعی واگذار شد. بخش زیادی از گفت‌وگوی ما با ودیعی با محورهای اقدامات کمیسیون ایثارگری انجام شد. در این میان، گریزی هم به بودجه زدیم و او که نایبرئیس کمیسیون برنامه و بودجه و خزانه‌دار شورای شهر است، از دخل و خرج شهر نیز با ما سخن گفت.
کمیسیون ویژه ایثارگران به لحاظ کمی و کیفی چه تعداد مصوبه برای جامعه ایثارگری مشهد داشته است؟
ترجیح می‌دهم قبل از پاسخ، توضیحاتی درباره کمیسیون ایثارگران داشته باشم. در شورای شهر مشهد تعدادی از کمیسیون‌ها کمیسیون اصلی هستند. به عبارتی، معادل این کمیسیون‌ها در شهرداری، معاونت و سازمان وجود دارد. بنابراین تعداد لوایحی که این کمیسیون‌ها ارائه می‌کنند زیاد است. در مقابل، کمیسیون‌های ویژه‌ای مانند کمیسیون ایثارگری داریم که موارد خاص را بررسی می‌کنند. طرح‌ها و لوایح کمیسیون‌های ویژه نیز باید از طریق یک کمیسیون اصلی به صحن علنی شورا ارائه شود. با توجه به این توضیحات، باید بگویم کمیسیون ویژه ایثارگری شورای پنجم مشهد تعدادی طرح و لایحه به صحن شورا آورده و مصوباتی را نیز اخذ کرده است. هرچند تعداد لوایح و طرح‌های به‌تصویب‌رسیده در مقایسه با کمیسیون‌های اصلی زیاد نیست، رویکرد شورای پنجم در راستای تسهیل و تکریم جامعه ایثارگری و جانبازی مشهد است.
شنیدن این جملات برای جامعه ایثارگری و خانوادههای شهدا عادی و طبیعی است که از این قشر برای جناح یا گروه خاصی بهره‌برداری سیاسی یا جناحی می‌شود. شما چقدر این جملات را شنیده‌اید؟
متأسفانه موضوعی است که همه جسته و گریخته با آن آشنا هستند. من نیز در نطق‌های پیش از دستوری که در صحن علنی شورای شهر مشهد داشتم به این موضوع اشاره کرده و گفته‌ام که هیچ شهید و جانبازی برای منافع یک جناح خاص پا به عرصه رزم و شهادت نگذاشته است. ایثارگری مربوط به همه افراد و اقشار جامعه است. بنابراین تفسیر به رأی و اینکه ایثارگری مربوط به یک جناح است درست نیست و برخی از مسئولان باید تلاش کنند به جای آنکه ایثارگران و جانبازان را از جناح خود بدانند، برای تسهیل در امور و تکریم آن ها قدم بردارند. نگاه شورای پنجم همواره بر حل مشکلات و تکریم خانوادههای شهدا، جانبازان و ایثارگران بوده است. به این نکته نیز اشاره کنیم که بخش عمده اعضای شورا (۱۰عضو از ۱۵ عضو) جزو خانوادههای شهدا، ایثارگران و جانبازان هستند و با توجه به این شرایط، با این اقشار جامعه رابطه تنگاتنگی دارند. بنابراین تمام هم و غم خود را بر تکریم این خانواده‌ها به دور از نگاه‌های حزبی و برداشت‌های جناحی معطوف کرده‌اند. برای تأکید دوباره می‌گویم هرگونه استفاده ابزاری از خانوادههای شهدا، جانبازان و ایثارگران برای پیشبرد اهداف یک حزب می‌تواند نگاه جوانان را تحت تأثیر قرار دهد و حتی سبب روی‌گردانی آنان شود.
با توضیحاتی که به آن اشاره کردید، اگر بخواهید یک خدمت شایسته یا خدمتی را که درباره ایثارگران مغفول مانده است نام ببرید، به چه موردی اشاره می‌کنید؟
در گذشته نیز به حوزه ایثارگری توجه خوبی شده است. در دوره پنجم نیز نگاه و رویکرد به این امور، با توجهی خاص و ویژه بود. یکی از کارهایی که در این دوره شورا به آن توجه شد دید و بازدید از خانواده ایثارگران و شهدا به منظور تکریم از مقام آنان بود. اکنون می‌توانیم مدعی باشیم که رکورددار دیدارهای حضوری در این خصوص هستیم و مسئولان مدیریت شهری و شورا به منظور حفظ ارزش‌ها به این مسئله توجه خاصی داشته‌اند. دیگر اینکه در نام‌گذاری معابر به نام شهدا و ایثارگران، در شورای شهر اهتمام جدی شده است.
علاوه بر آن، در مناسبت‌های تقویمی و برگزاری بزرگداشت‌های شهدا و ایثارگران، مدیریت شهری پیش‌گام بوده و بخش غالب هزینه‌ها را شهرداری مشهد پرداخته است. تمام این اقدامات بر این اصل استوار است که شورای شهر مشهد و شهرداری هزینه در راه خانوادههای شهدا، جانبازان و ایثارگران را هزینه نمی‌داند بلکه نوعی سرمایه‌گذاری برای حفظ ارزش‌هاست. یکی دیگر از اقدامات و شاید افتخارات شورای مشهد در حوزه ایثارگری مربوط به آسایشگاه جانبازان امام‌خمینی(ره) است.
این آسایشگاه سال‌ها قبل در دستور اجرا قرار گرفته اما به پایان نرسیده بود. از سوی دیگر، تکمیل و اتمام این پروژه به دلیل ساختمان مستهلک و فرسوده آسایشگاه و نیاز ضرور جانبازان قطع نخاعی، جزو اولویت‌های شهر مشهد بود. با توجه به این موارد، شورای پنجم در ۲ مصوبه ضربتی و اصلاح بودجه، ۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان برای تکمیل این ساختمان در نظر گرفت. در نهایت، این ساختمان پس از یک بازه زمانی کوتاه در اختیار جانبازان قرار گرفت تا هدیه‌ای ناچیز در برابر زحمت و رنج جانبازان غیور باشد.
یکی از نقدهای وارد به شورای شهر مشهد در حوزه ایثارگری مربوط نام‌گذاری خیابانی به نام سردار شهید سلیمانی بود و اینکه چرا این نام‌گذاری با تعللی طولانی انجام شد.
من برخلاف این گفته‌ها معتقدم که شورای شهر مشهد و شهرداری مشهد در حوزه نام‌گذاری خیابانی به نام سردار شهید سلیمانی دیر عمل نکرد. مشهد یک کلان‌شهر است و سالانه جمعیتی میلیونی به این شهر سفر می‌کنند. بنابراین نام‌گذاری خیابان‌های مشهد در آدرس‌دهی نقش مؤثری دارد و نباید در این حوزه احساسی عمل کرد. دلیل این مدعا هم برخی نام‌گذاری‌های سابق برای برخی از خیابان‌ها و معابر مشهد است. با وجود تغییر نام برخی خیابان‌ها، مردم هنوز از همان نام سابق استفاده می‌کنند. اما در مورد سردارشهید‌سلیمانی، شورای شهر مشهد همان شب جلسه فوق‌العاده برگزار کرد.
با توجه به همان حساسیت‌های نام‌گذاری خیابان‌ها در مشهد، نظر اعضای شورای شهر بر این بود که در انتخاب خیابان، اولا خیابانی انتخاب شود که با فرهنگ شهروندان مشهدی هم‌خوانی داشته باشد تا مردم آن محدوده با نام جدید ارتباط بگیرند و از آن استفاده کنند و دیگر اینکه شریان مورد نظر، یک خیابان یا محور پرتردد و اصلی باشد. لحاظ کردن همه این موارد سبب شد شورا با یک مطالعه جامع و کامل خیابانی را برای نام‌گذاری سردار دل‌ها انتخاب کند.
یکی از نقدهای جدی شما به موضوع هبه‌هایی بود که شورای سابق آن را تصویب کرده بود. حتی برخی‌ها می‌گفتند که شما رابطه خوبی با هبه ندارید. شما حتی در گفت‌وگویی تأکید کرده بودید که به جای هبه بهتر است اجاره به صورت رایگان داده شود. دلیل این مخالفت‌ها با هبه چیست؟
بله، همان‌طور که اشاره کردید موضوع هبه یکی از موضوعات مهمی بود که شورای پنجم به آن ورود داشت. متأسفانه در دوره‌های پیشین شورای شهر مشهد بخشی از زمین‌ها، اراضی و ساختمان‌های شهرداری مشهد به نهادیی بخشیده یا هبه شد. اراضی، ساختمان‌ها و ... همه جزئی از منابع شهرداری و مردم مشهد است. درست است که نمایندگان شورای شهر به عنوان نماینده مردم مشهد در شورا تصمیم‌گیری می‌کنند اما باید به این نکته توجه شود که با این واگذاری‌ها، منابع شهری مشهد واگذار می‌شود.
حال ممکن است شهرداری یک سال منابع بیشتری داشته باشد و سال دیگر با محدودیت منابع روبه‌رو شود. با این تفاصیل، شورای پنجم تصمیم گرفت اجاره رایگان را جایگزین هبه کند. در این شرایط، نهادهایی مانند نهاد کتابخانه‌ها می‌توانند از شرایط منابع و ساختمان‌های شهرداری مشهد برای اجرای امور خود استفاده کنند اما مالکیت این اموال در اختیار شهرداری است. بنابراین نهادها تا زمانی که از آن ساختمان یا زمین با همان کاربری مورد تأکید استفاده کنند، می‌توانند از اجاره رایگان استفاده کنند.
آماری از هبه‌های انجام‌شده در شوراهای قبل دارید؟
به صورت دقیق آمار ندارم اما اگر قرار بر آوردن مصداق باشد ۳۱ قطعه زمین برای احداث زائرسرا در زمین‌های اطراف حرم مطهر رضوی داده شد یا آنکه به برخی از نهادهای فرهنگی و مذهبی زمین‌های زیاد هبه شد.
در همان دوره‌ها هبه‌های رانتی هم داشته‌ایم؟
رانت به معنای اینکه منافع به شخص خاص رسیده باشد را نمی‌توان مصداق آورد، اما نهادهایی بودند و می‌توان نام برد که از محل این هبه‌ها منافعی بردند.
کوهستان پارک شادی که همه مشهدی‌ها با آن خاطره دارند و به نوعی نوستالژی مردم این شهر است سال‌هاست با دری بسته خاک می‌خورد. گفته شده است مالک این پارک بانک دی است. شورا و مدیریت شهری برای آغاز‌‌به‌کار دوباره این پارک برنامه‌ای ندارد؟
من هم معتقدم که کوهستان‌پارک شادی مشهد جزئی از نوستالژی مردم است. همه جوان‌ها خاطره‌ای از کودکی خود و این پارک دارند اما همان‌طور که اشاره شد، مالک این پارک بانک دی است. زمین این پروژه در اختیار شرکت شاهد بود که به بانک دی فروخت و اکنون این بانک مالک کوهستان‌پارک شادی مشهد است. در مورد بانک دی نیز باید به این موضوع اشاره کرد که بانک یک نهاد اقتصادی و رویکردش برای این زمین نیز همان رویکرد اقتصادی است. در چند سال اخیر بانک برای این پارک مزایده گذاشت اما با قیمتی که ارائه داده هنوز خریداری حاضر به خرید آن نشده است. آنچه برای مدیریت شهری مشهد اهمیت دارد این است که کاربری این پروژه همان رویه تفریحی باقی بماند. بنابراین با هرگونه تغییر کاربری این پارک به مسکونی/ تجاری مخالف هستیم.
سال ۹۸ سالی عجیب از نظر اقتصادی بود و کشور شرایط سخت بودجه‌ای را پشت سر گذاشت. بسیاری از نهادها با توجه به نوسانات بالای ارز با مشکلاتی در حوزه اجرای روبه‌رو شدند. از آنجا که نایبرئیس کمیسیون برنامه و بودجه هستید، بفرمایید میزان تحقق بودجه سال ۹۸ به چه میزان بود.
همان‌طور که اشاره کردید، سال ۹۸، کشور با نوسانات زیاد ارزی و قیمت‌ها روبه‌رو شد. شهرداری مشهد نیز از این مسئله مستثنا نبود. این نوسانات سبب شد بهای پروژه‌های عمرانی مشهد افزایش یابد. اما این موارد سبب نشد که این پروژه‌ها متوقف شود. در‌این‌باره سعی شد از منابع جدید نظیر تهاتر، لیزینگ و فاینانس برای تأمین اعتبار استفاده کنیم.
مالیات و عوارض یکی از مواردی است که در اظهارات خود به تغییر روند آن اشاره و حتی اعلام کرده بودید به دنبال تغییر آن هستید. رایزنی‌هایی هم در این رابطه داشتید. آیا می‌توان از اظهارات شما این‌گونه برداشت کرد که نظام مالیاتی ناکارآمد است؟
دهه ۶۰ بود که استقلال شهرداری‌ها از منابع دولتی آغاز شد. در این راستا یکی از منابع عوارض محلی بود. در ادامه، لایحه دیگری با عنوان تجمیع عوارض ارائه شد که تا سال ۸۹ ملاک عمل بود. بر اساس آن، همه مالیات دریافت‌شده از فعالیت‌های اقتصادی شهر تجمیع و مبلغی به شهرداری‌ها پرداخت می‌شد. پس از مدتی، قانون مالیات بر ارزش افزوده به تصویب رسید. در ابتدای اجرای این قانون، مالیات شش‌درصدی در نظر گرفته شد که از این رقم ۳ درصد به شهرداری‌ها و ۳ درصد به دولت اختصاص می‌یافت. در ادامه، این مالیات افزایش یافت و به‌مرور به ۹ درصد رسید.
در این میان و با وجود افزایش رقم مالیات، سهم شهرداری‌ها خیلی تغییر نکرد. در‌این‌باره، ۲مشکل وجود دارد که از نظر من، با نهادهای تصمیم‌گیر نظیر مجلس شورای اسلامی قابل مذاکره است. مشکل اول نرخ مالیات است. در چند سال اخیر، همان‌طور که اشاره کردم، نرخ مالیات بر ارزش افزوده افزایش یافت و به تبع آن، باید سهم شهرداری‌ها بیشتر می‌شد اما سهم شهرداری‌ها چندان تغییر نکرد. مشکل دوم نحوه اندازه‌گیری سهم شهرداری‌ها و دریافت سهم واقعی است. در این ارتباط اگر سهم نمودار میزان عوارض دریافتی از سال ۸۵ را بررسی کنید، می‌بینید که در این سال‌ها افزایش مبادلات اقتصادی و خرید و فروش رخ داده است.
از طرف دیگر، به دلیل افزایش نرخ‌ها، از نظر حجمی نیز مبادلات رشد کرده است. در این شرایط، انتظار منطقی این است که با افزایش حجم معاملات، سهم شهرداری‌ها نیز افزایش یابد. با این حال، سیر نمودار سهم شهرداری‌ها روند نزولی دارد. این اختلاف نموداری این شبهه را ایجاد می‌کند که یا منابع مالیاتی درست شناسایی نمی‌شود یا سهم شهرداری‌ها درست پرداخت نمی‌شود. متأسفانه در این ارتباط اطلاعاتی در قالب میزان پرداختی‌ها وجود ندارد. فکر می‌کنم باید با ایجاد سامانه‌ای این اطلاعات ارائه شود. از سوی دیگر، از طریق این سامانه وصول سهم شهرداری‌ها از همان مبدأ فراهم شود.
یک نکته دیگر که در مورد مالیات باید به آن اشاره کنیم مالیات عوارض اختصاصی است. این مالیات در سرفصل‌هایی مانند هواپیما، سوخت و جرائم رانندگی مطرح است. به عنوان مصداق، در حوزه مالیات از محل بلیت هواپیما، سهم شهرداری مشهد سالانه در حدود ۳۰ میلیارد تومان است. این در شرایطی است که فرودگاه مشهد یکی از فرودگاه‌های پرتردد ایران است. از سوی دیگر، قیمت بلیت افزایش یافته و سهم شهرداری در این حوزه نیز ۵ درصد قیمت بلیت است.
همه این موارد را در کنار این نکته قرار دهید که طبق برآوردی که از بودجه مشهد برای سال آینده داریم، سال دیگر برای اداره هر روز مشهد به ۱۰میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان نیاز است. در نقطه مقابل، عوارض خودروی که برای یک سال به شهرداری اختصاص می‌یابد حدود ۶۰ میلیارد تومان است، یعنی رقمی که کفاف اداره مشهد برای کمتر از ۵ روز است!