همواره کلمه آب و آبادانی در کنار هم بیان شده و نقش آب به‌عنوان کلیدی‌ترین عنصر حیات باعث ایجاد تمدن‌ها در اعصار مختلف زندگی انسان‌هاست. این آب بوده که باعث ایجاد همنشینی و همسایگی مسالمت‌آمیز یا ایجاد جنگ‌های خونین در بین قبایل و قومیت‌های مختلف کره خاکی شده است؛ حال که پس از پیروزی انقلاب اسلامی کشورمان ایران، شاهد اولین رویارویی مستقیم با اسرائیل اشغالگر شده‌ایم، در این یادداشت نقش اردن را در هم‌پیمانی با این کشور متخاصم از نظر آب و تغییر اقلیم بررسی خواهیم کرد.
سؤالی که شاید برای بیشتر کارشناسان به‌وجود آمده، واردشدن کشور اردن به این رو‌در‌رویی مستقیم و استفاده از سامانه دفاعی خود برای زدن پهپاد‌های سپاه پاسداران بود. شاید یکی از دلایل را بتوان در نقش تغییر اقلیم و آب در رابطه بین اردن و رژیم اسرائیل یافت. در سال۱۹۹۴، معاهده صلح وادی عربا بین اردن و اسرائیل امضا شد که پایانی بر وضعیت جنگی بین دو کشور از زمان اولین جنگ اعراب و اسرائیل در سال۱۹۴۸ بود. در این معاهده، آب یکی از اجزای اصلی بود.
طبق این معاهده، اسرائیل موظف بود سالانه ۵۰میلیون مترمکعب آب آشامیدنی اردن را تأمین کند که این رقم در اواخر سال۲۰۲۱ دو‌برابر شد و به میزان ۱۰۰میلیون مترمکعب رسید. به گزارش میدل‌ایست‌مانیتور، در ماه مارچ امسال (۲۰۲۴)، اردن از اسرائیل خواست تا قرارداد تأمین آب بین دو کشور را یک سال دیگر تمدید کند. قرارداد آب اردن و اسرائیل در ماه مِی امسال به‌پایان می‌رسد. توجه داشته باشید که براساس گزارش یونیسف، اردن دومین کشور کم‌آب دنیاست.
همچنین در حاشیه کاپ۲۷ (COP۲۷) در سال ۲۰۲۲ در شرم‌الشیخ مصر، پادشاه اردن با نخست‌وزیر اسرائیل دیداری داشت که این دیدار منجر به امضای تفاهم‌نامه‌ای (MOU) برای پیشبرد قرارداد آب در برابر انرژی با نام «پروژه رونق» در ۸نوامبر سال۲۰۲۲ بین دو کشور شد. این تفاهم‌نامه در اجلاس آبوهوایی کاپ۲۷ در مصر در رویدادی به‌میزبانی امارات‌متحده‌عربی - تأمین‌کننده مالی بخشی از آن- به امضا رسید. امارات در سال۲۰۲۰ اولین کشور در حوزه خلیج فارس شد که روابط خود را با اسرائیل عادی‌سازی کرد و در این پروژه شریک شد.
با این توافق‌نامه، اردن ۶۰۰ مگاوات انرژی خورشیدی را به اسرائیل صادر می‌کند و در عوض اسرائیل ۲۰۰میلیون مترمکعب آب شیرین‌شده در اختیار اردن کم‌آب قرار می‌دهد. ۲۰۰میلیون مترمکعب آب مقدار مصرف توسط پنج شهر بزرگ اسرائیل است. از‌آنجا‌که اسرائیل در امتداد سواحل مدیترانه چندین کارخانه نمک‌زدایی و آب‌شیرین‌کن ایجاد کرده است، این موضوع موجب یک نقطه‌عطف در منطقه‌ای خشک که به‌شدت در‌برابر تغییرات آبوهوایی آسیب‌پذیر است، شده است.
این شبکه به اسرائیل اجازه می‌دهد میزان آبی را که به اردن بر اساس قرارداد آب در ازای انرژی می‌دهد، دو‌برابر کند. در اجلاس کاپ ۲۸ (COP۲۸)، تفاهم‌نامه دومی برای بازسازی بخش پایینی رود اردن امضا شد که در پیشبرد ارزش‌های محیط‌زیستی، اقتصادی و میراث فرهنگی نقش داشت.
امضای نهایی پروژه رونق (Project Prosperity) در کاپ۲۸ به‌علت جنگ غزه از دستورکار خارج شد. باید گفت که نقش تغییر اقلیم و آب به یک موضوع مهم در معادلات منطقه‌ای و جهانی تبدیل شده است و از آن به نام هیدروپلتیک یاد می‌شود؛ به‌طوری‌که می‌تواند موجب ایجاد شریک برای یک کشور یا اهرمی برای فشار بر آن کشور شود.
ذکر این نکته لازم و ضروری است که مدیریت بر منابع آب و مدیریت بر تخصیص و توزیع آب می‌تواند باعث رونق ارتباط در خارج از مرز‌های یک کشور و چه در داخل مرز‌ها و شبکه استانی و شهری باشد و عدم مدیریت مناسب همچنان که در سنوات گذشته در استان‌های اصفهان، همدان و... شاهدش بودیم، باعث از‌رونق‌افتادن و دور‌شدن از اهداف استانی و کشوری می‌شود. امید در کنار تصمیمات سیاسی اقتضاعات فرهنگی، اجتماعی و شرایط انسانی هر اقلیم نیز مدنظر سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران دولت و مجلس قرار گیرد.