حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ مشغله، گرفتاری و حواس‌پرتی هرکدام کلیدواژه‌هایی هستند که برخی از ما در زمان قضای یک وعده از نمازمان، آنها را به‌عنوان دلیل این کار، برمی‌شمریم. یکی می‌گوید که زنگ هشدار موبایلش خاموش شده و خواب مانده است و دیگری می‌گوید عذاب وجدان دارد آن‌قدر غرق کار شده که وقت از دستش رفته است، اما اینها توجیهات پذیرفته‌شده‌ای نیستند.
افسوس که ما نمی‌دانیم با فوت شدن نمازمان چه برکاتی را از دست می‌دهیم و با رعایت وقتش به چه نعمت‌هایی می‌رسیم. امام‌علی (ع) درباره اهمیت و آثار «نماز» می‌فرمایند: «برنامه نماز را به‌خوبى مراقبت کنید و در محافظت آن بکوشید؛ زیرا نماز بر همه مؤمنان در اوقات مخصوص، واجب است و به‌عنوان فریضه واجب بر مؤمنان مقرر شده است. آیا پاسخ دوزخیان را دربرابر این سؤال که چه چیز شما را به دوزخ کشانید، نمى‌شنوید که می‌گویند ما از نمازگزاران نبودیم؟
نماز، گناهان را فرومى‌ریزد؛ همچون فروریختن برگ از درختان و طناب‌هاى معاصى را از گردن‌ها مى‌گشاید. پیامبر (ص) نماز را به چشمه آب گرمی تشبیه کردند که بر در خانه انسان باشد و او هر شبانه‌روز، پنج‌مرتبه، خود را در آن شست‌وشو دهد که بى‌شک، چرک در بدنش باقى نخواهد ماند.». (بخشی از خطبه ۱۹۹ نهج‌البلاغه). در ادامه، برخی دیگر از تذکر‌ها و بشارت‌های اهل‌بیت (ع) درباره آثار و برکات نماز و عواقب کاهلی در آن را با هم مرور می‌کنیم.
بنا به توصیه‌های ائمه معصوم (ع)، اهمیت نماز تا آنجاست که حضرت امام‌صادق (ع) درباره آن می‌فرمایند: «محبوب‌ترین اعمال بندگان در نزد خداوند، نماز است و آن، آخرین وصیت‌های پیامبران بوده است». (تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص ۱۷۵). پیامبر اکرم (ص) نیز در وصایای خود به ابوذر غفاری (ره) می‌فرمایند: «ای اباذر! خداوند روشنی چشم مرا در نماز قرار داده و نماز را چنان محبوب من ساخته است که غذای لذیذ را برای گرسنه و آب گوارا را در کام تشنه؛ البته گرسنه غذا می‌خورد و از غذا سیر می‌شود و تشنه آب می‌نوشد و سیراب می‌شود، ولی من از نماز هرگز سیر نمی‌شوم». (مکارم‌الاخلاق، ج یک، ص ۴۶۱).
مثل وقتی است که کار مهمی داری؛ آن‌قدر مهم که محال است یادت برود و زندگی‌ات به آن وابسته است، با این حال چندجا نشانه می‌گذاری و ساعت کوک می‌کنی و تلفن‌همراهت را هم در حالت آماده‌باش می‌گذاری که در ساعت فلان به من یادآوری کن! یادآوری کن که به آن خیر برسم یا آن امر مهم از من فوت نشود.
نماز همان یادآور دوست‌داشتنی‌ای است که در مشغله‌های زندگی به ما انسان‌های فراموشکار تذکر می‌دهد که کی هستیم و از کجا آمده‌ایم و بناست به کجا برویم. مهم‌ترین آثار «نماز»، بیدار ساختن انسان و پایان دادن به خودفراموشى است؛ زیرا هنگامی که یاد خدا به میان آمد، وضع به‌کلى دگرگون می‌شود. اگر نگاهى به مقدمات نماز و شرایط دیگر آن بیندازیم، بیانگر نقش مهم این عبادت در تربیت انسان و رساندن او به جوار قرب الهی است.
نماز برای رساندن انسان به قرب الهی، تنها به‌عنوان یک یادآور عمل نمی‌کند، بلکه در ادامه نقش پررنگ‌تری هم دارد و ائمه‌اطهار (ع) آن را مهم‌ترین وسیله رسیدن به تقرب و محبوبیت بندگان نزد پروردگار معرفی کرده‌اند. امام‌صادق (ع) درباره عظمت نماز می‌فرمایند: «سخن انبیا در قرآن، این است که حضرت مسیح (ع) می‌گوید: خدا مرا به نماز توصیه کرد». امام‌صادق (ع) این سخن را در جواب یکی از اصحابشان فرمودند و ادامه دادند: «بهترین وسیله تقرب به پروردگار پس از معرفت خدا، اسبابی بالاتر از نماز نیست. معرفت جزو اصول اعتقادات است و براساس آن، تقرب به وسیله نماز ممکن است».
نماز خواندن، موجب نزول برکات الهی می‌شود. از امام‌صادق (ع) نقل شده است که اگر خداوند سبحان بخواهد برکتی به انسان مرحمت کند، آن را در بهترین حال به او عطا می‌کند و بهترین حالت، در محراب بودن و در جنگ با دشمن درونی است؛ به‌عنوان مثال خدای سبحان اگر به زکریا، یحیی (ع) را مرحمت کرده، در حال عبادت این بشارت به او داده شده است، لذا آن حضرت فرمود: «طاعت خداوند آن است که انسان در زمین، خداوند را خدمت کند و چیزی از خدمت او به اندازه نماز نمیارزد». به همین دلیل به حضرت زکریا (ع) در حال عبادت، بشارت داده شد. (من‌لایحضره‌الفقیه، ابن‌بابویه، ج یک، ص ۲۰۸، باب فضل‌الصلات).
در روایات، راه‌هایی برای قبولی نمازمان به درگاه الهی معرفی شده است. از امام‌صادق (ع) نقل شده است: «اول چیزی که انسان به آن محاسبه می‌شود، نماز است. اگر نماز قبول شد، سایر اعمال هم از نمازگزار قبول می‌شود و اگر رد شد، اعمال دیگر نیز مردود است، پس هرگاه نماز میخوانی، با قلب خود متوجه خدای سبحان باش تا دعا و نماز تو قبول شود و خدا با قلوب مؤمنان به تو رو کند» (الکافی، کلینى، ج۳، ص ۲۶۸).
خوب است بدانیم که همه آثار نماز، به امور معنوی ختم نمی‌شود، بلکه نماز می‌تواند برای ما آثار دنیوی نیز درپی داشته باشد؛ به‌طور مثال در آیات قرآن نکاتی آمده است که بر تأثیر نماز در رزق‌وروزی اشاره می‌کند: «تو اهل‌بیت (ع) خود را به نماز امر کن و خود نیز بر نماز و ذکر حق، صبور باش. ما از تو روزی انسانی را نمی‌طلبیم، بلکه به تو روزی نیز می‌دهیم». (سوره طه، آیه۱۳۲). از این آیه می‌توان نتیجه گرفت که یکی دیگر از فواید نماز، افزایش روزی انسان است. همچنین در آیات۲۱۷ و ۲۱۸ سوره شعرا می‌خوانیم: «و توکل بر آن خدای مقتدر و مهربان کن؛ آن خدایی که، چون از شوقش به نماز برخیزی، تو را می‌نگرد».
در پایان یادآوری می‌کنیم که ارزش و اهمیت نماز تا آن حد است که پیامبر گرامی اسلام (ص) همانند حضرت ابراهیم (ع) در دعای خود آن را از خداوند برای خودشان و فرزندانشان طلب می‌کنند؛ آنجا که می‌خوانیم: «پروردگارا! مرا بر پا دارنده نماز قرار ده و از فرزندان من نیز [نمازگزار قرار ده]. پروردگارا! و دعای مرا اجابت نما» (سوره ابراهیم، آیه ۴۰). توصیه شده است ما نیز این دعا را در قنوت نمازهایمان، هم برای خود و هم برای فرزندانمان، مرتب بخوانیم تا افزون‌بر خودمان، نسلمان نیز برپادارنده نماز باشد.
اثر دیگر نماز که در احادیث به آن اشاره شده است، کاری مثل سفر در زمان است. تصور کنید شما بتوانید به نامه اعمالتان دسترسی داشته باشید و آنچه انجام داده‌اید، به‌طورکامل از آن پاک کنید. نماز خواندن برای ما چنین اثری دارد و بر اعمال آینده و گذشته انسان تأثیر می‌گذارد. رسول خدا (ص) درباره نماز فرمودهاند: «وقت هرنماز که فرامی‌رسد، فرشته‌ای به مردم می‌گوید:ای مردم! برخیزید آن آتش‌هایی که پشت‌سر خود روشن کردهاید، با نماز خاموش کنید». (من‌لایحضره‌الفقیه، ابن‌بابویه، ج یک، ص ۲۰۸، باب فضل‌الصلات).
عمل اشتباهی که از ما سر زده است، حرف ناپسندی که به زبان آورده‌ایم، بیراهه‌ای که رفته‌ایم، از ما جدا و دور نیست. همه اینها بنا به تعابیر قرآن کریم، آتش‌هایی است که با دست خود روشن کردهایم و به‌دنبال ما هستند؛ آن‌چنان که در قرآن کریم می‌خوانیم: «آنها که اهل قسط و ظلم هستند، خود هیزم جهنماند و به‌صورت آتش و هیزم افروختهای مجسم می‌شوند». (سوره جن، آیه ۱۵).
معلوم می‌شود اگر فردی نماز خواند، نه‌تن‌ها بعد از نماز گرفتار گناه نمی‌شود، بلکه آتش‌هایی را هم که قبلا روشن کرده است، با خواندن نماز خاموش می‌کند. نماز، آن‌چنان که گفتیم، مانند چشمه‌ای پاک یا نهری روشن است که می‌تواند آنچه در پشت‌سر داریم، پاک و مطهر کند و برای روز‌های پیش‌رو، ما را از شر بدی‌ها ایمن کند. این خاصیت نماز است که در قرآن کریم بدان اشاره شده است: «إِنَّ الصَّلاه تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ ا... أَکْبَرُ وَ ا... یَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ». (سوره جن، آیه ۱۵).