به گزارش شهرآرانیوز؛ کاسبان و ساکنان محله چهنو و پنجراه پایین خیابان آتش‌سوزی مهیب خرداد سال ۱۳۹۲ را که به جان یکی از سرا‌های قدیمی آن افتاد، از یاد نبرده‌اند. آتش‌سوزی که به چهل‌مغازه آسیب رساند و دود آن به چشم دیگر سرا‌ها و مراکز تجاری اطراف رفت. سرای نصیرزاده از جمله آنهاست. این مجتمع نیز گرفتار شعله‌های سرکش همان آتش شد و اگر آتش‌نشانان، حریق خانمان‌سوز را ضربتی مهار نمی‌کردند شاهد فاجعه‌ای شبیه متروپل و پلاسکو بودیم.
این پاساژ‌های قدمت‌دار موسپیدهایی هستند که بار هویت محله را به دوش می‌کشند و در انتظار جانی دوباره‌اند. منتظرند دستی به سرورویشان کشیده شود و رفع خطر شوند تا ایمنی به این سرا‌ها و پاساژ‌های ناایمن خطری برگردد و دلهره هر لحظه فروریختن آن یا حادثه‌ای، دست از سر کاسبان و مشتریان آن بردارد.
همراه با محمد باقیان، کارشناس واحد پیشگیری از وقوع حادثه و حریق سازمان آتش‌نشانی مشهد سرزده راهی سه سرای قدیمی و پاساژ در حوالی میدان ۱۷شهریور و پنجراه پایین خیابان می‌شویم تا از نزدیک از وضعیت آنها باخبر شویم.
لازم نیست نگاه کارشناسانه‌ای به آن داشته باشیم تا متوجه خطر‌هایی که بیخ گوش آنهاست شویم. با یک بازدید چنددقیقه‌ای در پاساژ کیمیا می‌توان پی برد که در آن چه خبر است. چهارطبقه که در دو فاز قدیم و جدید تعریف می‌شود. دو طبقه زیرزمین و طبقات فوقانی به واسطه راه پله باریکی به هم متصل می‌شوند. فاز قدیم این پاساژ با ۱۹۲ دهنه مغازه که غالبا پوشاک هستند مجهز به سیستم اعلام حریق نیست. وضعیت ایمنی در فاز جدید نیز که رنگ و‌لعاب ظاهری بهتری دارد، دست‌کمی از فاز قدیم ندارد. تعداد کمی از ۱۲۸دهنه مغازه البسه فاز جدید این مرکز تجاری، مجهز به ابزار ایمنی و اطفای حریق است.
وضعیت پشت‌بام این واحد تجاری هم چندان تعریفی ندارد. جان‌پناه پشت‌بام بیشتر به جان‌ستان می‌ماند. منبع آب نیز قدیمی است و انگار کسی سال‌ها به آن دست نزده است.
کارشناس ایمنی سازمان آتش‌نشانی نیز با صحبت‌هایش بر مشاهده‌های عینی‌مان صحه می‌گذارد: در همین حد بگویم سطح ایمنی ضعیف است، ضعیف. همین‌طور فاز قدیم آن همان اندک ایمنی را ندارد. در قسمت جدید نیز مختصر وسایل ایمنی تعبیه شده که اصلا به‌روزرسانی نشده است.
سرای نصیرزاده یکی از قدیمی‌ترین کاروان‌سرا‌های پنجراه پایین خیابان است. این سرای قدیمی را فروشندگان کلی و جزئی کفش و محصولات مرتبط با آن خوب می‌شناسند.
یک محوطه بزرگ که دورتادور آن تا چشم کار می‌کند مغازه‌های کوچک و بزرگ کفش‌فروشی است. طبقه فوقانی آن هم که نظر آدم را به خود جلب می‌کند، هیچ راهی برای خروج ندارد. گشتی در حیاط شلوغ این بازار می‌زنیم متوجه می‌شویم که طبقه منفی یک نیز در این سرا انبار کفش‌های تولیدی شرکت‌ها و فروشندگان است. برای این طبقه ورودی عمومی مثل آسانسور یا راه‌پله در کار نیست.
کاسبی که انگار ریش‌سفید کاسب‌های این سرای قدیمی است با توضیحاتی معمای نحوه دسترسی کاسبان به طبقات بالا و زیرزمین را این‌طور توضیح می‌دهد: هر مغازه‌ای برای انبار خودش بالابری داخل مغازه یا کنار آن درنظر گرفته است و از این طریق راه دسترسی ایجاد کرده است. زیرا قرار نیست مشتری‌ها به این طبقه آمدوشد داشته باشند.
او از عمر بیش از هفتادساله این بنا می‌گوید و اینکه حاضرند با کمک دیگر کسبه برای ایمنی آن هزینه کنند. می‌گوید: در بعضی از ۱۱۰مغازه کوچک و بزرگ این سرا وسایل اطفای حریق هست. علاوه بر آن طرحی داریم که بخشی از زیرزمین را گود و تانکر آب استاندارد برای حوادث احتمالی جانمایی کنیم.
کارشناس آتش‌نشانی در ادامه این‌گونه راهنمایی می‌کند که نقشه سرا را به سازمان آتش‌نشانی ببرند تا این سازمان مشاور زبده‌ای معرفی کند و طرح مدنظر را اجرایی کنند.
سری به بالابر‌هایی که کاسبان به آن اشاره داشتند، می‌زنیم. از شرایط ظاهری مشخص است نفربر و کالابر است. از سویی حفاظ و ایمنی کافی ندارد. نکته درخور توجه آن است که هر مغازه‌ای در محدوده واحد تجاری‌اش تا توانسته کارتن کفش تا سقف روی هم چیده و به تعبیر کارشناس ایمنی، سر سوزنی اصول چیدمان و انبارداری را رعایت نکرده است. در این میان ممکن است با کوچک‌ترین جرقه‌ای که به جان این سرا بیفتد دود ناشی از اشتعال مواد شیمیایی کشنده‌تر از خود آتش‌سوزی شکل بگیرد.
ایمنی این مرکز تجاری به تعبیر کارشناس سازمان آتش‌نشانی، فوق ضعیف است. باقیان در ادامه این‌طور توضیح می‌دهد: اینکه اصول انبارداری در آن رعایت نشده، مشخص و واضح است. در کنار آن، سیم‌کشی غیراستاندارد نیز خطرناک است. دپوی مصالح ساختمانی وسط سرا نیز خالی از ایراد نیست. بدتر اینکه این مجتمع مجهز به وسایل اعلام و اطفای حریق نیست.
نکته بعدی که باقیان اشاره دارد وسایل رها و آویزان بر روی بالکن است که ممکن است با وزش باد بر سر افراد سقوط کند و حادثه بیافریند.
سرای شاهرودی دارای محوطه بزرگی است که دورتادور آن ۷۵ دهنه مغازه خشکبار و حبوبات واقع شده‌اند. به گفته مسئولان ایمنی شهرداری منطقه۶، سرای شاهرودی جزو خطرناک‌ترین بنا‌های تجاری محدوده است که تاکنون اخطار ناایمن بودن دریافت کرده‌اند. با یک نگاه اجمالی، متوجه عمق فاجعه و سقف‌های چوبی و در‌و‌پیکر سست و لرزان آن می‌شوید.
بنایی با قدمت بیش از هفتادسال که به گفته یکی از کاسبان، ابتدا بازار فروش پشم گوسفند روستاییان اطراف شهر مشهد بوده. این سرا در اصل متعلق به فردی به نام «حجی خراسانی» بوده است و بعد فوت او، به دست ورثه‌ای افتاده که یکی دو تا نیستند.
شکوه و شکایت کاسب‌ها نیز از همین ورثه است که هیچ جوره پای کار بازسازی این بنای فرسوده نمی‌آیند. یکی از آنها می‌گوید: حاضریم برای بازسازی و ایمنی مغازه‌هایمان هزینه کنیم، اما وراث راضی نمی‌شوند، چون می‌دانیم اگر حادثه‌ای به جان این سرا بیفتد اول جان و مال خودمان در خطر است.
کاسب دیگری توضیح می‌دهد: سال۱۳۹۲ بود که به بخش انتهایی این سرا که به فاز۲ میان کاسبان معروف است، آتش افتاد و آنجا را خاکستر کرد. بعد دوندگی بسیار و همکاری دادستانی، توانستیم این قسمت را حتی بدون اذن مالک و به دستور دادستانی با هزینه خودمان، بازسازی کنیم و سطح ایمنی را افزایش دهیم.
در ادامه مالک دیگری از تعبیه تانکر آب برای مواقع اضطراری می‌گوید و اینکه بتوانند بعد ایمن‌سازی، حداقل پایانکار از شهرداری دریافت کنند.
او از پیگیری‌هایش می‌گوید که از سال گذشته کلی نامه‌نگاری کرده‌اند تا دادستانی بار دیگر به آنها اجازه بدهد بخش دیگر این سرا را بازسازی کنند. آنها حمایت شهرداری و دادستانی را می‌خواهند و اعلام آمادگی کرده‌اند همه‌جوره وسط میدان می‌آیند تا جانی دوباره به سرای شاهرودی بدهند.
یک سوی ماجرای ایمنی این بنا‌های ناایمن و خطرساز، سازمان آتش‌نشانی است که با بازدید‌های میدانی، کارشناسان نقص ایمنی آن مجموعه را به کاسبان و مالکان یادآوری می‌کنند.
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری مشهد به شهرآرا از اخطار‌های مکرر به صاحبان این بنا‌ها و کاسبانش می‌گوید: سرای شاهرودی در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۴۰۱ از سوی این سازمان دوبار اخطار ناایمن بودن دریافت کرده‌است. همچنین سرای نصیرزاده سه بار از سوی کارشناسان ما بازدید شده و در این باره سه اخطار در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۹ و ۱۴۰۱ دریافت کرده است.
حمیدرضا کافی‌نیا درمورد اخطار‌های صادره شده برای مجتمع تجاری کیمیا در حوالی میدان ۱۷شهریور نیز این‌طور توضیح می‌دهد: این مجموعه هم با توجه به استقبال بیشتر زائر و مجاور از آن چهار بار اخطار برای موضوع رفع نقص ایمنی در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ در کارنامه‌اش دارد.
او در ادامه از فرایندی که این اخطار‌ها پشت سر می‌گذارد، می‌گوید: اگر ایمن‌سازی آن مجموعه انجام نشود، نامه اخطار برای دادگستری ارسال می‌شود تا حجت را تمام کرده باشیم.