به گزارش شهرآرانیوز، خانه نام قشنگی دارد؛ فرقی نمی‌کند به زبان چه کسی بیاید. همیشه و همه‌جا هر وقت نامی از خانه آمده، برای همه ما محیط امنی تصویر شده است که در آن، از هیچ‌چیز نمی‌هراسیم؛ همان سقفی که زیر آن و در پناه نگاه مهربان پدر و مادر، خیالمان نیست در دنیای آن سمت پنجره چه خبر است. عشق به خانه و اهالی آن با ما قد می‌کشد و بیشتر در وجودمان ریشه می‌دواند. اما هستند برخی بچه‌های شهرمان که برایشان خانه معنای متفاوت‌تری دارد و خلاصه شده است در دیوارهای رنگ‌به‌رنگ و اتاق‌های کنارهم با کلی بچه قد‌ونیم‌قد دیگر بدون آنکه بدانند چه نسبتی با هم دارند. قصه و غصه این بچه‌ها یکی است؛ خانه و خانواده ندارند و همین جمله کوتاه و خلاصه، بغض خیلی‌هایشان را وقت‌وبی‌وقت ترکانده است. در نبود خانواده، مراکز و کانون‌هایی به‌همت سازمان‌های متعدد پا گرفته‌اند که در رأس آن‌ها بهزیستی است. عده‌ای ناخواسته و به گناه سرپرست بد داشتن یا بی‌سرپرست بودن ناگزیرند در مراکز بهزیستی بمانند و داشتن خانه و خانواده همیشه مثل داغی روی دلشان مانده است؛ بچه‌هایی که زیر نظر مربیانی قد می‌کشند که به‌نوعی حکم پدر و مادر آن‌ها را دارند، با این حال هیچ‌وقت جای آن‌ها را نمی‌گیرند. سوی دیگر ماجرا زوج‌هایی هستند که آرزوی فرزنددارشدن دارند و متقاضی فرزندپذیری هستند، با این حال برخی از آن‌ها این فرایند را زمان‌بر و خسته‌کننده می‌دانند و خواستار آسان‌سازی آن هستند.
درحالی که دکتر مسعود فیروزی، مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی و دیگر متولیان این حوزه می گویند که شرایط فرزندخواندگی برای خانواده ها آسان شده است تا هیچ فردی از نعمت داشتن کودک بی نصیب نماند، هنوز برخی ها از طولانی بودن این فرایند، گله مند هستند.
خودش را با نام مستعار «محمد» معرفی می کند و می گوید: سال هاست از زندگی مشترکمان می گذرد و پس از اینکه برایمان مسجل شد نمی توانیم فرزنددار شویم، دو سال پیش در سامانه مربوط به فرزندخواندگی ثبت نام کردیم. تمام مدارک لازم و اعلام شده مربوط به خودم و همسرم را هم بارگذاری کردیم و منتظر اعلام خبر ماندیم؛ چشم انتظار اینکه امروز زنگ می‌زنند یا فردا اطلاع می دهند، اما خبری نشد که نشد. بنابراین تصمیم گرفتیم حضوری پیگیری کنیم. خوب شد که این کار را کردیم. پاسخ همانی بود که انتظارش را داشتیم. گفتند اگر دیدید خبری نشد، باید خودتان پیگیری می کردید. خوشحال از اینکه بالاخره به پاسخی رسیده ایم، رفتیم دنبال کارها و افتادیم در فرایند طی‌کردن مراحل اداری. خلاصه اینکه بعد از تأیید کارشناس حوزه مرتبط و تعیین شده، مرحله بعدی کار را که مشاوره بود، پشت سر گذاشتیم و مراحل دیگری هم که باید می گذراندیم، یکی بعد از دیگری اعلام می شد. تأیید روان شناس را هم گرفتیم و بعد هم به مرحله انجام آزمایش های مختلف رسیدیم و دوباره تأیید روا ن پزشک. همه این مراحل که تمام شد، پرونده باید تحویل پزشک قانونی داده می شد. حالا نزدیک به یک سال است که در نوبت هستیم؛ البته یقین داریم که با آمدن یک کوچولوی دوست داشتنی، خستگی این پیگیری برطرف می شود اما درمجموع پروسه فرزندخواندگی، خسته کننده و طولانی است.
بدسرپرست یا بی سرپرست‌بودن درد مشترک کودکانی است که نامشان درمیان بچه های بدون سرپرست یا بدون سرپرست مؤثر، ثبت شده است. با معاون دادستان مرکز استان خراسان رضوی گفت وگو می کنیم و او اگرچه ترجیح می‌دهد شرایط مربوط به فرزندخواندگی را مسئولان مربوط به این حوزه شرح دهند، به یک اقدام منسجم و هماهنگ بین سازمان بهزیستی و دستگاه قضایی اشاره کرده و پشت بند آن اضافه می کند که باید تفسیر وسیع تری از قوانین حقوقی داشته باشیم؛ تفسیری سودمندانه که به نفع کودکان باشد.
نیره عابدین زاده صحبت هایش را این طور ادامه می دهد: در این راستا یک ضلع، سیستم قضایی است که قوانین را به نفع کودکان تفسیر می کند. در ضلع دیگر، بهزیستی مراحل اجرای این تفسیر را بسترسازی می کند و بخش دیگر، مشارکت های مردمی است. تسهیلگری این طرح را مؤسسه «بهرویش» برعهده داشته است؛ مجموعه ای مردمی که افراد آن داوطلبانه و شبانه‌روزی وقت می گذارند و بچه ها را به خانواده‌هایی که متقاضی فرزند موقت هستند، می‌سپارند.
او هم مثل دیگر متولیان بر این باور است که این کودکان زندگی تجمل گرایانه با امکانات رفاهی گسترده نمی خواهند، بلکه نیاز به محبت دارند و کمترین مزیت طرح این است که کودکان می توانند حتی برای دوره ای کوتاه، طعم محبت واقعی و حضور بین اعضای یک خانواده را بچشند. درحقیقت ما به این گروه مکان و امکانات دادیم و از آن‌ها خواستیم برای سپردن موقت بچه ها به خانواده‌های امین و معتمد، کمکمان کنند که انصافاً در این زمینه سنگ تمام گذاشتند. برخی اعضای این گروه هم با وجود اینکه خودشان صاحب فرزند هستند، نگهداری از کودکان بیمار را عهده‌دار شده اند.
عابدین زاده با تأکید بر اینکه کودک در هر شرایطی بهتر است در بستر خانواده خود رشد کند و بزرگ شود، از طرح دیگری خبر می دهد که شرایط ماندن کودک کنار خانواده را مهیا می کند. او می گوید: در همین راستا تصمیم گرفتیم در خانواده‌های آسیب‌دیده به جای جداسازی فرزند از خانواده تا حد ممکن آسیب ها را کم کنیم؛ برای مثال اگر وضعیت اقتصادی خانواده نامناسب است یا کودکشان بیمار است و خانواده توان نگهداری از او را ندارد، شرایط را برایشان آسان کنیم.
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی نیز بر این نکته تأکید می‌کند که تلاش می‌شود بهترین و مناسب‌ترین شیوه برای نگهداری از کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست به کار گرفته شود.
فیروزی قبل از بیان هر موضوعی توضیح می‌دهد: برخی زوج‌ها با مشکل ناباروری دست وپنجه نرم می‌کنند و همین موضوع یکی از دلایل طلاق در کشور به حساب می‌آید، این در حالی است که خانواده‌ها برای حل این مشکل، می‌توانند در سامانه فرزندخواندگی ثبت نام کرده و سپس به اداره بهزیستی شهرستان محل سکونت خودشان مراجعه کنند.
او اضافه می‌کند: درباره واگذاری فرزند، آیین نامه و قانون وجود دارد و متقاضیان باید فرایند‌های قانونی را طی کنند؛ یعنی خانواده‌ها باید از نظر سلامت روان، سلامت جسمی و موضوعات مربوط به پزشک قانونی تأیید صلاحیت شوند. معرفی کودک، طی‌کردن فرایند قضایی تحویل فرزند و فرادادن آموزش‌های لازم به خانواده (دوره‌های والدگری و فرزندپروری) از مراحل بعدی است.
فیروزی ادامه می‌دهد: گرچه از دید مخاطبان بیرون، تعداد کودکان نگهداری شده در بهزیستی زیاد به نظر می‌رسد، همه این کودکان شرایط فرزندخواندگی را ندارند و امکان تحویل آن‌ها به خانواده‌های متقاضی فرزندخواندگی نیست که اتفاقاً تعداد آن‌ها در استان و مشهد زیاد است؛ با این‌حال طرح‌های مختلفی اجرا می‌شود تا این کودکان نیز به خانواده سپرده و از نزدیک با نقش‌های پدر و مادر آشنا شوند.
مدیرکل بهزیستی استان در ادامه برای اینکه به شبهه برخی خانواده‌های متقاضی فرزندخواندگی پاسخ دهد، می‌گوید: برخلاف تصور عامه، این فرایند نه طولانی و پیچیده است و نه سخت و زمان بر، اما شرایط قانونی دارد که نمی‌توان آن‌ها را زیر پا گذاشت؛ برای مثال باید از خانواده‌های این کودکان سلب حضانت شده باشد یا امکان شناخت پدر و مادر و جد پدری آن‌ها نباشد و دیگر اینکه پدر، مادر و جد پدری و وصی منصوب از سمت ولی قهری آن‌ها در قید حیات نباشد و...؛ اما برخی مردم با این شرایط آشنایی ندارند و صرفاً ورودی کودکان به مجموعه را می‌بینند.
او با بیان اینکه همین حالا ۲۵۰ خانواده در استان در نوبت فرزندخواندگی هستند، تصریح می‌کند: حدود ۷۰ درصد خانواده‌ها طالب نوزادان تا سه ساله هستند و این موضوع، شرایط واگذاری را سخت‌تر می‌کند؛ همین جا اعلام کنم شیرخوارگاه‌های ما خالی از نوزاد است و بیشتر خانواده‌ها از ما انتظاراتی دارند که امکان محقق‌شدن آن‌ها فراهم نیست.
فیروزی به ویژگی‌های خانواده‌هایی که مشمول قانون فرزندخواندگی می‌شوند، اشاره می‌کند و می‌گوید: طبق ماده ۵ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب سال ۱۳۹۲، زوج‌هایی که پنج سال از ازدواج آن‌ها می‌گذرد و یکی از آن‌ها بیش از سی سال داشته باشد، مشمول این قانون می‌شوند. علاوه بر این دخترخانم‌های با سن بیشتر از سی سال که ازدواج نکرده اند یا بانوانی که متارکه کرده و فرزنددار نشده اند هم می‌توانند از این امتیاز استفاده کنند؛ البته باید دارای معیار‌های دیگری هم باشند؛ داشتن سلامت جسمی و روانی، داشتن تمکن مالی در حد برطرف کردن نیاز‌های خانواده و کودک و.... علاوه بر این به دلیل اینکه فرزندخوانده ارثی از پدر و مادر نمی‌برد، توان مالی فرد متقاضی سنجیده می‌شود و برای اطمینان از آینده کودک، به دلخواه خانواده، بخشی از مالی که دراختیار خانواده است، به نام او خواهد شد.
علی صباحی، کارشناس مسئول امور کودکان و نوجوانان بهزیستی خراسان رضوی و به قول خودش پدر صد‌ها کودک و نوجوان محروم از محبت پدر و مادری است که همراه دیگران برای رقم زدن حال و روز بهتر زندگی آن‌ها از هیچ تلاشی کوتاهی نمی‌کند.
او از کودکان بیمار و دارای شرایط خاص می‌گوید که به خانواده‌ها واگذار می‌شوند و اینکه خراسان رضوی مبدأ واگذاری فرزندان بیمار به خانواده هاست و پارسال هفتاد کودک نیازمند درمان به خانواده‌های متقاضی سپرده شدند که برخی استان‌های دیگر هم خواهان این طیف از کودکان بودند.
صباحی توضیح می‌دهد: در استان ۹۴ مرکز نگهداری کودکان سه تا هفت ساله، هفت تا دوازده ساله و سیزده تا هجده ساله داریم. براساس دستورالعمل ابلاغی فرزندخواندگی، به زوج‌های واجد شرایط کمتر از ۴۴ سال، کودکان بدو تولد تا پنج ساله، به زوج‌های با سن بیشتر از ۴۵ سال، فرزند با سن بیشتر از پنج سال و به زوج‌های بیش از پنجاه سال، نوجوان دوازده تا شانزده ساله سپرده می‌شود، این درحالی است که گاهی متقاضیان با سن بیش از شصت سال داریم که طالب نوزادان بین یک تا سه ساله هستند و تحویل آن‌ها امکان پذیر نیست.
او می‌گوید: پس از ارزیابی کودکان با نیت بازپیوند، کودکانی که شرایط واگذاری دائم را داشته باشند، در نوبت تحویل قرار می‌گیرند و بلافاصله به خانواده‌های پشت نوبت معرفی می‌شوند. براساس دستورالعمل، به هر خانواده تا سه مرحله فرزند معرفی و در صورت نپذیرفتن بدون دلیل، پرونده آن‌ها بسته می‌شود.
صباحی ادامه می‌دهد: نوبت واگذاری هم که می‌رسد، با چالش‌های زیادی گریبان گیر هستیم. شما فکر کنید خانواده‌های متقاضی از بین فرزندان واجد شرایط که تعداد آن‌ها کم است، باز برای خودشان معیار‌های خاصی دارند؛ برای مثال رنگ چشم، پوست و مو، قد و وزن کودک برای آن‌ها مهم است. ما نمونه‌ای داشتیم که مادرخوانده بعد از دو ماه کودک را به بهانه اینکه رنگ پوستش با خانواده آن‌ها هماهنگ نیست، به مرکز برگرداند. مشکلات ما در این راستا بی شمار است. گاهی زوج‌ها چند سال بعد از تحویل کودک، تصمیم به متارکه می‌گیرند و فرزند بر سر این دوراهی که پیش مادر بماند یا پدر، بلاتکلیف است، با این حال براساس دستورالعمل بعد از سپردن کودک، کارشناس این مجموعه به صورت مستمر از خانواده‌ها بازدید و بر چگونگی نگهداری از فرزند نظارت می‌کند. به گفته صباحی، باور اشتباهی بین خانواده‌ها جا افتاده است مبنی بر اینکه خانواده‌ها حتما باید صاحب خانه باشند تا بتوانند صاحب فرزند شوند و این درحالی است که برای ما فقط تمکن مالی اهمیت دارد، آن هم در حدی که خانواده بتواند نیاز‌های کودک را برطرف کند.
کارشناس امور کودکان و نوجوانان بهزیستی استان به اجرای طرح «خانواده میزبان» در استان هم اشاره می‌کند و می‌گوید: طرح خانواده میزبان، به عنوان تکمیل کننده سایر طرح‌های خانواده محور در خراسان رضوی، اجرا می‌شود و در آن سرپرستی کودکان به صورت کوتاه مدت به افراد خواهان فرزند سپرده می‌شود.
از صباحی می‌پرسیم آیا واگذاری‌های موقت در شرایط سنی خاص آسیب پذیر نیست، آن هم درحالی که با پایان وقت حضانت موقت که معمولا زمان آن مشخص نیست، کودک دوباره باید به مجموعه بهزیستی برگردد. او این طور پاسخ می‌دهد: هدف و نیت ما این است کودکانی که شرایط زندگی نامناسبی داشته اند و در مراکز پذیرش شده اند، از شانس و فرصت زندگی با خانواده‌ای مناسب برخوردار و با کارکرد‌ها و نقش اعضای خانواده آشنا شوند. کودک با قرار گرفتن در محیط خانواده میزبان، با آن‌ها زندگی می‌کند و تا زمان ایجاد شرایط بازپیوند به خانواده زیستی، در این خانواده می‌ماند.
امید عابدشاهی، مدیر گروه «بهرویش» است؛ گروهی که به قول خودشان یک تیم چندنفره هستند که در حوزه شناسایی کودکان آسیب دیده، بیمار و... و معرفی آن‌ها به بهزیستی و خانواده‌های شرکت کننده در طرح خانواده میزبان کمک می‌کنند.
گروه آن‌ها نذر قشنگی دارد که در طول سال، خیلی‌ها را همراه خود کرده است. عابدشاهی در این باره می‌گوید: خود من و همسرم از وقتی سرپرستی محمدمهدیار و محمدحیدر و میثم را به عهده گرفته ایم، شیرینی زندگی مان چندبرابر شده است و قطعا برای دیگران هم که ما را در این مسیر همراهی می‌کنند، همین طور است.
او معتقد است که زندگی در مراکز بهزیستی، به صورت گروهی است، اما بعد خانوادگی ندارد. در این مراکز، جای خالی پدر و مادر همیشه در ذهن کودکان باقی می‌ماند. حالا شما ببینید معادله کودکان نیازمند به عشق و عاطفه را چطور می‌توان حل کرد، درحالی که درمقابل، پدر و مادر‌هایی سرشار از عشق و عاطفه داریم و ما می‌توانیم حلقه وصل کننده آن‌ها باشیم.