سعید جلائیان | شهرآرانیوز؛ در طول دو دهه اخیر با گسترش حاشیه شهر مشهد، مراجعان به مراکز درمانی برای درمان گزیدگی توسط حیوانات روند صعودی داشته است. طبق آمار دانشگاه علوم پزشکی مشهد، حدود ۳ هزار نفر در سال ۱۳۸۵ برای گازگرفتگی به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند، آماری که چهار سال بعد به ۳ هزار و ۵۳۵ نفر افزایش پیدا کرد.
گزیدگی همواره روبه رشد بوده تا اینکه در سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۴ هزار و ۹۷ نفر توسط حیوانات مختلف همچون سگ، گربه، شغال، گاو، گوسفند، بز، گرگ و... دچار گزیدگی شدند. اما پارسال با مراجعه ۲۰ هزار و ۵۶۹ نفر به مراکز درمانی به علت گزیدگی حیوانات، رکورد‌ها در دانشگاه علوم پزشکی مشهد شکسته شد و به‌نوعی زنگ خطر به صدا درآمد. نکته جالب توجه در تمامی آمار‌ها این است که همواره حدود ۸۰ درصد از مراجعان توسط سگ‌های ولگرد زخمی شده‌اند.
سگ‌هایی که بیشتر از همه نوجوانان و کودکان را گاز گرفته‌اند و با کشته‌شدن چند نفر در نقاط مختلف کشور به علت حمله سگ‌های ولگرد که یکی از آنها کودکی سیزده ساله بود و در مشهد جان باخت، در این گزارش تلاش کرده‌ایم تا گوشه‌ای از کار‌ها و کم‌کاری‌های صورت گرفته در این حوزه را بررسی کنیم.
بررسی ماجرای جان‌باختن نوجوانی در مشهد نشان می‌دهد که خانواده‌ای اهل زابل چند ماه پیش به مشهد مهاجرت می‌کنند. آنها هنوز به طور کامل با شهر آشنا نبودند که یک قلاده سگ ماده آنها را عزادار می‌کند. پسربچه سیزده ساله آنها که هنوز دوستی در شهر ما پیدا نکرده بود، برای بازی به بیرون از خانه می‌رود که چشمش به این سگ و توله‌اش می‌افتد.
پسر نوجوان در حالی که ماده سگ مشغول پیداکردن غذا از میان زباله‌ها بود، به‌سراغ توله‌اش رفته و مشغول بازی با او می‌شود. اقدامی که سبب تحریک مادر توله و حمله سگ ماده فقط به این نوجوان می‌شود. سگ ماده تنها گاز کوچکی از پای او می‌گیرد و با به دندان‌گرفتن توله‌اش فرار می‌کند.
جای گازگرفتگی روی پای این نوجوان آن‌قدر کوچک و سطحی بوده است که خانواده به آن توجهی نمی‌کنند، حتی از شستن کامل جای زخم نیز خودداری می‌کنند، غافل از اینکه سگ ماده هار بوده و چند روز بعد لاشه‌اش در همان حوالی پیدا می‌شود.
خانواده پسرک تازه پس از بروز علائمی مانند خستگی، سرفه، سردرد، بدن‌درد، تب و سوزش در محل گزیدگی، کاهش اشتها و احساس تهوع پسرشان، او را به یکی از مراکز درمانی می‌برند. جایی که پزشکان با دیدن این همه علائم و درد عضلانی و گلودرد پسر سیزده ساله، تشخیص هاری می‌دهند.
کادر درمان تمام تلاش خود را برای نجات جان این نوجوان به کار می‌گیرند، اما آن‌قدر مراجعه آنها دیر است که سرم‌تراپی، تزریق واکسن هاری و خوراندن دارو‌های مختلف هم نمی‌تواند جان این نوجوان را نجات دهد و او برای همیشه جانش را از دست می‌دهد.
مرگ این پسرک تنها یکی از موارد ابتلای شهروندان به هاری در خراسان‌رضوی بوده و از ابتدای سال شانزده مورد هاری مثبت در استان خراسان شناسایی شده است که ۹ نفر از این افراد دچار سگ‌گزیدگی شده و مابقی را سایر حیوانات زخمی کرده‌اند.
یکی از اقداماتی که برای جلوگیری از شیوع هاری در میان سگ‌ها در سه ماه ابتدایی امسال انجام شده، تزریق واکسن به ۳۵ هزار قلاده سگ بوده است. واکسن‌هایی که اگر یکی از آنها به ماده سگی که این نوجوان را گاز گرفته بود تزریق می‌شد، احتمالا این نوجوان نیز زنده می‌ماند.
براساس آمار منتشر شده دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در فصل بهار ۵ هزار و ۲۲۰ نفر در مناطق زیرپوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد برای درمان حیوان‌گزیدگی به مراکز درمانی زیرپوشش مراجعه کرده‌اند. مراجعانی که بخش درخور توجهی از آنها را سگ‌های ولگرد گاز گرفته بودند.
مسئول بیماری‌های مشترک حیوان و انسان دانشگاه علوم پزشکی مشهد درباره مراجعانی که امسال به‌دلیل گزیدگی به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند به خبرنگار ما می‌گوید: در تمام مناطق زیرپوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ۵۷ درصد از گزیدگی‌ها در مشهد رخ داده است. گزیدگی‌هایی که حدود ۸۰ درصد از آنها توسط سگ و حدود ۱۷ درصد توسط گربه صورت گرفته بودند.
مجید جلالی ادامه می‌دهد: بیشتر مصدومیت‌ها نیز در مناطق پیرامونی شهر مشهد و گلبهار بوده است، البته مناطقی مانند طرقبه و شاندیز همواره در صدر مناطقی بودند که گزیدگی‌ها در آن رخ می‌داد، اما با اقدامات مؤثری که انجام شده در این مناطق حیوان‌گزیدگی رو به کاهش گذاشته است.
وی تصریح می‌کند: نکته‌ای که باید درباره گزیدگی‌ها به آن توجه داشت، درباره سن افرادی است که به دلیل گازگرفتگی حیوانات به مراکز درمانی ما مراجعه کرده‌اند. متأسفانه بخش درخور توجهی از مراجعان، افراد زیر هجده سال به‌ویژه نوجوانان هستند. نوجوانانی که اقدام به پرتاب سنگ به سوی سگ‌ها کرده یا وقتی این حیوانات وقتی مشغول خوردن غذا بوده‌اند یا زمانی که ماده سگی به توله‌هایش شیر می‌داده است، به‌سراغ سگ‌ها رفته و برای حیوانات ایجاد مزاحمت کرده‌اند.
در سال‌های اخیر با گسترش حاشیه شهر مشهد، سر و کله سگ‌های ولگرد در معابر شهری هم پیدا شده است. موضوعی که درنهایت منجر به افزایش آمار گزیدگی‌ها شده است. یک دام‌پزشک و فعال حوزه حیوانات درباره دلایل افزایش تعداد سگ‌های ولگرد در معابر حاشیه شهر معتقد است: به‌عنوان یک دوست‌دار حیوانات می‌گویم که برخی رفتار‌های غلط شهروندان مانند رساندن غذا به این حیوانات باعث افزایش جمعیت و حضور سگ‌های ولگرد در معابر شهری به‌ویژه حاشیه شهر شده است، آن هم در شرایطی که متأسفانه سیستم درستی برای کنترل سگ‌ها نداریم و اصلا نمی‌دانیم چه تعداد سگ ولگرد در مشهد به‌ویژه در حاشیه شهر وجود دارد.
کمیل مشایخی با انتقاد از نداشتن رایانه‌ای برای مشخص‌شدن تعداد سگ‌های ولگرد بیان می‌کند: در چنین شرایطی با برنامه‌ریزی دقیق برای کنترل سگ‌های ولگرد، باید سگ‌ها را از حاشیه شهر جمع‌آوری و سپس سگ‌ها را عقیم و واکسن هاری به آنها تزریق کنیم. با این اقدامات دیگر شاهد گزیدگی شهروندان از سوی سگ‌های ولگرد نخواهیم بود. در کنار آن باید به کودکان و نوجوانان هم آموزش دهیم که با این حیوانات چگونه رفتار کنند. اگر این اقدامات را انجام دهیم دیگر شاهد فوت کودکان و نوجوانان به‌دلیل گزیدگی و هاری نخواهیم بود.
یکی از درخواست‌های مکرر شهروندان، جمع‌آوری سگ‌های ولگرد است تا جایی که امروز شهرداری مشهد ۲۴ گروه را در مناطق مختلف شهر مأمور جمع‌آوری سگ‌های ولگرد کرده است. گروه‌هایی که بیشتر در مناطق حاشیه‌ای حضور دارند و روزانه به طور میانگین چهل قلاده سگ ولگرد را جمع‌آوری می‌کنند.
گروه‌های جمع‌آوری سگ‌های ولگرد پیش از این سگ‌های جمع‌آوری‌شده را به مرکز نگهداری در حد فاصل روستای ده‌غیبی و رباط‌طرق می‌برند. جایی که این حیوانات را عقیم می‌کنند. اما با ایجاد مرکز جدیدی در منطقه جاده میامی گروه‌های جمع‌آوری هر روز سگ‌های ولگرد را به این مرکز می‌برند. جایی که مرکز موقت نگهداری از سگ‌های ولگرد است و آنها را پس از عقیم‌سازی به سازمان‌های مردم‌نهاد داوطلب می‌سپارند.
برای سگ‌های ولگرد چند نهاد از جمله بهداشت، شهرداری و دام‌پزشکی وظایفی دارند. نهاد‌هایی که باید برای موفق‌بودن در وظایفشان با یکدیگر هماهنگ باشند. هماهنگی‌ای که برای ایجاد آن یک کارگروه در فرمانداری مشهد با تمام این نهاد‌ها تشکیل شده است.
فرماندار مشهد درباره فعالیت این کارگروه به خبرنگار ما می‌گوید: در فرمانداری مشهد برای موضوعات و معضلات مختلف شهر کارگروه‌های متعددی تشکیل داده‌ایم. کارگروه‌هایی که یکی از آنها به حل معضل سگ‌های ولگرد اختصاص دارد و با توجه به اینکه قانون مشخص کرده هر دستگاه چه وظایفی درباره این موضوع دارد، ما در کارگروه تلاش می‌کنیم تا نهاد‌های مختلف را با هم هماهنگ کنیم و تمامی این دستگاه‌ها از جمله بهداشت، دام‌پزشکی، شهرداری و دهیاری‌ها در کنار هم فعالیت می‌کنند تا بتوانیم با هم کار را پیش ببریم.
محسن داوری ادامه می‌دهد: فعالیت‌های خوبی در این کارگروه انجام شده و توانسته‌ایم با هماهنگی سازمان‌ها اقدامات مثبتی را در مناطق مختلف شهر به ویژه در حاشیه مشهد شاهد باشیم، هرچند هنوز تا رسیدن به نتیجه مطلوب که حل این معضل است فاصله داریم و باید اقدامات مؤثرتری با جمع‌آوری و عقیم‌سازی سگ‌های ولگرد انجام دهیم.