وفایی‌نیا| هرسال در روزهای گرم تابستان به‌دلیل استفاده بیشتر مردم از کولرها و وسایل سرمایشی برقی، با مشکل کمبود برق و حتی در برخی موارد با قطعی آن روبه‌رو هستیم. اما همین آفتاب سوزان تابستان که ما را به مشکل کمبود برق دچار می‌کند، خود منبعی ارزان و پاک از انرژی برق محسوب می‌شود. هوشمندسازی شهرها تنها به استفاده از نرم‌افزار‌های مختلف و اینترنت برای انجام کارها خلاصه نمی‌شود. استفاده از فناوری‌های نو برای برطرف‌کردن نیازهای شهری ازجمله نیاز به انرژی را می‌توان یکی از الزامات دستیابی به شهر هوشمند دانست. هم‌اکنون رقابتی گسترده در تولید برق از انرژی خورشیدی در خاورمیانه درجریان است، و همچنان یک پرسش مهم مطرح است. ایران، سرزمین آفتاب، کجای این رقابت قرار دارد؟ در هفته گذشته، نخستین نیروگاه خورشیدی با ظرفیت مگاواتی استان خراسان‌رضوی در خواف افتتاح شد. به‌همین‌بهانه در این مطلب به بررسی وضعیت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در منطقه و کشورمان می‌پردازیم و وضعیت استان خراسان‌رضوی را در این حوزه بررسی خواهیم کرد.
خاورمیانه بهشت انرژی خورشیدی
منطقه خاورمیانه یکی از بهترین مناطق جهان برای تولید انرژی الکتریکی از نور خورشید است. کشور ما در این منطقه پس‌از عربستان از نظر میزان تابش بهترین وضعیت را داراست.
جنوب ایران در هر متر‌مربع توان دریافت 6کیلووات انرژی خورشیدی را در هر ساعت دارد و در باقی نقاط ایران این میزان 5کیلووات است. بیشتری میزان قدرت جذب انرژی خورشید هم متعلق‌به جنوب عربستان سعودی با عدد 7کیلووات ساعت در هر متر‌مربع است. هم‌اکنون 3کشور عربستان، امارات و مراکش، برنامه‌های بسیار گسترده‌ای برای تولید برق خورشیدی در دستور‌کار خود قرار داده‌اند. این در‌حالی است که کشور ما از رقبای منطقه‌ای خود در تولید برق از انرژی خورشیدی عقب افتاده است.
انرژی ارزان و پاک
در‌حالی‌که اجرای برنامه‌های توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور ما جدی گرفته نمی‌شود، چندی پیش، امارات بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی جهان با نام «نور» را با پنل‌های خورشیدی راه‌اندازی کرد.
این نیروگاه خورشیدی می‌تواند ۱.۱ گیگاوات برق از‌طریق انرژی خورشیدی تولید کند؛ این در‌حالی است که نیروگاه اتمی بوشهر در بهترین حالت حدود یک گیگاوات برق تولید خواهد کرد، یعنی 100مگاوات کمتر از برق تولیدی این نیروگاه خورشیدی.
یکی از نکات مهم در نیروگاه خورشیدی امارات، قیمت پایین برق تولیدی آن است که حدود 2سنت برای هر کیلووات ساعت است.
در کشور ما طی چند سال گذشته، چند نیروگاه خورشیدی با ظرفیت‌هایی بین 5 تا 10مگاوات وارد مدار شده‌اند. این در‌حالی است که ایران می‌خواهد تا سال۲۰۳۰میلادی، ۷۵۰۰مگاوات برق از انرژی خورشیدی تولید کند. با‌این‌همه، ظرفیت نیروگاه‌های موجود در کشور که با انرژی خورشیدی کار می‌کنند، فاصله زیادی با این برنامه دارد.
جالب است بدانید عربستان هم قصد دارد تا سال۲۰۳۰ بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی جهان را وارد مدار کند، نیروگاهی که توان ۲۰۰گیگاواتی دارد. این نیروگاه از نظر توان تولید ۲۰۰برابر بزرگ‌تر از نیروگاه کنونی برق خورشیدی نور در امارات خواهد بود.
ظرفیت‌هایی که به‌کارگیری نمی‌‌شوند
کشور ما از نظر ظرفیت‌های تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در وضعیت خوبی قرار دارد. پهنه وسیع کشور و ظرفیت‌های موجود در آن در‌صورت استفاده درست می‌تواند کشور ما را به منبعی عظیم از انرژی پاک و ارزان برساند. توان استفاده از برق بادی در کشور حدود ۱۴۰هزار مگاوات و ظرفیت انرژی خورشیدی تقریبا ۱۴۷۰گیگاوات است. اما باوجوداین کل ظرفیت تولید انرژی در نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور ۶۷۰مگاوات است که این رقم نشان‌دهنده استفاده بسیار ناچیز از ظرفیت‌های موجود در این زمینه است.
طبق برنامه ششم توسعه، ظرفیت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر باید تا سال1400 به ۵۰۰۰مگاوات برسد که باتوجه‌به سال‌های باقی‌مانده از این برنامه، محقق‌شدن این موضوع تقریبا غیرممکن است.
در طول 15سال گذشته مشکلات خاصی نیز در پروژه‌های توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر کشور بروز یافته که رشد و توسعه این بخش را با مشکل روبه‌رو کرده است. نبود قوانین مصوب ملی و محلی برای حمایت از توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر، و ضعف در انتقال فناوری حتی در قراردادهای منعقدشده با کشورهای خارجی را می‌توان ازجمله این مشکلات برشمرد.
وضعیت خوب خراسان نسبت‌به دیگر استان‌ها
تا‌کنون مجموع ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر در استان ما به 43.65مگاوات رسیده است. با احتساب نیروگاه خورشیدی 5مگاواتی که هفته گذشته در خواف راه‌اندازی شد، خراسان‌رضوی دارای 11نیروگاه تولید برق با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است. همچنین استان ما با داشتن 761واحد نیروگاه خورشیدی پشت‌بامی به مجموع ظرفیت 6478کیلووات، رتبه دوم را در‌میان استان‌های کشور در‌زمینه توسعه این نوع نیروگاه، به خود اختصاص داده است. در‌زمینه مقدار انرژی تولید‌شده از نیروگاه‌های بادی هم استان خراسان‌رضوی در رتبه دوم کشور قرار دارد.
اما همه این‌ها تنها سهم ناچیزی از مصرف برق در استانمان را پوشش می‌دهد. بزرگ‌ترین مشکل توسعه این نیروگاه‌ها، قیمت تمام‌شده ساخت و راه‌اندازی آن‌هاست. بخش‌های مختلف این نیروگاه‌ها از خارج از کشور وارد می‌شود و به‌دلیل افزایش قیمت دلار، هزینه‌های سرمایه‌گذاری روی این پروژه‌ها بسیار زیاد شده است. در سال‌های اخیر هزینه راه‌اندازی نیروگاه‌های تجدیدپذیر تقریبا سه‌برابر شده است، اما قیمت فروش برق و درآمد این نیروگاه‌ها تغییری نکرده است. طبیعتا با این شرایط، استقبال سرمایه‌گذاران از این حوزه کم شده است. ظرفیت خراسان‌رضوی در انرژی‌های نو برای بهره‌برداری نیاز به مشوق‌های سرمایه‌گذاری، ارائه تسهیلات با کارمزد کم و تأمین زیرساخت‌های لازم دارد. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های نو گران‌تر از سرمایه‌گذاری در انرژی‌های حرارتی است. پس اگر سرمایه‌گذاری درباره این انرژی‌ها در جهان توسعه پیدا می‌کند، به‌دلیل حمایت دولت‌ها از چنین طرح‌هایی است.