به گزارش شهرآرانیوز، از قدیم گفته اند یک دست صدا ندارد. اگر مردم و حمایت‌های آن‌ها از یکدیگر نباشد، دولت و نهاد‌های دولتی به راحتی از پس کار خدمت برنمی آیند. خوشبختانه مردم هم ثابت کرده اند که در سخت‌ترین لحظه‌ها پای کار هستند. فعالیت‌های خیرخواهانه همیشه در حوزه‌های مختلف وجود داشته، از جفت وجور کردن بسته‌های کوچک معیشتی گرفته تا کمک به تأمین هزینه‌های مسکن، درمان، تحصیل، ازدواج و.... امروزه دامنه این فعالیت‌ها گسترده‌تر از قبل شده و شمار این مؤسسات خیریه هم افزایش یافته است.
گرچه این موضوع در وهله اول نقطه قوتی است که می‌تواند پایه محکمی برای حمایت از نیازمندان باشد، اما نبود بانک اطلاعاتی از مددجویان می‌تواند زمینه ساز سودجویی و سوءاستفاده عده‌ای شود؛ این مسئله البته تازه نیست و شهرآرا پیش‌تر هم در گزارش‌هایی مانند «تاریک خانه فهرست مددجویان خیریه ها» به آن پرداخته است؛ مسئله‌ای که همچنان لاینحل باقی مانده و انتقاد‌هایی را متوجه مؤسسات خیریه کرده و از سویی شاید در کاهش شمار محرومان هم اثرگذار نبوده است.
مدیر یکی از قدیمی‌ترین مجموعه‌های خیریه مشهد که در حوزه حمایت از ایتام فعال است می‌گوید: یکی از چالش‌هایی که معمولا مؤسسات خیریه با آن روبه رو بوده اند، این است که هیچ بانک اطلاعاتی مشخصی از تعداد نیازمندان وجود ندارد و هیچ سازمانی هم خود را متولی نمی‌داند که در این حوزه ورود کند.
به اعتقاد او، این موضوع به سوءاستفاده‌هایی نظیر اینکه یک نفر از چند مجموعه خیریه کمک بگیرد، دامن زده است. هر چند در سال‌های اخیر با ثبت نام مددجو در برخی سامانه ها، دسترسی به اطلاعات او راحت‌تر است باز هم باید سایت یا سامانه دقیق تری موجود باشد که تعداد مددجویان و مراکزی که از آن‌ها کمک می‌گیرند، مشخص باشد. البته معمولا قید نام فرد نیکوکار به خاطر مشکلات و مزاحمت‌های احتمالی پنهان می‌ماند، اما باید آمار دقیقی از مددجویان وجود داشته باشد.
او که تمایلی به ذکر نامش ندارد، این نکته را هم یادآوری می‌کند که نیکوکاری خلاصه به تأمین معیشت، اطعام مددجو، تهیه جهیزیه و... نمی‌شود و خیلی فراتر و گسترده‌تر از این حرف هاست. محدودشدن فعالیت مؤسسات خیریه به این موارد یکی از نقد‌هایی است که به این مجموعه‌ها وارد است.
اگرچه اقدامات جسته و گریخته‌ای برای تهیه بانک اطلاعاتی نیازمندان انجام شده، اما هنوز چنین بانک اطلاعاتی وجود ندارد و معلوم نیست فلان مددجو دارد از سوی چند خیریه حمایت می‌شود. خیریه‌ها برای فعالیت از مجموعه‌های مختلفی مثل اداره کل بهزیستی، کمیته امداد و فرمانداری مجوز دریافت می‌کنند.
حسین شبان، رئیس اداره سیاسی و اجتماعی فرمانداری مشهد و مسئول سازمان‌های مردم نهاد، به عنوان یکی از متولیان مربوط به این موضوع می‌گوید: مسئول نظارت بر عملکرد هر مؤسسه و خیریه‌ای همان مجموعه‌ای است که مجوز آن را صادر کرده است. اکنون نیز هر کسی که قصد تأسیس مجموعه‌ای را داشته باشد باید این موضوع را از طریق فرمانداری و بهزیستی پیگیری کند. علاوه بر این، کمیته امداد امام خمینی (ره) هم مجوز‌های مربوط به مؤسسات نیکوکاری را صادر می‌کند.
او همچنین به ۲۲۰ مؤسسه خیریه اشاره می‌کند که تاکنون مجوز خود را از فرمانداری گرفته اند و ادامه می‌دهد: از این تعداد، بخشی از مجموعه‌ها منحل شده اند و اکنون ۱۴۹ مؤسسه خیریه فعال هستند. کار تنظیم پروانه و نظارت بر عملکرد این مجموعه‌ها برعهده دبیرخانه‌ای در فرمانداری است و برای اینکه هر دو سال یک بار پروانه آن‌ها تمدید شود، اسناد دریافت و پرداخت وجوهات کاملا رصد می‌شود.
او تأکید می‌کند: در این رابطه حتی موضوع اینکه پرداختی به مددجویان در چه زمینه‌ای است و آیا مطابق با اهداف اساسنامه بوده است یا نه، بررسی می‌شود.
مسئول سازمان‌های مردم نهاد فرمانداری مشهد یادآوری می‌کند: برای جلوگیری از هر سوءاستفاده‌ای سامانه کشوری رفاه راه اندازی شده و روال کار به این شکل است که هر کسی بخواهد کمکی دریافت کند، باید در این سامانه ثبت نام کند. اما متأسفانه متولیان غالب مجموعه‌های خیریه دوست دارند به همان سبک سنتی و قدیمی خود فعالیت کنند. حتی از زمانی که عهده دار این مسئولیت شده ام پیشنهاد طراحی سایتی را برای ثبت نام مددجویان دادم، اما متولیان مؤسسات خیریه استقبالی نکردند، آن هم نه به این خاطر که خدای نکرده خطایی انجام می‌دهند، بلکه به این دلیل که بیشتر به همان روال گذشته و سنتی عادت کرده اند.
شبان توضیح می‌دهد: در روال جدید برای صدور مجوز به توانمندسازی مددجویان فکر کرده ایم و تلاش می‌کنیم مؤسسه‌ها را از حالت تهیه صرف بسته‌های معیشتی و... خارج کنیم. به همین خاطر حمایتگر خیریه‌ها در زمینه فعالیت‌های تخصصی هستیم، برای مثال در حوزه آموزش و اشتغال زنان بدسرپرست و بی سرپرست یا در حیطه حمایت از دانش آموزان و....
طبق اعلام اداره کل بهزیستی استان ۱۹۵ مؤسسه و مرکز خیریه از این اداره کل مجوز گرفته اند. آبان ماه سال ۱۴۰۰، حمیده محدث، معاون وقت مشارکت‌های مردمی و اشتغال اداره کل بهزیستی خراسان رضوی، نیز در گفتگو با شهرآرا نبود سازوکار برای به اشتراک گذاشتن بانک اطلاعاتی مؤسسات خیریه را آسیبی جدی توصیف کرده و گفته بود: ما هم به این آسیب رسیده ایم.
در دریافت خدمات از سوی برخی مددجویان، هم پوشانی وجود دارد. در نتیجه شاید یک مددجو از ۱۰ جا خدمت بگیرد و دیگری که نیازمند هم هست از هیچ جا کمکی دریافت نکند. ما سامانه‌ای واحد لازم داریم که همه مؤسسات خیریه را زیرپوشش قرار دهد، هم فلان سازمان مردم نهاد که از وزارت کشور مجوز گرفته است، هم فلان مؤسسه خیریه‌ای که از بهزیستی مجوز دارد، همین طور فلان مرکز نیکوکاری.
حمیدرضا شیخ الاسلامی، پژوهشگر نیز در این باره به شهرآرا گفته بود: آسیب عملکرد مؤسسات و مراکز با فعالیت‌های خیرخواهانه فراتر از شفاف نبودن بانک‌های اطلاعاتی مددجویانشان است. به اعتقاد او، هدف از همه این هزینه کرد‌ها و تلاش ها، کاهش محرومیت و ریشه کن شدن فقر است، اما آسیب‌های عملکرد این مؤسسات و مراکز اگر درمان نشود، هرقدر هم که تعداد خیریه‌ها بیشتر شود و کمک‌های مردمی افزایش پیدا کند، باز هم بی فایده است و تعداد کسانی که آن‌ها را «محروم» می‌خوانیم بیشتر و بیشتر خواهد شد.