گزارشی از روزگار بی مشتری بازار رضا (ع) که رونق آن به حضور زائران و مسافران وابسته است
تکتم جاوید/شهرآرانیوز - درحالی‌که بیش از ۶۰ روز از اعلام رسمی‌شیوع کرونا در ایران می‌گذرد، هنوز بلاتکلیفی در بعضی بخش‌های جامعه به‌وضوح نمایان است. اخبار روزانه مبتلایان، تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها از یک‌سو و صدور دستوراتی مبنی‌بر بازگشایی تدریجی برخی بخش‌ها از سوی دیگر، همگی پر از تناقض‌های آشکار است. یکی از همین تناقض‌ها، بازگشایی اصناف و مغازه‌هاست که باعث سردرگمی شهروندان شده و از خود می‌پرسند حکایت این بازگشایی‌ها و آن تعطیلی‌ها چیست. آن سوی دیگر ماجرا، صاحبان اصناف و مغازه‌دارانی هستند که برای باز کردن مغازه و شروع کسب‌وکار خود، روزشماری می‌کردند و حالا با وجود بازگشایی کسب‌وکارشان، روز‌هایی بدون مشتری را سپری می‌کنند و با کسادی بازار روبه‌رو شده‌اند. بازار رضای مشهد، راسته مغازه‌دارانی است که شاید بتوان ادعا کرد همه ایرانی‌ها و زائران خارجی که به این شهر سفر کرده‌اند، آن را می‌شناسند. قطعا بسیاری از که به زیارت حرم آمده‌اند، سری هم به بازار رضا زده‌اند. این روزها، اما این بازار شرایطی را سپری می‌کند که هیچ‌کدام از کسبه، مانندش را ندیده‌اند.
خبری از رفت‌وآمد نیست
کوچه‌های خلوت، هتل‌های دربسته و سوت‌وکور و فروشگاه‌هایی که یکی‌درمیان باز هستند، حکایت این روز‌های خیابان‌های اطراف بازاررضاست. خبری از زائران پیاده‌ای که از کوچه‌پس‌کوچه‌ها وارد خیابان اصلی می‌شدند و از این فروشگاه به آن فروشگاه می‌رفتند، نیست. با همه این احوال، بازاررضا از ساعت ۱۰ روز دوشنبه آغاز به کار کرده، اما کسادی بازار باعث شده است صاحبان تعدادی از همان مغازه‌های بازهم جلوی در مغازه‌هایشان نشسته یا ایستاده، عبور اندک عابران را تماشا کنند.
دریغ از مشتری!
مغازه‌اش همان ابتدای بازار است. درحال چیدن ویترینی است که روز‌های زیادی بسته بوده و خاک گرفته است. در حین کار کردن می‌گوید: از دیروز مغازه‌ها را باز کردیم، اما تا آخر وقت دو نفر هم وارد مغازه نشدند. از ساعت ۱۰ صبح تا ۶ عصر ما ۱۰ نفر آدم، داخل این بازار ندیدیم. وضعیت این روز‌های ما از اسفند هم بدتر است؛ یعنی اگر مغازه‌ها را ببندیم، کمتر ضرر می‌کنیم و دست‌کم هزینه برق، شاگرد، استهلاک و خطر بیمار شدن را نداریم.
رضانژاد ادامه می‌دهد: یک ضرر بزرگ دیگرِ باز کردن بازار این است که مالکان اجاره خود را می‌گیرند، حتی اگر ما مشتری نداشته باشیم، اما اگر بر سر تعطیلی توافق کنند، شاید مالکان از گرفتن اجاره صرف‌نظر کنند.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا با این وضعیت مغازه را باز می‌کنید، می‌گوید: نماینده‌های بازار باید تصمیم بگیرند که بسته باشد یا خیر. در غیر این‌صورت از نظر امنیت، درست نیست که بعضی مغازه‌ها باز باشند و بعضی تعطیل.
کدام سفر، کدام مسافر؟
مقابل مغازه‌اش ایستاده و چشم به ورودی بازار دوخته است. می‌گوید: مشخص نیست چقدر دیگر باید ضرر کنیم. وقتی مرز، حرم و هتل‌ها بسته باشد، اوضاع ما هم به همین شکل باقی می‌ماند. کار ما زواری است و بومی‌ها از ما خرید نمی‌کنند و خیلی‌ها اصلا بازاررضا را ندیده‌اند؛ به این دلیل ما به‌شدت به حضور زائران وابسته هستیم، درحالی‌که این روزها مغازه‌های دیگر مناطق شهر باز هستند و کاسبی می‌کنند. وی با اشاره به وضعیت کاسبی در بازار ادامه می‌دهد: عید هرسال ما به اندازه سه ماه فروش داشتیم، درحالی‌که امسال در خانه نشستیم. ماه رمضان و پشت‌سر آن تابستان، می‌آید و معلوم نیست چگونه باید اجاره بدهیم. با این اوضاع‌واحوال که همه مردم از زندگی عقب افتاده‌اند و کسی کار نکرده است، چطور کسی به مسافرت
می‌آید؟
پایانه و راه‌آهن باز شود
۱۲ سال است در بازار مغازه دارد و با خنده می‌گوید: امسال اولین سالی بود که سال‌تحویل و عید در خانه بودم. با این تفاصیل خیلی از کاسب‌ها به‌خصوص کاسبان بازاررضا ورشکست می‌شوند و با ورشکستگی یک نفر، تعداد زیادی بیکار می‌شوند؛ مثلا من در مغازه خودم چهار شاگرد دارم که اوضاعشان نامعلوم است. هر مغازه، پنج تا شش شاگرد دارد و حالا آن‌ها هم بلاتکلیف هستند.
حسن‌نیا می‌افزاید: دیروز اصلا مشتری نداشتیم و ساعت ۲ ظهر مغازه را بستیم و رفتیم. می‌آییم و مغازه را باز می‌کنیم، فقط به‌خاطر اینکه در خانه حوصله‌مان سرنرود، وگرنه اصلا به مشتری و درآمد امید نداریم. الان هم درحال نظافت مغازه هستیم. من از ۲۶ اسفند مغازه را بستم و در خانه نشستم. اگر ترمینال و راه‌آهن را باز کنند و مسافر بیاید، مشکلات ما هم حل می‌شود.
بیشتر مغازه‌ها با وجود باز شدن بازار، تعطیل است. تمام مسیر را که طی می‌کنیم، لابه‌لای این تعطیلی‌ها چند مغازه باز می‌بینیم.
شاگرد لباس‌فروشی هم مانند بقیه هم‌صنفی‌هایش روز گذشته هیچ مشتری نداشته، اما مشکل اینجاست که باتوجه‌به سود فروش، حقوق می‌گرفته و حالا حقوق فروردینش، بستگی به میزان مشتری‌ها دارد. او می‌گوید: قبل از این ماجراها، روزانه کمتر از ۲ میلیون تومان فروش نداشتیم، ولی حالا به روزی یک مشتری هم خوشحالیم. تا حرم را باز نکنند، هیچ مسافری از بازاررضا خرید نمی‌کند.
برای وقت‌گذرانی و سرگرمی می‌آییم
وضعیت مغازه‌های طبقه بالای بازار، بدتر است. تعداد مغازه‌های باز بیشتر از تعداد انگشتان دو دست نیست. یکی از آن‌ها فروشگاه نقره‌فروشی است که فروشنده جوان آن درحال نظافت انگشترهاست. ۱۰ سال مستاجر این مغازه است و از همان روز‌های اول اسفند خانه‌نشین شده است. می‌گوید: بعد از نزدیک دو ماه امروز مغازه را باز کردم. همان روزها که بیماری اعلام شده بود، هم بازار خلوت بود. روزی چند ساعت مغازه را باز می‌کردیم و خیلی زود تعطیل می‌کردیم. وقتی مغازه‌های پایین مشتری نداشته باشد، اوضاع مغازه‌های بالا خراب‌تر است. این روزها نباید به فکر فروش بود، بلکه برای سرگرمی و وقت‌گذرانی می‌آییم. همه می‌آیند؛ چون از خانه‌نشینی خسته شده‌اند.
نگرانی‌اش برای شیوع بیشتر بیماری است و ادامه می‌دهد: حالا هم اگر دستور بازگشایی نمی‌دادند و تا ریشه‌کنی بیماری صبر می‌کردند، بهتر بود؛ چون ممکن است بیماری گسترش پیدا کند و این کسادی بازار به تابستان هم برسد.
کاش مالکان، اجاره‌ها را ببخشند!
یکی دیگر از کاسبان بازار، مردی حدودا پنجاه‌ساله است که درباره مشکل اصلی این روزها این‌گونه توضیح می‌دهد: تقریبا همه فروشنده‌های بازار، اجاره مغازه می‌پردازند و در این اوضاع، صاحبان ملک از اجاره خودشان نمی‌گذرند. خیلی از مالکان می‌توانستند از اجاره این دو ماه صرف‌نظر کنند؛ مثل مالکان پاساژ هفت‌تیر که یک ماه و نیم اجاره‌شان را بخشیده‌اند. چند نفر از بزرگان بازار قرار است جمع شوند و با املاک صحبت کنند تا موافقت مالکان را برای بخشیدن اجاره این دو ماه به‌دست آورند.
حین صحبت با او یکی دیگر از کاسبان بازار می‌گوید: برای سرکشی و دیدن دوستانم آمده‌ام. او در پاسخ به این سؤال که چرا مغازه را باز نمی‌کنی، می‌گوید: چرا مغازه را باز کنم وقتی مشتری نیست؟ می‌دانم تا وقتی زوار نیایند، آمدن من بی‌فایده است. این‌قدر در خانه می‌مانم تا تکلیف کل بازار روشن شود.
مشهدی‌ها از ما خرید نمی‌کنند
می‌گوید که دیروز یک مشتری داشته و بعد از یک ماه موفق شده است جنسی را بفروشد. در توضیح اینکه چرا جنس‌هایشان را از طریق شبکه‌های مجازی نمی‌فروشند، می‌افزاید: مشهدی‌ها از بازاررضا خرید نمی‌کنند. فقط باید به مسافر‌ها امید ببندیم. فکر نمی‌کنم کسی در این مدت، فروش اینترنتی داشته باشد. او امیدوار است هفته آینده شاهد بازگشایی حرم باشد. اعتقاد دارد که با بازگشایی حرم، مسافر‌ها می‌آیند و بازار رونق
می‌گیرد.
کمی آن‌سوتر کنار شیر آب بازار چند کاسب درحال شستن استکان‌های چای و فلاسک و وسایل نظافت مغازه شان هستند. با هم خوش‌وبش می‌کنند و با گذشت ۳۲ روز از سال جدید، عید را به‌هم تبریک می‌گویند. هیچ‌کدام به جبران ضرر این دو ماه، خوش‌بین نیستند و نمی‌دانند تا چه وقت به قول خودشان، باید از جیب بخورند و راه بروند.
فقط ۲۷ هتل متقاضی بازگشایی هستند
همانند وضعیت بازار رضا، هتل‌ها نیز شرایط خوبی ندارند و فعالان این صنف نیز از رویه موجود و کسادی بازار به شدت گله دارند. آن‌ها نیز دغدغه‌های مشابهی داشته و معتقدند با بازگشایی حرم، مشتری‌ها دوباره راهی مشهد می‌شوند و کاسبی آن‌ها نیز رونق می‌گیرد. آن‌ها در حال حاضر در گروه مشاغلی هستند که با مصوبه ستاد ملی مبارزه با کرونا مشمول تعطیلی می‌شوند. با وجود این سازمان میراث فرهنگی و گرشگری کشور شرایطی را برای بازگشایی هتل‌ها فراهم کرده است. مشهد نیز با دارا بودن بیش از نیمی از هتل‌های ایران یکی از شهر‌هایی است که اشتغال زیادی را در بخش هتلداری ایجاد کرده است. در همین راستا به تازگی اعلام شده است که فعالیت واحدهای اقامتی در شهر مشهد بستگی به فعالیت و بازگشایی حرم مطهر رضوی دارد و طبیعتا هر زمانی که حرم مطهر بازگشایی شود، اولین مکانی که لازم است باز باشد، واحدهای اقامتی رسمی است. معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با اعلام این خبر به ایسنا گفت: مطابق دستور و اطلاعیه‌ای که از طریق استانداری داده شد، واحدهای اقامتی استان تعطیل بوده‌اند و این تعطیلی تاکنون ادامه داشته است؛ علت آن نیز در اطلاعیه ستاد ملی مبارزه با کرونای کشور شناسایی واحدهای اقامتی به عنوان مشاغل پرخطر است. یوسف بیدخوری افزود: جلسات متعددی در مورد واحدهای اقامتی برگزار و در آخرین جلسه اعلام شد واحد‌هایی که درخواست بازگشایی دارند، به اداره کل اعلام کنند که از مجموع ۲۳۸ هتل در استان تعداد محدود ۲۷ هتل تقاضای بازگشایی داشتند. این مطلب برای طرح در جلسه ستاد مقابله با کرونای استان به استانداری فرستاده شده که هنوز تصمیمی در این مورد گرفته نشده است.
بیدخوری افزود: در این زمینه نیز مکاتبات لازم انجام شده و در دستورالعمل شماره ۲ ادراه کل میراث فرهنگی و گردشگری برای بازگشایی به واحدهای اقامتی ابلاغ و قید شده است که واحدهای اقامتی برای بازگشایی ابتدا باید تقاضا دهند، سپس آمادگی لازم را از لحاظ معاینه بهداشتی کارکنان داشته و مواد ضد‌عفونی‌کننده را تهیه کرده باشند.
وی در خصوص تصمیمات جدید برای بازگشایی واحدهای اقامتی گفت: اگر در آینده واحدهای اقامتی تصمیم به آغاز فعالیت بگیرند، باید پروتکل‌های بهداشتی‌ای که از سمت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و وزارت بهداشت در این زمینه ابلاغ شده است
رعایت شود؛ ما همچنین منتظر تصمیم ستاد مقابله با کرونای استان هستیم تا به ما اعلام کند و ما نیز به واحدهای اقامتی اعلام کنیم.