درست است که‌در‌رویارویی با‌برخی افراد از‌شَم اقتصادی صحبت و‌تیزبینی و‌تیزهوشی آنها در‌مسائل اقتصادی را‌تحسین می‌کنیم، ولی سواد مالی هم مانند هر مهارت دیگری آموختنی است، به‌ویژه برای فرزندانمان که‌باید این کار را‌از‌کودکی بیاموزند. مانند هر مقوله تربیتی، بخشی از‌آموزش سواد مالی هم با‌مشاهده است، یعنی ضروری است فرزندان ما با‌چنین دغدغه‌ای در‌خانواده برخورد کنند و‌شیوه‌های برنامه‌ریزی مالی، پس‌انداز، نگهداری پول و‌کنار آمدن با‌کمبود بودجه را‌از‌نزدیک ببینند و‌درک کنند. موضوعی که‌قرار است امروز اندکی جزئی‌تر و‌کاربردی درباره آن بخوانیم.
اهمیت یادگیری از‌خانه و‌خانواده در‌بسیاری از‌مسائل ثابت شده و‌طبیعی است. کودک با‌همه آنچه در‌خانواده خود دیده و‌فرا گرفته است پا به‌اجتماع می‌گذارد. تأیید این مطلب را‌بیشتر ما در‌دوره رشد کودکانی که‌اطرافمان بوده‌اند، می‌یابیم. کودکی را‌فرض کنید که‌دائم پدرش را‌در‌خانه، مشغول معامله‌های مالی می‌بیند.
همین کودک در‌دو سه سالگی، سنی که‌تقلید بچه‌ها از‌بزرگ‌تر‌ها خیلی محسوس است، کار‌هایی را‌انجام خواهد داد که‌از‌پدرش می‌بیند، برای نمونه گوشی تلفن همراه را‌زیر گوشش نگه می‌دارد، دفتر و‌کتاب محاسبات پدر را‌روبه‌رویش می‌گذارد، با‌ادبیات پدرش با‌شخصِ فرضی پشت خط صحبت می‌کند و.... برای همین گفته می‌شود خانواده‌هایی که‌در‌آن‌ها برنامه‌ریزی مالی به‌خوبی دیده می‌شود و‌این موضوع را‌هم به‌خوبی به‌فرزندانشان توضیح می‌دهند، از‌همان ابتدا حفظ سرمایه و‌جنبه‌های مثبت آن را‌آموزش می‌دهند. این بچه‌ها، همان‌هایی هستند که‌وقتی به‌بزرگ‌سالی می‌رسند ایده‌های پول‌ساز‌و زمینه کارآفرینی بالایی دارند.
این روز‌ها با‌خانواده‌های زیادی روبه‌رو می‌شویم که‌فرزندپروری را‌برابر با‌برآورده کردن بی‌قید‌و‌شرط همه خواسته‌های کودک می‌دانند و‌به‌اصطلاح اجازه نمی‌دهند آب در‌دل بچه‌شان تکان بخورد. در‌این خانواده‌ها حتی تحقق خواسته‌های غیرضروری کودک و‌نوجوان مشروط به‌کار درست یا‌تغییر مثبتی در‌او نمی‌شود، بلکه بی‌برو‌و‌برگرد اجابت می‌شود و‌به‌قول قدیمی‌ها هنوز بچه لب تَر نکرده است، خواسته‌اش در‌کف دستانش است.
درحالی که‌بیشتر جوانان دهه‌شصتی به‌یاد دارند در‌دوره نوجوانی‌شان، گاهی برای به‌دست آوردن یک دوچرخه یا‌ساعت مچی و‌حتی گاهی برای خرید دفتر و‌کتاب سال تحصیلی جدید یا‌باید در‌مغازه‌ای شاگردی یا‌به‌خواست پدرومادر تغییری مثبت در‌خود ایجاد می‌کردند. از‌این روست که‌می‌گوییم در‌خانواده‌هایی که‌کودک هرچه بخواهد در‌کوتاه‌ترین زمان و‌بدون هیچ قیدی مهیا می‌شود، غیرمستقیم کودک می‌آموزد که‌همیشه توانی برای تحقق آرزو‌های او‌در‌والدین هست.
در‌چنین کودکانی نه‌تن‌ها ترس از‌آینده‌ای متفاوت با‌حال و‌روز امروزشان شکل نمی‌گیرد که‌همیشه اعتمادی کاذب هم رشد می‌کند. در‌واقع این کودکان معنی محدودیت‌های مالی را‌هرگز یاد نمی‌گیرند تا‌در‌بزرگ‌سالی بتوانند با‌این قبیل مشکلات راحت‌تر کنار بیایند.
یکی از‌شیوه‌های آموزش مهارت‌های اقتصادی، روش مستقیم است، یعنی پدرومادر با‌هدف مهارت‌آموزی از‌هر موقعیتی برای توضیح کاری که‌می‌کنند، بهره ببرند. در‌ادامه، مصداقی این راهکار‌ها را‌یادآوری می‌کنیم.
وقتی به‌خرید می‌روید درباره ضروری یا‌غیرضروری بودن بعضی کالا‌ها صحبت کنید. همچنین توصیه‌های لازم را‌به‌فرزندتان داشته باشید.
در خانه درباره مصرف آب، برق، مواد غذایی و‌نگهداری از‌وسایل با‌فرزندتان صحبت کنید. طوری رفتار نکنید که‌او با‌خود فکر کند منابع انرژی همیشگی است و‌هرگز نیاز‌به‌صرفه‌جویی احساس نمی‌شود.
از‌کودکتان بخواهید آرزو‌ها و‌خواسته‌هایش را‌به‌شما بگوید یا‌اگر قادر است بخواهید که‌آن‌ها را‌بنویسد. به‌طور حتم این را‌شنیده‌اید که‌هرکسی نیاز‌های خود را‌بنویسد، دسترسی به‌آن‌ها به‌دلیل برنامه‌ریزی‌های غیر‌ارادی که‌در‌ذهنش انجام می‌دهد، فوری‌تر می‌شود.
اگر برای فرزندتان مبلغی به‌عنوان پول توجیبی تعیین کرده‌اید، در‌پایان هر ماه یا‌هفته از‌او بپرسید چقدر از‌آن را‌پس‌انداز‌کرده است. این پرسش سبب می‌شود به‌فکر این کار بیفتد و‌پیگیری کند.
مفهوم بودجه را‌به‌کودک و‌نوجوانتان بیاموزید. برای نمونه اگر پول نقدی به‌او می‌دهید که‌یک ظرف ماست بخرد و‌پس از‌خرید فروشنده مبلغی به‌او برمی‌گرداند، آن پول را‌دست‌کم نگیرید. درباره پس‌انداز‌هایی که‌اندک اندک جمع می‌شوند با‌او صحبت کنید یا‌یادآوری کنید در‌آینده پول‌های خرد زیادی به‌دستش می‌آید که‌اگر آنها را‌نادید نگیرد، کار‌های مؤثری می‌تواند انجام دهد.
وقتی همراه فرزندتان به‌عابر بانک مراجعه و‌پول برداشت می‌کنید به‌او توضیح بدهید که‌بودجه‌تان محدودیت دارد و‌این‌طور نیست که‌این دستگاه هر زمان و‌هر‌قدر خواستید به‌شما پول بدهد.
گاهی اجازه بدهید فرزندتان بی‌پولی را‌هم تجربه‌کند. در‌این شرایط بودجه‌اش را‌در‌خرید‌های مختلف، خیلی راحت از‌دست نمی‌دهد و‌ارزش به‌دست آوردن آن را‌درمی‌یابد.
لذت بعضی خواسته‌های کودک یا‌نوجوانتان در‌دیرتر برآورده کردن آن است. حتی اگر همیشه بودجه کافی برای اجابت کردن همه خواسته‌های فرزندتان دارید، گاهی تظاهر کنید یک خواسته مهم خود را‌کنار گذاشته‌اید تا‌خواسته او‌را برآورده کنید. به‌این ترتیب اولویت‌بندی در‌بوجه را‌هم توضیح می‌دهید.
با روش‌های جذاب مانند بازی، مبلغ بودجه ماهانه را‌به‌فرزندتان بیاموزید که‌باید تقسیم بر کل روز‌های ماه شود. محل‌های صرف ضروری و‌غیرضروری با‌این بودجه محدود را‌هم توضیح دهید تا‌او به‌درک بهتری از‌شرایط برسد.
با تشویق کردن، پیام صرفه‌جویی را‌به‌فرزندتان منتقل کنید. برای نمونه اگر از‌یک کالایی دو نمونه تولید داخلی و‌خارجی بود و‌او نمونه باکیفیت و‌قیمت مناسب را‌انتخاب کرد، به‌خاطر اینکه پولش را‌خرج یک وسیله گران نکرده است تشویقش کنید.